۳ کاروانسرای ثبت جهانی اصفهان در زون با فرونشست بالا هستند / بودجه‌ای برای مطالعات عمیق‌ در حوزه فرونشست بناهای تاریخی نداریم

به گزارش خبرنگار، استان اصفهان ۸ کاروانسرای ثبت جهانی را در خود جای داده است و تبدیل به استانی با فراوانی کاروانسراهای جهانی شده است. از این تعداد ۳ کاروانسرا در منطقه ای قرار دارند بر اساس آمار زمین شناسی، آمار آب منطقه ای اصفهان و همچنین پژوهش های میدانی صورت گرفته در خطر فرونشست قرار دارند.

《 لیلا ذاکرعاملی》 سرپرست پایگاه جهانی کاروانسراهای استان اصفهان در گفت و گو با خبرنگار ایلنا اعالم کرد؛ مطابق مطالعات سازمان زمین‌شناسی و آب منطقه‌ای و دانشگاه‌های استان اصفهان دشت برخوار درگیر فرونشست با نرخ بالایی است که دو عدد از کاروانسراهای جهانی، کاروانسرای شاه عباسی شهرگز و کاروانسرای شیخعلیخان زنگنه در روستای جهادآباد در این دشت واقع شده‌اند.

سرپرست پایگاه جهانی کاروانسراهای اصفهان افزود: کاروانسرای دیگری که در ناحیه با نرخ فرونشست بالا قرار دارد، کاروانسرای مهیار واقع در دشت مهیار است.

او افزود: 5کاروانسرای دیگر این استان در مناطقی قرار دارد که بنا بر گزارشات و مطالعات ارگانهای مسئول میزان فرونشست در آنها به شدت دو دشت مذکور نیست.

با این حال ذاکرعاملی، درباره اقداماتی که می‌توان برای کاهش اثر فرونشست بر 3کاروانسرای واقع در مناطق با نرخ بالای فرونشست انجام داد اعلام کرد؛ در حال حاضر اطلاعات مرتبط با تاثیر فرونشست زمین بر ساختار نمونه‌هایی ازبناها جمع‌آوری شده است.اما در حال حاضر بودجه مورد نیاز برای ادامه مطالعات و پایش با ابزار دقیق اختصاص داده نشده است. مطالعات اولیه در حد پایش های ادواری بدون ابزار و با امکانات محدود موجود به انجام رسیده است.

سرپرست پایگاه جهانی کاروانسراهای اصفهان تأکید کرد: در این میان یک مورد امیدوارکننده در دست انجام است که آن هم پلان مدیریت کاروانسراهای جهانی این استان است که توسط اداره کل میراث فرهنگی اصفهان در حال انجام است و خوشبختانه استان اصفهان دراین امر پیش قدم بوده و روند تهیه پلان مدیریت آن به عنوان پروژه پایلوت برای سایر کاروانسراهای جهانی کشور مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

او گفت: بخشی از این پلان  مدیریت مرتبط به مونیتورینگ دوره‌ای آسیب‌های موجود در بناها و مدیریت آسیب و اولویت‌بندی برای و مهار و یا رفع این آسیبها خواهد بود. به طور کلی ابنیه تاریخی به دلیل طول عمر خود طبیعتا ترکها، شکستها و نشستهایی را در بر دارند که مرحله اول حل مشکل، یافتن علت و دلیل ایجاد آسیب وسپس یافتن تمهیداتی برای رفع یا کنترل عامل آسیب است. به این ترتیب هدف اصلی حفاظت یعنی افزودن طول عمر بنای تاریخی احراز میشود. این احتمال دور از یقین نیست که یکی از این عوامل آسیب رسان به کاروانسراهای واقع در دشت های با نرخ فرونشست بالا به دلیل این عارضه زمین حاصل شده باشد. منتهابه دلیل هزینه‌های زیاد آنالیز خاک و برآورد میزان نشست در حد و میزان یک بنا که نیاز به ابزار ویژه و تیم متخصص دارد، این امر همچنان مسکوت باقی مانده است.

ذاکرعاملی با اشاره به اینکه برخی کاروانسراهای موجود دراستان اصفهان به اقامتگاه و هتل و رستوران تغییر کاربری داده ودر فعالیت امروزی وارد شده اند، ادامه داد: کاروانسراهای بدون کاربری از نظر نگهداری، حفاظت وشرایط کلی در وضعیت ایستایی به سر می‌برند. با این حال فرونشست اتفاقی ست که در پهنه‌های مختلف این استان به وقوع پیوسته و نه فقط بناهای تاریخی که ساختمان‌های مدرن را نیز تحت تاثیر قرار داده و نمیتوان ازوقوع آن جلوگیری کرد، به این ترتیب عامل ایجاد آسیب تا زمان آبگیری مجدد آبخوانها و تامین آب زیرزمینی و جریان دائمی زاینده رود در واقع متوقف نخواهد شد.

او گفت: تنها کاری که می‌توان انجام داد، جلوگیری از روند پیشرفت آسیبهای احتمالی فرونشست در زمانی است که آسیب وارده متوقف شده و غیر فعال باشد. باتوجه به اینکه استان اصفهان درمباحث فرونشست پیشگام بوده، مطالعات مختصر واولیه ای که نیاز به اعتبار و هزینه زیادی ندارد،بر روی برخی آثار تاریخی داخل شهر از جمله مسجد سید صورت گرفته است و امید می‌رود در آینده نزدیک برآورد هزینه پیشبینی شده جهت این امر اختصاص یابد. در صورتی که پروژه مطالعاتی پایلوت مسجد سید به نتیجه برسد، به زودی متدولوژی مورد استفاده به سایر ابنیه مهم تحت تاثیر فرونشست تسری خواهد یافت.