دبیر عکس سوگواره ملی «مَحرمِ مُحَرم» مطرح کرد؛
آیین‌های باستانی با عطر اسلام و تشیع رنگ و بوی دیگری یافته‌اند/ هویت بی‌وطنان مجهول و مجازی است/ لرستان یکی از مهمترین کانون‌های تمدنی و هنری ایران است
یک عکاس آیینی و دبیر عکس رویداد ملی «مَحرمِ مُحَرم» می‌گوید: علاقه من به عکاسی آئینی، تعلق خاطرم برای ایجاد پلی میان هنر و باورهای ملی و مذهبی و کمک به ایجاد هر فرصتی برای بروز و ظهور آثار هنرمندان است؛ اگرچه نسبتی با نزدیکان درگاه حسین (علیه السلام) و محرم ندارم اما خود را بر او می‌بندم به سالوسی و زرّاقی.
به گزارش خبرنگار ایلنا، در مناسبت‌های خاص ملی و مذهبی اتفاقات متعددی باید رخ دهد تا در نهایت بگوییم برای فرهنگ و هنر و کاری مفید و مثمر ثمر انجام شده است. این گستره را تعدد هنرها و تکثر زیرشاخه‌های جدید هنرهای مختلف در بر می‌گیرد. اما در این میان آنچه بیش از دیگر مقولات اهمیت دارد زنده نگاه داشتن آیین‌ها و معرفی آن‌ها به نسل‌های بعدی، بدون هیچ تحریفی است. یکی از اتفاقات مثبت در این راستا برگزاری جشنواره‌ها و سوگواره‌های قاعده‌مند و تخصصی است. پرواضح پیداست که تعداد جشنواره‌های ما از سوگواره‌ها بیشتر است و یک حساب دم دستی و سالانه در این زمینه ما را به نتیجه خواهد رساند. ماه محرم، رمضان، ماه سفر، اعیاد و شهادت‌ها را باید مقاطع مناسبی برای پرداختن به آیین‌ها دانست. حال با توجه به اینکه اغلب آیین‌های هنری و هنرهای آیینی ریشه قومی دارند، بهتر است سوگواره‌ها در شهرها و استان‌های با قدمت برگزار شوند و صرفا تمرکز روی پایتخت نباشد.
سوگواره ملی «مَحرمِ مُحَرم» یکی از رویدادهایی است که فراخوان چهاردهمین دوره آن چندی پیش منتشر شد.
سوگواره ملی «مَحرمِ مُحَرم» با رویکرد دفاع از وطن و همبستگی ملی در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه به همت معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی استان لرستان برگزار خواهد شد و بخش‌های عکس، تایپوگرافی، پوستر و پادکست را در بر می‌گیرد. مهلت ارسال آثار به این رویداد ششم تیرماه بوده و اختتامیه آن با معرفی برگزیدگان اواخر مرداد برگزا خواهد شد.
مهدی آزادبخت، عکاس هنری و رسانه‌ای که دبیر بخش عکس این رویداد را به عهده دارد. درباره چند و چون برگزاری آن با ایلنا صحبت کرد.
امسال چهاردهمین سوگواره ملی فرهنگی هنری «مَحرمِ مُحَرم» برگزار می‌شود. با توجه به سابقه قبلی، این رویداد تا چه حد نزد هنرمندان و مسئولان لرستان مهم و معتبر است؟
این سوگواره ابتدا به صورت استانی و منطقه‌ای برگزار می‌شد. من از همان زمان این رویداد را دنبال می‌کردم. دو دوره نیز به عنوان عکاس در این سوگواره شرکت کردم و در هر دو دوره هم برگزیده شدم. طبیعتاً این دنبال کردن و حضور، برای ادامه فعالیت هنری و شناخت برخی فعالیت‌های آئینی‌ام، انگیزه بخش بوده است. در رابطه با سوال هم باید بگویم؛ تا جایی که اطلاع دارم این سوگواره مورد توجه هنرمندان هست؛ خصوصا الان که به همت معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی در دو سال اخیر به صورت ملی برگزار می‌شود و همه هنرمندان ایران عزیز به خصوص دانشجویان می‌توانند شرکت کنند.
نگاه مسئولان استانی به این رویداد چیست؟
از اهمیت این سوگواره نزد مسئولان استان لرستان اطلاع دقیقی ندارم. ولی آن‌ها معمولاً در اختتامیه حضور پر رنگی دارند. البته از جهاد دانشگاهی استان لرستان برای استمرار چهارد ه‌دوره برگزاری این سوگواره با تمام محدودیت‌های که می‌دانم پیش رو دارند تشکر می‌کنم.
شما خودتان عکاس و هنرمند هستید چه شد که دبیری این رویداد را پذیرفتید؟
علاقه من به عکاسی آئینی، تعلق خاطرم برای ایجاد پلی میان هنر و باورهای ملی و مذهبی، همچنین کمک به ایجاد هر فرصتی برای بروز و ظهور آثار هنرمندان کافی بود که با کمال میل دبیری بخش عکس این سوگواره را بپذیرم. اگرچه نسبتی با نزدیکان درگاه حسین (علیه السلام) و محرم ندارم اما خود را بر او می‌بندم به سالوسی و زرّاقی. به آن حضرت که الگوی همیشه درخشان آزادگی و ظلم ستیزی‌ست، هرچقدر پرداخته شود کم است. خصوصا با زبان هنر که از هر زبانی رسا و جهان شمول‌تر است
محوریت چهاردهمین رویداد «محرم مُحرم»، دفاع از وطن است. دفاع از وطن چقدر باید در رویدادهای مشابه مورد توجه قرار گیرد و اصولاً چرا اهمیت دارد؟
وقتی از یک شرایط مطلوب یاد و از وضعیتی اسفناک گلایه می‌کنیم، دقیقاً از وضعیت کجا حرف می‌زنیم؟ آیا غیر از وضعیت وطن ماست؟ یا فقط یک بحث انتزاعی است؟! وطن به مثابه مادری که هویت هر جامعه از او زاییده می‌شود بعنوان یکی از مهمترین مفاهیم انسانی نزد تمام جوامع بشری شناخته می‌شود. مگر برای بی‌وطنانی که هویت آن‌ها یک هویت مجهول و مجازی است. در تعالیم دینی هم آمده که: «حُبُّ الوَطَنِ مِنَ الْایمانِ». از طرفی من هیچ دین و آئینی را نمی‌شناسم که از بیگانه‌ای برای تجاوز به وطنش دعوت به عمل آورد. میهن آدمی همچون درختی است که قرن‌ها زیر سایه پر مهرش از ثمرات و منابع فرهنگی و طبیعی آن بهره‌مند شدیم. گاهی ممکن است آفاتی هم پیدا کند یا در گیر و دار آمد و شد فصل‌ها، برگ و بارش کم شود! روا نیست و خلاف مروت و جوانمردی است بگذاریم هیزم حریق و اجاق بیگانگان شود. به نظرم هر طرز فکر و اعتقادی غیر از این خلاف آزادگی است. مهمترین درسی که امام حسین (علیه السلام) داد همین بود: اگر دین ندارید لااقل آزاده باشید. از این جهت به نظرم در هر رویداد فرهنگی و هنری ابتدا باید هویت ملی ما در نظر گرفته شود که بر هویت مذهبی ما تقدم طبعی دارد؛ هرچند مذهب و باورهای هر جامعه تقدم شرفی بر ملیت آن دارد. هیچ کس نمی‌تواند در خلأ به تعالی انسانی برسد. بخش عمده مفاهیم معنوی ما به موضوعات اجتماعی و نقش انسان در جامعه و مسئولیت‌های اجتماعی می‌پردازد.
اصولاً آیین‌ها و مناسبت‌های مردمی و مذهبی چون محرم تا چه حد می‌توانند خود را با دنیای امروز و نگاه مخاطبان امروزی به‌روز کنند؟ مسئولان و هنرمندان نسبت به این مقوله چه وظیفه‌ای دارند؟
اگر به این جمله که فرمودند: «کُلُّ یَومٍ عاشورا و کُلُّ أرضٍ کَربَلا» دقت کنیم، مفاهیم انسانی طرح شده در طول تاریخ می‌تواند مصادیق امروزی پیدا کند. در تمام شئون زندگی و در هر لحظه ما با انتخاب روبرو هستیم. تقابل خیر و شر همیشه دستمایه تولید محتوای آثار هنری بسیاری بوده است. از نظر فرم هم هنرمندان و متولیان فرهنگی باید با زبان هنرهای معاصر، مفاهیم معنوی و اخلاقی را به نسل جدید منتقل کنند. استفاده از تکنیک‌های نوین و رسانه‌های دیجیتال می‌تواند آیین‌هایی مانند محرم را برای مخاطبان امروزی جذاب‌تر کند.
یکی از بزرگترین دغدغه‌های هنرمندان کشور برگزاری رویدادهایی تخصصی در استان‌هاست. با این حساب از لزوم برگزاری رویدادهای فرهنگی هنری در استان لرستان بگویید. این استان چقدر مورد توجه بوده و از پتانسیل‌هایش در جهت ارتقا هنرمندان استفاده شده؟
استان لرستان، با پیشینه‌ای غنی و تنوع فرهنگی چشمگیر، یکی از مهمترین کانون‌های تمدنی و هنری ایران محسوب می‌شود. این منطقه به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، همچنین پیشینه چند هزار ساله‌ی زندگی بشر، یکی از مهمترین منابع مطالعاتی مردم‌شناسان است. اگر به منابع مکتوب تاریخ هنر ایران مراجعه بفرمایید، خواهید دید که این استان بخش مهمی از هنر ایران را در دوره پیش از اسلام معرفی می‌کند.
گویا در منطقه لرستان به تازگی ثبت‌های تاریخی نیز صورت گرفته است. و اینکه به لحاظ گردشگری منطقه‌تان چه اوضاعی دارد؟
متاسفانه خیلی به این ظرفیت لرستان در راستای جذب گردشگر فرهنگی توجه‌ای نشده است. این اواخر با تلاش‌های مدیر کل محترم میراث فرهنگی و گردشگری استان لرستان، و مجموعه نهادهای متولی، یونسکو با ثبت جهانی دره خرم‌آباد موافقت کرد. باید این موضوع به عنوان یک دستاورد ملی مورد حمایت و توجه برنامه‌ریزان فرهنگی در سطح حاکمیت قرار گیرد تا از این طریق علاوه بر توسعه اقتصاد گردشگری در حوزه نشر و معرفی دیگر ظرفیت‌های فرهنگی لرستان بهره برد.
آیا برگزاری رویدادهای فرهنگی و هنری را در استان‌ها و مراکز استان‌ها در جهت توجه بیشتر به فرهنگ و هنر مناطق را تمهید مناسبی می‌دانید؟
برگزاری رویدادهای فرهنگی و هنری نظیر همین سوگواره «مَحرمِ مُحَرم» اگرچه نقش مهمی در معرفی هنرمندان دارد، اما آن قدر موضوعات مبتلا به اقتصاد کشور و بی‌توجهی به اقتصاد هنر، خصوصاً در شهرستان‌ها گریبانگیر هنرمندان شده که متاسفانه بسیاری از آن‌ها به مشاغل غیر هنری روی آورده و انگیزه‌ای برای بروز و ظهور آثار هنری خود نمی‌بینند. با همه اینها، امیدوارم این دست فعالیت‌ها بتواند انگیزه فعالیت هنری را در هنرمندان استان‌های محرومی نظیر لرستان تا حدودی احیاء کند.
اصلا مناسبت‌ها می‌توانند در فعالیت و انگیزه هنرمندان در شهرها و استان‌های جز تهران موثر باشند؟
به دلیل پیشینه تاریخی کشور عزیزمان ایران ما در نقاط مختلف آن شاهد خرده فرهنگ‌های بسیاری هستیم که نظیر آن در هیچ کجای دنیا دیده نمی‌شود. این موضوع می‌تواند برای دستیابی به سوژه‌های بدیع الهام بخش هنرمندان شهرستان‌ها شود؛ تا ضمن تولید آثار فرهنگی و هنری متمایز، به توسعه فرهنگی منطقه خود نیز کمک کنند. طبعاً علاوه بر دسترسی آسان‌تر به سوژه‌ها، از نظر فاصله مکانی، شناخت دقیق و نزدیکتر از خرده فرهنگ‌های بومی و متمایز بودن مناسبت‌ها از نظر فرم و محتوا، می‌تواند فرصتی در اختیار هنرمندان شهرستان باشد تا تهران.
در اینباره مثال هم دارید؟
بله. می‌توانم به عنوان نمونه آیین «گِل» که جز در بخش‌هایی از کردستان، به شکل گسترده‌تر در لرستان اجرا می‌شود، نام ببرم. یا آیین «نخل‌برداری» در استان یزد و برخی استان‌های کویری. یا آیین «تشت‌گذاری» که در آذربایجان اجرا می‌شود، مثال دیگری است. آیین‌های سنتی دیگری نیز داریم که در مناسبت‌های مذهبی در شهرهای دیگر کشورمان برگزار می‌شوند. موضوع مهم دیگر این است که این آیین‌ها عموما ریشه‌های باستانی دارند اما با عطر اسلام و تشیع، رنگ و بوی آن‌ها تغییر کرده است و در هیچ کجای دنیا نمونه آن‌ها دیده نمی‌شود
آیا پیام ویژه‌ای برای متقاضیان حضور در چهاردهمین سوگواره محرم مُحرم دارید؟ و پیامتان برای هنرمندان لرستانی چیست؟
از همه هنرمندانی که دل در گرو ایران عزیزمان و فرهنگ و آیین محرم که بعد از قرن‌ها بخش جدا ناشدنی فرهنگ ملی و مذهبی ما شده دعوت می‌کنم با نگاهی عمیق و خلاقانه به سراغ خلق آثار بروند. این سوگواره تریبونی است که میزبان آثار گویای شما هنرمندان میهن دوست و علاقمند به مفاهیم معنوی است.
