کشف «بشکه‌های گمشده»
آژانس بین‌المللی انرژی بار دیگر موضوع «بشکه‌های گمشده» را در گزارش ماه مه ۲۰۲۵ مطرح کرده است. این اصطلاح اگرچه در نگاه نخست به‌معنای ناپدید شدن حجم مشخصی از نفت تلقی می‌شود، در واقع به کم‌برآورد شدن تقاضای جهانی نفت در گزارش‌های پیشین آژانس اشاره دارد.
به گزارش ایلنا از وزارت نفت، در این گزارش، آژانس بین‌المللی انرژی برآوردهای خود را برای مصرف جهانی نفت طی سال‌های گذشته اصلاح کرده است و اکنون ۳۴۳ میلیون بشکه نفت را که در گزارش‌های پیشین لحاظ نشده بود، به داده‌های تاریخی اضافه کرده، این مقدار تقریباً معادل سه و نیم روز از مصرف جهانی نفت است.
موضوع به‌اصطلاح «بشکه‌های گمشده» آژانس بین‌المللی انرژی، موضوع تکرارشونده‌ای در داده‌ها و پیش‌بینی‌های آن بوده است. نگرانی‌ها در این زمینه به بازه زمانی سال‌های ۱۹۹۷ تا ۱۹۹۸ میلادی بازمی‌گردد و هر بار که این موضوع مطرح شده، این نهاد بین‌المللی سرانجام ارقام تقاضای خود را به سمت بالا بازنگری کرده است.
برای سال ۲۰۲۵، این موضوع به گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی درباره سطوح ذخیره‌سازی‌های نفت در سال‌های گذشته، به‌ویژه ۲۰۲۲، ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ اشاره دارد که بسیار بالاتر از آنچه سرانجام مشخص شده، گزارش شده بودند. این موضوع تبعات مهمی برای ترازهای تاریخی و آینده عرضه و تقاضای نفت دارد.
بر اساس گزارش ماه مه آژانس بین‌المللی انرژی، جهان در سال ۲۰۲۲ میلادی روزانه ۲۶۰ هزار بشکه بیشتر از آنچه پیش‌تر گزارش شده بود مصرف کرده است (افزایش ۳۳۰ هزار بشکه‌ای در سال ۲۰۲۳ و ۳۵۰ هزار بشکه‌ای در سال ۲۰۲۴). این بازنگری‌های قابل‌توجه افزایش سال‌های گذشته را به سال‌های بعدی منتقل کرده و اکنون تراز بازار نفت از دیدگاه آژانس برای هر سه سال از مازاد عرضه به کسری بدل شده است.
آژانس بین‌المللی انرژی با فشردن دکمه‌ای، سه سال انباشت ظاهری ذخیره‌سازی‌های جهانی نفت را پاک کرد. مخازن ذخیره‌سازی بسیار کمتر از آنچه این نهاد بین‌المللی پیش‌تر گزارش کرده بود پر هستند و تراز جهانی بسیار محدودتر شده، این تغییر، چشم‌اندازی را که پیش‌تر نزولی تلقی می‌شد به چشم‌اندازی افزایشی بدل کرده است.
محاسبات نادرست در پویایی عرضه و تقاضای جهانی می‌تواند به تفسیر اشتباه روندهای بازار منجر شود و به‌طور قابل‌توجهی بر روند بازار و اصول بنیادی آن تأثیر بگذارد. این موضوع پیامدهای جدی برای تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و به‌طور کلی اقتصاد جهانی دارد.
افزون بر این، این موضوع می‌تواند به روایتی که خود آژانس بین‌المللی انرژی ترویج داده دامن بزند که نیازی به سرمایه‌گذاری در عرضه جدید نفت نیست و این موضوع امنیت انرژی کنونی و آینده را تضعیف می‌کند.
پرسش‌هایی مطرح شده است که چرا آژانس بین‌المللی انرژی برای اصلاح داده‌های خود تا این اندازه تعلل داشت، البته ما اذعان داریم که پیش‌بینی علم دقیقی نیست، اما داده‌های تاریخی، به‌ویژه از سال‌های گذشته، باید دقیق باشند تا بهترین برآوردها برای آینده ممکن شود.
آژانس بین‌المللی انرژی همچنان معتقد است عرضه در سال ۲۰۲۵ با حدود روزانه ۷۰۰ هزار بشکه از تقاضا پیشی خواهد گرفت، اما آیا این هم در سال‌های آینده بازنگری خواهد شد؟ آنچه واضح است اینکه درباره معمای «بشکه‌های گمشده» این نهاد، نتیجه به‌طور معمول یک بازنگری قابل‌توجه در تقاضا به سمت بالاست.
این بازنگری‌ها همچنین با گفته‌های رئیس آژانس بین‌المللی انرژی که گفته بود «داده‌ها همیشه برنده‌اند» در تضاد است. در این مورد کدام داده‌های آژانس برنده شده‌اند؟ داده‌های دقیق اهمیت دارند – این چرخ‌دنده‌ای است که احساسات واقعی بازار را هدایت می‌کند، پیش‌بینی‌پذیری و تعادل بازار را بهبود می‌بخشد و زمینه‌ای مناسب برای سرمایه‌گذاری‌های آینده فراهم می‌کند.
این بازسازی دیدگاه درباره بازار تاریخی نفت، پرسش‌هایی درباره پاسخگویی و شفافیت ایجاد می‌کند و مهم است که به پیامدهای احتمالی کم‌برآورد کردن تقاضا برای چنین دوره طولانی تأمل کنیم.
هیثم الغیص
دبیرکل اوپک
