یادداشتی از علی حیدری؛
لزوم برقراری نظام چندلایه تامین اجتماعی/ قرار بود دولت «بی‌صدایان» باشید!
علی حیدری، کارشناس رفاه و تامین اجتماعی، در یادداشت زیر بر لزوم کاهش شکاف طبقاتی و مبارزه با فقر از طریق برقراری زیرساخت های نظام چندلایه تامین اجتماعی تاکید کرده است.
هفدهم اکتبر (جمعه ۲۵ مهرماه) روز جهانی ریشه کنی فقر است. بر اساس اعلام معاون اقتصادی و رفاه اجتماعی سابق وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در دولت قبل ۳۰ درصد افراد جامعه یعنی حدود ۲۵ میلیون نفر از مردم دچار فقر بودند، که این آمار توسط وزیر فعلی نیز اعلام شده است و علی القاعده نیز با توجه به روند افزایشی تورم طی سالهای اخیر و بویژه بعد از جنگ ۱۲ روزه و دوران تعلیق پسا جنگ یا بینا جنگ، اگر این عدد افزایش پیدا نکرده باشد کمتر نشده است. براساس اصول ۳ و ۴۳ قانون اساسی تامین حداقل‌ها و نیازهای اساسی مردم برعهده دولت است وبر اساس بند «ک» ماده ۱ قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی دولت مکلف به حمایت و صیانت از مردم در مقابل مخاطرات اقتصادی و اجتماعی و از جمله فقر ونابرابری است و شوربختانه هیچ زمانی همانند الان، فقر و نابرابری در کشور بیداد نمی‌کند و هیچ زمانی هم مثل الان متولیان امر نسبت به این موضوع بی‌تفاوت نبوده اند.
دولت چهاردهم قرار بود دولت «بی‌صدایان» باشد ولیکن ظاهرا دولت «ذی صدایان» شده است و صاحبان زر و زور و تزویر صدایشان بلند‌تر است و درحالی که باندهای قاچاق سیستماتیک، نظام تعرفه‌گذاری غلط در واردات، عدم برگشت ارز‌های صادراتی، بهره مندی از یارانه و فروش داخلی و خارجی محصولات تولیدی با مواد یارانه‌ای و با ارز ارزان قیمت به قیمت روز دلار فروخته می‌شود و… برای کشور و مردم مشکل ساز شده‌اند. موضوع لزوم جراحی اقتصادی معطوف به معیشت و قوت لایموت مردم در اولویت قرار گرفته است بدون اینکه مقدمات اولیه و پیشن یازهای آن که همانا شکل دهی نظام چندلایه تامین اجتماعی است شکل گرفته باشد. در حالی که بسیاری از نهادها و دستگاههای موازی و متداخل و با فعالیت‌های مضاعف وجود دارند که از بودجه عمومی ارتزاق میکنند و اتفاقا دریافتی‌های آن‌ها چند برابر کارکنان دولت است ولیکن مدتی است دولت همین کارمندان فرودست دولت را هدف گرفته و آن‌ها را زیادی می‌نامد. فلذا بایستی گفت که اگر دولت نمی‌تواند به قول خودش عمل کند و دولت «بی صدایان» باشد حداقل میتواند با سکوت خود، زبان و بلند گوی «ذی صدایان» نباشد. در شرایطی که فساد سیستماتیک، احتکار، گران فروشی و…امان مردم را بریده است بهتر است دولت آدرس اشتباهی ندهد و به جای بزرگنمایی دریافتی نازل کارمندان دولت یا بازنشستگان با اجرای سریع و دقیق نظام مالیات بر مجموع درآمد، قدری از اختلاف فاحش طبقاتی را بکاهد و قدر هم از «ذی صدایان» مالیات بگیرد.
تمامی تجارب علمی و عملی موفق دنیا، حاکی از آن است که شکل دهی نظام چندلایه تامین اجتماعی راهکار اثربخش برای ریشه کنی فقر است فلذا شکل گیری نظام تامین اجتماعی چندلایه یکی از الزامات و مقتضیات تحقق توسعه، تعالی، رشد و پیشرفت کشور و تحقق خودسازی، جامعه‌سازی و تمدن‌سازی می‌باشد. سازمان بین المللی کار و اتحادیه بین المللی تامین اجتماعی، سه شعار محوری و اصلی دارند که عبارتند از:
۱- پیشرفت (توسعه) بدون عدالت اجتماعی و عدالت اجتماعی بدون تامین اجتماعی تحقق نمی‌یابد.
۲- انسان سالم، ماهر و دارای تامین محور پیشرفت (توسعه) است.
۳- تامین اجتماعی، زیرساخت، ابزار و هدف پیشرفت (توسعه).
بدیهی است حرکت در مسیر پیشرفت نیازمند مداخلات اصلاحی و انجام جراحی‌های زیادی در نظامات اقتصادی، اجتماعی، مالی و اداری، کشور است و درصورتی می‌توان مردم بطور اعم و مدیران و کارشناسان بطور اخص را با این تغییرات و تحولات همراه کرد که آنان از آینده خود اطمینان خاطر حاصل نموده و امید به آینده بهتر داشته باشند، امری که تنها ازطریق ایجاد یک نظام تامین اجتماعی چندلایه (متمرکز، فراگیر، جامع، مکفی، پویا و پایدار) میسر است تا بتواند از مردم در مقابل پریشانیهای ناشی از تکانههای اقتصادی حمایت و صیانت نماید.
اگر به اولین آیه از قران کریم که در ابتدای غالب سوره‌های آن تکرار می‌شود دقت کنیم رحمانیت خداوند مقدم بر رحیمیت او آمده است و بی‌شک یکی از نعمات خداوند رحمان میتواند جامعه رحمانی باشد که در آن رحمت و بخشندگی خدای تعالی جاری و ساری است. کما اینکه خداوند در آیه ۴ سوره قریش می‌فرماید:
«فَلْیعْبُدُوا رَبَّ هَذَا الْبَیتِ الَّذِی أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَآمَنَهُمْ مِنْ خَوْف»
«باید پروردگار این خانه را عبادت کنید چرا که شما را که گرسنه بودید سیر کرده و از ترس رهانید وبه شما ایمنی عطا نمود».
همچنین خداوند تبارک وتعالی در آیه ۵۵ سوره نور به موضوع مشابهی اشاره می‌فرمایند:
«وَ لَیبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یعْبُدُونَنی لا یشْرِکُونَ بی‌شَیئاً»
«هر آینه آنان را پس از هراس و خوفشان حتما امنیت می‌بخشیم تا مرا پرستش کنند و چیزی را امتیاز و شریک من نسازند.»
پر واضح است که در این آیه برآورده ساختن نیازهای جسمی (تامین غذا، آب آشامیدنی و…) و تامین امنیت (ایجاد آرامش خاطر و اطمینان و…) به عنوان یکی از دلایل لزوم ایمان آوردن و عبادت قریش (و به تعبیری تمام مردم جهان) قلمداد شده است و بالمال می‌توان تامین این حداقل‌ها را وظیفه حاکم اسلامی دانست. و نتیجه آنکه وقتی خداوند رحمان یکی از دلایل عبودیت خویش را تامین رفاه و امنیت انسان می‌داند و نیز تحقق این امر یکی از اساسی‌ترین وظایف انبیاء و اوصیای الهی قلمداد شده و انبیاء و اوصیا آنرا بعنوان ابزاری برای روی آوری مردم به دین می‌دانسته اند، پس می‌توان نتیجه گرفت که در باور اسلامی در ساختار و سازوکار حکومت اسلامی موضوع تامین اجتماعی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، امری که در جهان مدرن و پیشرفته از دیر باز مد نظر بوده و هر یک از نحله‌های فکری، فلسفی و سیاسی نقش ویژه‌ای برای آن در ساخت و سیستم حکومتی اختصاص داده اند.
مخلص کلام اینکه در این شرایط تعلیق پسا جنگ و بینا جنگ و باتوجه به تورم افسارگسیخته و سقوط مداوم ارزش پول ملی و باتوجه به فقر و فاقه‌ای که گریبانگیر مردم و بویژه طبقات فرودست شده است، ضرورت دارد که حاکمیت و دولت به یک عزم و اراده جدی در خصوص مبارزه با فقر برسند وقبل از هر جراحی اقتصادی و اداری ابتدا زیرساخت آن که شکل دهی نظام چندلایه تامین اجتماعی و اجرای سیاستهای کلی تامین اجتماعی است را فراهم سازند و اجازه ندهند که شکاف‌ها و گسست‌های فاحش اقتصادی به گسست‌های اجتماعی، سیاسی و امنیتی منجر شود و به قول حضرت علی (ع) مصلحت عامه را برخشنودی خواص ترجیح ندهند
