ایلنا گزارش می‌دهد؛
«اول ایمنی، بعد کار» شعاری منسوخ شده است/ ضرورت فرهنگ‌سازی برای ارتقای ایمنی
وقوع حوادث پرتعداد کار در ایران از فقر شدید ایمنی در ایران و ارتقای ایمنی در کارگاه‌ها خبر می‌دهد. به نظر می‌رسد، ایمنی در ایران نیاز به فرهنگ‌سازی دارد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، محال ممکن است روزی بدون حادثه کار را به شب برسانیم؛ حوادث بزرگ و کوچکی که گاهی در رسانه‌ها منتشر می‌شوند و گاهی به دلیل کثرت وقوع به دست فراموشی سپرده می‌شوند. آسیب دیدن کارگران نصاب آسانسور، واژگونی سرویس کارگران عسلویه، مرگ یک کارگر در پارس جنوبی به دلیل سقوط از ارتفاع در منطقه پارس جنوبی تنها بخشی از حوادث کاری هستند که در روزهای پایانی آبان اتفاق افتادند.
بر اساس گزارش منابع رسمی، تعداد حوادث کار در ایران زیاد است و به همان نسبت نیز آمار مرگ و میر ناشی از آن بالا است. به گفته علی‌حسین رعیتی‌فرد (معاون وزیر کار)، حدود ۱۳ هزار حادثه ناشی از کار در هر سال اتفاق می‌افتد که حدود ۸۰۰ نفر در پی وقوع آن، جان خود را از دست می‌دهند. حدود ۹۰۰ نیروی کار نیز در سال ۹۹ به دلیل حوادث کار در کام مرگ فرو رفتند.
مرگ ۹۰۰ نیروی کار در سال گذشته به طور میانگین معادل با مرگ ۲.۵ نیروی انسانی در هر روز است.
میانگین مرگ ۹۰۰ کارگر در سال گذشته معادل با مرگ ۲.۵ کارگر است. بر اساس گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار، تعداد آسیب‌های شغلی در سال گذشته ۹۲۹۵ مورد بوده که ۹۷.۱ درصد آن مربوط به مردان و ۲.۹ درصد مربوط به زنان بوده است. بررسی عوامل اثرگذار در حادثه شغلی نشان می‌دهد که بیشترین تعداد حادثه شغلی به تفکیک عامل حادثه در سال ۱۳۹۹ عامل «سقوط کردن و لغزیدن» با ۳۶ درصد و گیر کردن داخل یا بین اشیا و ماشین با ۲۰.۹ درصد بوده است. بیشترین آسیب شغلی بر حسب نوع فعالیت نیز به فعالیت «ساختمان» با ۳۸.۹ درصد و پس از آن فعالیت صنعت (تولید) با ۳۶ درصد و «سایر فعالیتهای خدمات عمومی» با ۸.۹ درصد تعلق دارد.
آصف بیات در کتاب «کارگران و انقلاب ۵۷» می‌نویسد: در سال‌های نخست انقلاب (از تابستان ۵۷ تا ۶۰.۱۴ بارزس کارشناس ایمنی و بهداشت در وزارت کار شاغل بود که عملا بازرسی میدانی از ۳۰۰ هزار کارگاه میسر نبود ولی در آن زمان داده‌ها نشان می‌دهد که به طور میانگین ۲ نفر جان خود را از دست داده‌اند.
قانون چه می‌گوید؟
بر اساس ماده ۶۰ قانون تامین اجتماعی، حادثه ناشی از کار حادثه‌ای است که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می‌افتد.
همچنین در ماده ۸۵ قانون کار آمده است: برای صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور رعایت دستورالعمل‌هایی که از طریق شورای عالی حفاظت فنی (جهت تامین حفاظت فنی) و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (جهت جلوگیری از بیماری‌های حرفه‌ای و تامین بهداشت کار و کارگر و محیط کار) تدوین می‌شود، برای کلیه کارگاه‌ها، کارفرمایان کارگران و کارآموزان الزامی است.
دلایل بروز حادثه
اما دلایل بروز حوادث ضمن کار چه مواردی هستند؟ علت این امر را می‌توان در فقدان امکانات و وسایل ایمنی، نبودن برنامه‌های آموزشی لازم و ساعات کار طولانی که منجر به پایین آمدن تمرکز کارگران می‌شود ذکر کرد.
به گفته کارشناسان حوزه ایمنی و بهداشت، امکانات ایمنی و بهداشتی در محیط کار صرفه جویی می‌کنند تا سود بیشتری به دست آورند. سیاست حاکمیت و زیر مجموعه‌های آن صیانت از نیروی کار نیست و وزارت کار که زیر نظر قوه مجریه کار می‌کند طی این سال‌ها تمام تلاشش بر این بوده تا اندک قوانین پوششی و حمایتی قانون کار را از بین ببرد و یک نظام بسیار عقب مانده که متعلق به دوران قبل از مشروطیت و شبیه نظام استاد و شاگردی است را جایگزین یک نظام قانونمند کارگری کند.
حوادث و مرگ کارگران یکه‌تازی می‌کند
یکی از کارگران شاغل در مجموعه «شیشه و گاز» تولید شیشه در «شمس‌آباد» درباره وقوع یک حادثه گفت: فقدان ایمنی همواره منجر به بروز حادثه می‌شود. برادرم در این کارگاه شیشه‌سازی اشتغال داشت؛ او دچار حادثه می‌شود و جان خود را از دست می‌دهد. ضعف در دسترسی به تجهیزات ایمنی و نبود امکاناتی مثل امبولانس سبب افزایش مدت زمان انتقال مصدوم به مراکز درمانی شد که در پی آن کارگر جانش را از دست داد.
به گفته کارگران این مجموعه، شرکت در یک فاز تولیدی فعالیت می‌کرد و فاز دوم این کارگاه در مرحله راه‌اندازی قرار داشته است. پیش از اتمام کامل فاز دوم، کارفرما این فاز را راه‌اندازی می‌کند در حالی که امکانات ایمنی در این کارگاه نصب نشده است.
وی ادامه داد: پیش از فوت برادرم، حوادث کار جزئی مثل سوختگی یا شکستگی هم اتفاق افتاده بود. این مجموعه حدود ۴۰۰ نیروی کار دارد اما واحد ایمنی و بهداشت آن فعال نیست و حتی یک آمبولانس برای انتقال مجروحان در مواقع ضروری وجود ندارد. کارشناس ایمنی هم از تخصص کافی برخوردار نیست و مدرک کاردانی کامپیوتر دارد. درنهایت حمل مناسب شخص آسیب‌دیده توسط کارگران آموزش ندیده و غیرمتخصص منجر به مرگ وی شد.
این کارگر ادامه داد: پروژه تمام نشده ولی راه‌اندازی می‌شود. کارفرما بخشی از نیروهای خود را از فاز یک به فاز دوم منتقل می‌کند تا امور را انجام دهند.
فرهنگ‌سازی در ایمنی ضرورت دارد
درباره ضرورت ایمنی و بهداشت کارگران در دولت‌های مختلف صحبت شده اما این مساله تنها بر زبان جاری شده است. به نظر می‌رسد، توجه به مساله ایمنی به فرهنگ‌سازی دارد و باید در روابط کار نهادینه شود. تجربه ثابت کرده است که ایمنی با شعاردادن ثمری نخواهد داشت و باید به آن عمل شود. به گفته شهرام غریب (کاشناسارشد ایمنی و بهداشت)، شعار «اول ایمنی، بعد کار» اشتباه است. لحظه به لحظه باید به ایمنی توجه داشت؛ درواقع ایمنی توام با کار باید باشد.
کارشناسان ایمنی و بهداشت باور دارند، تا زمانی که بازبینی مجدد روی فرهنگ ایمنی مدیران اتفاق نیفتد، از جایی که الان هستیم فراتر نخواهیم رفت. وقتی مدیران تفکر ایمنی نداشته باشند و اولویت را بر مسائل ایمنی و بهداشت نگذارند، اصول ایمنی را به درستی پیاده نخواهند کرد.
باید تفکر تولید محوری کنار گذاشته شود و تفکر ایمنی محوری در اولویت قرار بگیرد. پس هر کس بخواهد بیاید تا زمانی که چیدمان را براساس اولویت دادن به تفکر کنترل حوادث و پیشگیری از حوادث و تمرکز درست بر واکنش‌های اضطراری پیاده‌سازی نکند هیچ اتفاقی نخواهد افتاد.
سخن پایانی
نگاهی گذرا به آمارِ نه چندان دقیقِ حوادث کار در ایران نشان از عدم وجود نظارتی جدی و هدفمند در قوانین مربوط به ایمنی و بهداشت محیط کار دارد. در کنار حوادث لحظه‌ای که باعث مرگ یا مصدومیت و از کار افتادگی کارگران می‌شود، بحث فرسایش تدریجی و بیماری‌های ناشی از وضعیت بد بهداشت محیط کار نیز حائز اهمیت است. در کنار نظارت و بازرسی‌های مستمر، شناخت و آگاهیِ کارگران از مخاطراتِ محیط کار و وظایفِ نهادها و نمایندگان و تشکل‌هایِ کارگری برای ارتباط برقرار کردن با بازرسانِ کار و شرح کمبودها و ضعفهای محیط کار نیز غیرقابل انکار است. امری که در ایران با توجه به وضعیتِ بدِ امنیت شغلی و ضعف نهادها و تشکل‌های کارگری به‌نظر غیرقابل اتکاء می‌آید.
