کتابخوانی باید همگانی و فراگیر شود/خانواده، نقطه آغازین ایجاد عشق به کتابخوانی

"اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ" ، این تنها یک آیه اما اولین آیه است که بر پیامبرعظیم الشان اسلام نازل شد و منشا بزرگترین تحولات بشری در تاریخ گشت. دین اسلام با خواندن آغاز می‌کند و این دستور صریح پروردگار است که بر  حضرت محمد(ص) نازل و بر جهانیان ابلاغ گشت. مهمترین تفسیرها و برداشت‌ها از این آیه شریفه این است که اسلام در ابتدا و در اولین آیه که بر پیامبرش وحی شده بر خواندن تاکید می‌کند.

کتاب، محصول تجربه‌های بشری و خلاقیت‌های ذهنی و آموخته‌های دراز مدت انسان است. سهم کتاب در انتقال دانش‌ها گاهی به مراتب بیشتر و فراتر از دیگر ابزار آموزشی است. کتاب وسیله‌ای است که دانش بشری به مدد آن از تباه شدن مصون می‌ماند و به آیندگان منتقل می‌شود. پدید آوردن آثار علمی و فرهنگ مکتوب از توصیه‌های مهم اولیای دین است و به گسترش دانش کمک می‌کند و به عنوان یک میراث فرهنگی برای نسل های آینده ماندگار می‌شود.

علاقه به کتاب و کتاب خوانی، باید از کودکی به وجود آید. از راه های علاقه‌مند کردن کودکان به کتاب و کتاب خوانی، این است که بزرگ‌ترها هم چنان که خود مطالعه می‌کنند، آثار کودکانه مناسبی را انتخاب و در فرصت‌های مطلوب، برای کودکانشان بخوانند. این کار باعث می‌شود کودک، دوستدار کتاب و علاقه مند به کتاب خوانی پرورش یابد و این عشق و علاقه، به تدریج در وجودش نهادینه شود. بنابراین، برای رسیدن به شرایط مطلوب، چاره ای جز به وجود آوردن عادت کتاب خوانی از دوران کودکی در انسان ها نداریم. پس باید مطالعه را به کودکان و نوجوانان آموخت و آنها را به این مسئله عادت داد.

خانواده، نقطه آغازین ایجاد عشق به کتابخوانی

برای ایجاد علاقه به کتاب و کتابخوانی، عوامل متعددی نقش دارند که نخستین آنها «خانواده» است. در واقع نقطه آغازین ایجاد عشق و علاقه به کتاب و کتابخوانی از خانواده آغاز می‌گردد؛ زیرا طبق دیدگاه روان شناسان، شخصیت و هویت کودک در قدم اول در خانواده شکل می‌گیرد. به طور طبیعی والدین علاقه مند به کتاب فرزندانی دوستدار مطالعه خواهند داشت و عکس آن نیز صادق است.

تجربه نشان داده است که فرزندانی که در خانواده‌های اهل دانش بزرگ می‌شوند، میزان مطالعه و گرایش به کتابخوانی در آنان نسبت به خانواده‌هایی که تمایلی به کتاب و مطالعه ندارند بسیار بیشتر است. اکثر علما و دانشمندان در خانواده‌هایی رشد نموده اند که والدین آنان اهل مطالعه و پژوهش بوده اند. زمانی که فرزندی می‌بیند که کتابخانه‌ای در خانه هست و پدر و مادر و همگی اعضای خانواده، ساعاتی را به مطالعه اختصاص می‌دهند، دیگر، حتی نیاز به گفتن این که «باید مطالعه کنی» وجود ندارد.

یکی از مشکلات و کاستی های جامعه ما گریز از کتاب و پایین بودن سطح فرهنگ مطالعه است. این نقیصه، ریشه‌ها و علت‌های مختلفی می‌تواند داشته باشد که شاید در رأس آنها «عدم احساس ضرورت» است. تا وقتی انسان در وضعیت «نیاز» قرار نگیرد، در پی رفع آن نخواهد افتاد.

اهمیت کتاب هنگامی که روح به معنی اینکه در پیکره هنر دمیده گردد و معنویت به شکل هنری ارائه می‌شود درجه تاثیرگذاری و ماندگاری آن به شدت روبه فزونی می‌رود و پرداختن به اصولی از مسایل فرهنگی کشور از جمله مسئله کتابخوانی و راه حل‌های جهت رفع معضلات، تنگناها و مشکلات آن، اگرچه اموری است که نیازمند همت همگانی می‌باشد ولی بخش‌های دولتی مسئول آن هستند و می‌بایست در راه آن سرمایه‌گذاری نموده و با بصیرت و قدرت نظارت لازم بر مسایل فرهنگی داشته باشند و آن را سر و سامان دهند و دستگاه‌های دولتی اداره‌کننده‌ی کشور می‌بایست با پیشتازی کسانی را که دارای تفکر و اهل قلم هستند ترغیب نمایند تا به مطالعه و تحقیق دست زده و حاصل و نتیجه تلاش‌هایشان را در معرض استفاده کننده و همگان بگذارند و از این طریق می‌توان فرهنگ جامعه را به پویایی و بالندگی رساند.

تاکید مقام معظم رهبری بر اهمیت علم و کتاب

به دلیل اهمیت کتاب و کتابخوانی رهبر معظم انقلاب در موارد متعددی در خصوص اهمیت علم و کتاب می فرمایند: " وظیفه همه افراد فرهیخته و همه نهادهای فرهنگی کشور است که در اشاعه، گسترش و تقویت هرچه بیشتر مساله کتاب و کتابخوانی اهتمام ورزند و در یک کلام، همه درد آشنایان و دل آگاهان به منظور بسیج همگانی برای گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی بپاخیزند، تا هنگامه خجسته ای پیش آید که در آن، «کتاب» همه جا، برای همه کس و در همه وقت به وفور یافت شود و مطرح باشد ونیز هیچ کس در هیچ جا، هیچ بهانه‌ای برای کتاب نخواندن نداشته باشد".

وی همچنین بیان کردند: اسلام دین «علم» و «پایبندی به ارزشهای معنوی» است؛ "امروز کتابخوانی و علم‌ آموزی، نه تنها یک وظیفه ‌ ملی، که یک واجب دینی است، در جامعه‌ ی اسلامی، کتابخوانی باید همگانی و فراگیر شود، فرآیند کمال بشری به وسیله‌ ی کتاب تحقق می ‌یابد" و "کتاب، دروازه ای به سوی جهان گسترده‌ ی دانش و معرفت است".

وجود 110 هزار عضو فعال در کتابخانه های مازندران

با وجود مطالب ارائه شده می‌توان به نقش کتاب در اشاعه فرهنگ بیشتر پی برد و اینکه استان مازندران نیز با دارا بودن 115 واحد کتابخانه نقش موثری در ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی دارد که از این تعداد 86 کتابخانه نهادی و 29 کتابخانه مشارکتی و مستقل است. وجود 110 هزار عضوفعال در کتابخانه های استان نشان از استقبال مردم از کتاب و کتابخوانی است که هرساله برتعداد این افراد افزون می‌شود.

آرزو ولیپور با مهم برشمردن نقش کتاب و کتابخوانی در این باره گفت: صعود به قلّه‌های بلندآوازه کمال و ارزش های والای انسانی، تنها در صورتی ممکن است که علم و دانش، جایگاه واقعی خود را در میان ما بیابد و تأثیرگذاری عظیم آن در رسیدن به این اهداف برایمان روشن شود.

 در این صورت، کتاب و مطالعه نیز به عنوان ابزار انتقال علم، جایگاه خویش را به دست خواهد آورد و گرایش جامعه به آن رشد می‌نماید. در نتیجه، نویسندگان و ناشران کتاب نیز برای برطرف ساختن نیازهای جامعه، ناچار از تولید و توزیع گسترده تر کتاب خواهند شد و تحوّل عظیمی در فرهنگ و فکر جامعه پدید می آید. در این صورت، حرکت به سوی تمدّن و پیشرفت، امری اجتناب ناپذیر خواهد بود.

وی با اشاره به اجرای طرح های نو و ابتکاری گسترش کتابخوانی در مازندران، گفت: علاوه بر اجرای این طرح ها و استقرار ایستگاههای مطالعه کتاب در فضای ادارات استان ، بخش خصوصی و مجموعه های مردمی نیز پای کار آمده اند .

مدیرکل کتابخانه های عمومی استان مازندران افزود: به عنوان نمونه رانندگان تاکسی ، نانوایی ها ، فروشگاهها و حتی مطب پزشکان با هزینه شخصی مبادرت به ایجاد ایستگاه مطالعاتی در فضای کار خود کردند که می‌تواند به گسترش فرهنگ کتابخوان کمک کند.

وی با بیان اینکه مطالعه یکی از بهترین تفریحات برای اوقات فراغت به شمار می آید طرح «مطالعه با طعم تابستان» برای دومین سال پیاپی با خودروی کتابرانه توسط کتابداران در مناطق مختلف برای روستائیان و گردشگران را از اقدامات این اداره کل برشمرد.

ردپای کتاب در مزارع مازندران

طرح «مطالعه با طعم تابستان» از دیگر طرح هایی است که به نام مطالعه با طعم تابستان به منظورگسترش فرهنگ کتابخوانی درطول فصل تعطیلات مدارس در مازندران با ابتکار و خلاقیت مدیر کل کتابخانه های عمومی مازندران اجرا شد که نتایج مطلوبی به همراه  داشت.

ولیپور در توضیح این مطلب گفت : در این طرح  از این پس بجای اینکه افراد روستایی برای گرفتن کتاب به کتابخانه مراجعه کنند ما کتاب را به منازل و یا به سر مزرعه می بریم وبه او می دهیم.

با این توضیح می توان گفت که مدیر کل کتابخانه‌های مازندران با اجرای چنین طرح‌هایی قرار است طعم شیرین کتاب و کتابخوانی در مازندران بچشاند تا همگان در هر نقطه ای از این دیار سبز از مطالعه کتاب و علم اندوزی بهره مند شوند بی شک ارائه چنین راهکاری می‌تواند در افزایش سرانه مطالعه در بین اقشار مختلف مردم موثر باشد.

از کودکان کار تا کتاب فروشان کودک

از همه مهمتر اینکه با ایجاد طرحی نو ازسوی این مسئول توانمند «بچه های کار، بچه های کتاب» شدند، با این توضیح اینکه طرح «بچه های کتاب» برای نخستین بار در کشوردر برخی از خیابان ها و پیاده روهای پر تردد شهر ساری اجرا شد.

در این طرح تعدادی از کودکان کار که به دلیل ضعف مالی خانواده خود، به کارهای مختلف روی آورده بودند، با ساماندهی اداره کل کتابخانه‌های عمومی مازندران و در اختیار گذاردن تعدادی کتاب، اقدام به فروش و اهدای کتاب در خیابان های پر تردد ساری کردند که با استقبال مردم نیز همراه شد.

بر اساس این گزارش و اهمیت نقش کتاب و کتابخوانی در زندگی یکایک افراد و تاکید مقام معظم رهبری بر این موضوع مهم می توان گفت که با کمی ابتکار و خلاقیت می‌توان افراد تشنه مطالعه را با راهکارهای مناسب در حوزه علم و دانش سیراب کرد و اینکه کتاب و کتابخوانی یکی از راههای فرهنگ توسعه محسوب می شود.

با برداشت مطلوب از ترویج فرهنگ کتابخوانی باید متصور شد که ضرورت ترویج فرهنگ مطالعه از نیازهای ضروری جامعه تلقی می‌شود،بنابراین هرگاه ضرورت کتابخوانی و اهمیت آن برای همگان تفسیر و تعبیر گردد در آن صورت در هیچ جای نباید فردی یافت شود که با مطالعه بیگانه باشد و در هیچ مکان و زمانی نباید وجود داشته باشد مگر نقش محدودی که کتاب درآن نادیده انگاشته شود.امیدواریم که مسئولین و مدیران دستگاه های اجرایی نیز در جهت توسعه و ترویج این فرهنگ اهتمام ویژه داشته و امکانات و فرصت‌های مطالعاتی را برای خود و دیگر کارکنان فراهم کنند.

زهرا شریفی