زنجیره فولاد به کمک تجارت کشور آمد

به گزارش ایلنا، در شرایط پیچیده تجارت جهانی، اعداد و ارقام اصلی غالباً حقایق عمیق‌تری را پنهان می‌کنند. تراز تجاری غیرنفتی ایران در نیمه نخست سال ۱۴۰۴ دقیقاً چنین معمایی را پیش روی ما قرار می‌دهد. در حالی که حجم کل تجارت اندکی کاهش یافته است و واردات شاهد کاهش قابل توجه ۱۵ درصدی در ارزش بوده، صادرات غیرنفتی از نظر دلاری تقریباً ثابت مانده (حدود ۲۵.۹ میلیارد دلار) اما از نظر حجمی رشد چشم‌گیر ۶ درصدی داشته است.

این واگرایی، نشان‌دهنده فشارهای قیمتی قابل توجهی است و این پارادوکس در هیچ کجا به اندازه بخش استراتژیک آهن و فولاد مشهود نیست؛ جایی که یک توسعه چشم‌گیر در تناژ صادراتی، بادهای سرد رکود اقتصاد جهانی و افت قیمت کالاها را پنهان می‌سازد.

جهش حیرت‌انگیز صادرات فولاد

مقیاس افزایش صادرات مرتبط با فولاد غیرقابل انکار است. در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، حجم کل صادرات در سراسر زنجیره ارزش آهن و فولاد با جهش حیرت‌انگیز ۴۵ درصدی، از ۱۳.۹ میلیون تن به ۲۰.۲ میلیون تن افزایش یافت. این امر نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری و دسترسی قابل توجه به بازار، به ویژه در تأمین خریداران برای محصولات اولیه و میانی است. 

بزرگترین عوامل این پیروزی تناژی عبارت بودند از: کنسانتره سنگ آهن که  حجم صادرات آن ۹۹ درصد افزایش یافت و به ۶.۵ میلیون تن رسید. آهن اسفنجی که  صادرات آن ۸۹ درصد جهش کرد و به ۱.۱ میلیون تن رسید.

فولاد نیمه‌ساخته (بیلت، بلوم، اسلب) که حجم ترکیبی آن با رشد ۴۰ درصدی به ۳.۹ میلیون تن رسید که عمدتاً ناشی از صادرات اسلب (رشد حجمی ۶۹درصدی) بود و  این افزایش ناگهانی نشان می‌دهد که تولیدکنندگان ایرانی با موفقیت از تقاضا برای ورودی‌های پایه بهره برده‌اند، که احتمالاً با استفاده از نیازهای منطقه‌ای یا تغییرات در الگوهای عرضه جهانی بوده است.

آثار رکود جهانی بر صادرات ایرانی

با این حال، ارقام دلاری، داستانی کمتر خوشایند را روایت می‌کنند. علی‌رغم افزایش ۴۵ درصدی حجم تولیدات، کل ارزش صادراتی زنجیره فولاد تنها ۲۶ درصد رشد کرد و از ۳.۱ میلیارد دلار به ۳.۹ میلیارد دلار رسید و  این تفاوت، مستقیماً به واقعیت‌های خشن رکود بازار جهانی و افت متعاقب آن در قیمت‌های بین‌المللی فولاد اشاره دارد.

زمانی که قیمت‌ها کاهش می‌یابند، استراتژی‌های صادراتی  به شدت به کالاهای اولیه یا نیمه‌ساخته که  اساساً به کامودیتی‌ها  متکی هستند، بیشترین فشار را احساس می‌کنند. افت ناامیدکننده ۲۳درصدی ارزش صادرات مقاطع طویل و علی‌رغم کاهش کمتر از ۱۷ درصدی در حجم، این فشار قیمتی را بیشتر برجسته می‌سازد.

فولاد مبارکه ترسیم مسیری رو به بالا در زنجیره ارزش

با این حال، در میان این چشم‌انداز چالش‌برانگیز، به نظر می‌رسد گروه فولاد مبارکه، بزرگترین تولیدکننده کشور، با قطب‌نمای متفاوتی حرکت می‌کند. عملکرد این گروه صنعتی، خِرد استراتژیکِ تمرکز بر محصولات با ارزش افزوده بالاتر را برجسته می‌سازد؛ رویکردی که منعکس‌کننده راهبرد رهبران جهانی صنعت است.

در حالی که مقاطع طویل دچار لغزش شدند، صادرات محصولات تخت (ورق گرم، سرد، پوشش‌دار) یک موفقیت برجسته بود که ۲۷۱ درصد در حجم و ۱۸۶ درصد در ارزش جهش کرد. فولاد مبارکه، به‌عنوان بازیگر غالب در این بخش، نقشی اساسی در این دستاورد داشت.

 شرکت مادر در این دوره بیش از ۷۵۰ هزار تن محصول تخت صادر کرد که نشان‌دهنده رشد ۱۲۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل است. فولاد مبارکه در سطح گروه نیز از صادرات ۱.۲ میلیون تنی فراتر رفت و بیش از ۴۵۰ میلیون دلار ارزآوری به همراه داشت.

نکته حیاتی این است که فولاد مبارکه فقط بیشتر نمی‌فروشد؛ بلکه هوشمندانه‌تر می‌فروشد. برای نخستین بار، این شرکت کلاف ورق گرم با ارزش افزوده بالاتر را  و نه فقط اسلب، از طریق رینگ صادراتی بورس کالای ایران عرضه کرد. این حرکت حساب‌شده به سمت بالای زنجیره ارزش، دقیقاً همان استراتژی است که توسط غول‌های جهانی با هدف تمایز و حاشیه سود بهتر دنبال می‌شود.

این تحرک صادراتی تا حدی ناشی از رکود در تقاضای داخلی بود که بازارهای خارجی را برای حفظ سطوح تولید حیاتی می‌ساخت.

با این حال، تداوم این استراتژیِ ارزش‌محور با موانعی روبروست. بنگاه‌های بزرگ صراحتاً خواستار حمایت سیاستی، به ویژه دسترسی به «تالار دوم ارزی» برای فروش درآمدهای صادراتی با نرخ‌های مطلوب‌تر، جهت جبران هزینه‌های بالای صادرات است. آن‌ها همچنین خواستار اقدام علیه صادرات غیر رسمی به وسیله کارت‌های یک‌بار مصرف هستند که کانال‌های رسمی را تضعیف می‌کند.

روزنه امید در دل رکود

بخش فولاد ایران در اوایل سال ۱۴۰۴ پویایی قابل توجهی در افزایش حجم صادرات از خود نشان داد و قدرت تولیدی خود را به اثبات رساند. با این حال، رشد اندک ارزش، یادآور آسیب‌پذیری آن در برابر چرخه‌های قیمت جهانی است، به‌ویژه با توجه به اتکاء  آن به کالاهای کمتر فرآوری‌شده.