گفت‌وگوی ایلنا با هامون وزیری مقدم در حاشیه نمایشگاهِ پدر؛
خانه‌مان را غارت کردند و مجبور به ترک ایران شدیم/ثبت آثار محسن وزیری مقدم برای شناسایی آثار جعلی
فرزند محسن وزیری مقدم از انتشار خودزندگی‌نامه‌نوشتِ پدرش خبر داد و اهدافِ بنیاد تازه‌تأسیسِ وزیری مقدم را برشمرد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، محسن وزیری مقدم سال ۱۳۰۳ در تهران به دنیا آمد. او نقاشی رنگ روغن را از شانزده سالگی آغاز کرد و سال ۱۳۲۳ به دانشکده‌ی هنرهای زیبا رفت. در آن زمان علی محمد حیدریان از استادان اصلی رشته نقاشی بود. وزیر مقدم سال ۱۳۳۴ به آکادمی هنرهای زیبای رم در ایتالیا رفت. نقاشی‌های او در آن دوران فیگوراتیو و اغلب برگرفته از عناصر سنتی ایرانی بودند. او سال ۱۳۳۷ با اتمام دانشکده، نقاشی بازنمایانه را کنار گذاشت و از ۱۳۳۸ نقاشی انتزاعی را در ابعاد بزرگ، متشکل از خطوط و شکل‌های هندسی آغاز کرد. از ۱۳۴۰ دوره‌ی نقاشی‌های شنی‌اش شروع شد. وزیری مقدم سال ۱۳۴۲ به ایران بازگشت و تدریس در دانشکده‌ی هنرهای تزئینی را آغاز و شاگردان بسیاری تربیت کرد. او سال ۱۳۴۷ با بورسیه‌ای یک ساله به پاریس رفت و در آنجا ساختن نقش‌برجسته‌های آلومینیونی را ادامه داد. سال ۱۳۴۸ نیز به تدریس در دانشکده‌ی هنرهای زیبا مشغول شد.
وزیری مقدم طی این سال‌ها نمایشگاه‌های مختلفی از مجسمه و نقاشی در ایران و اروپا برگزار کرد. از سال ۱۳۷۱ در دوره‌ی جدیدی از کارهایش از خط فارسی بهره گرفت و از سال ۱۳۸۲ کولاژ را تجربه کرد. همچنین کتاب شیوه‌ی طراحی و ترجمه‌ی کتاب اندیشه و کار پل کلی از او منتشر شده است. وی با وجود ضعف بینایی همچنان نقاشی می‌کند و پاییز ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ نمایشگاه‌هایی از آثار او در تهران برگزار شد.
این روزها نمایشگاه دیگری تحت عوان «نقش برجسته‌های هندسی» از آثار وزیری مقدم در گالری اعتماد برپاست. همچنین چندی است بنیاد محسن وزیری مقدم در رم ایتالیا بنیان گذاشته شده و فعالیت خود را آغاز کرده است. با هامون وزیری مقدم (فرزند هنرمند) درباره‌ی این نمایشگاه، فعالیت‌های بنیاد وزیری مقدم و این روزهای پدرش گفتگویی داشتیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
هامون وزیری مقدم در گفتگو با ایلنا با اشاره به تأسیسِ بنیاد محسن وزیری مقدم بیان داشت: مهمترین اتفاقی که در یک سال گذشته رخ داده، شکل‌گیریِ بنیادی به نام محسن وزیری مقدم در شهر رم ایتالیا بود که در مارس ۲۰۱۷ به ثبت رسید و دولت ایتالیا نیز این بنیاد را تأیید کرد. بیناد وزیری مقدم با موزه ماکسیِ ایتالیا (مهمترین موزه‌ی هنرهای قرن ۲۱ ایتالیا) در تعاملِ نزدیک است و طیِ سه چهار ماه آینده از بنیاد وزیری مقدم در موزه ماکسی رونمایی به عمل خواهد آمد. اخیراً نیز نمایشگاهی در شهر دوسلدورف آلمان در گالری ستاره داشتیم. این نمایشگاه تقریباً دو ماه به طول انجامید و یکسری از کارهای قدیمی پدر در آنجا به نمایش درآمد.
او درباره‌ی نمایشگاه حاضر توضیح داد و متذکر شد: با برپایی این نمایشگاه قصد داشتیم بنیاد وزیری مقدم را به جامعه‌ی هنری ایران معرفی کنیم. این نمایشگاه با همکاری گالری اعتماد تحقق پیدا کرد و اولین کتابِ بنیاد وزیری مقدم با همکاری این گالری چاپ و در نمایشگاه حاضر از آن رونمایی شد. همه‌ی آثار به نمایش درآمده جزو مجموعه بنیاد است. ۱۱ تا از آثار، تنها آثاری هستند که در دوره‌ی شنی خلق شده‌اند و همه جزو مجموعه‌ی شخصی پدرم است که از حالا به بعد جزو مجموعه‌ی بنیاد هستند. برای ما مهم بود که این دوره از نقش‌برجسته‌‌‌ها حتماً به نمایش درآید و دیده شود. می‌شود گفت تقریباً هیچکس کارهای این دوره‌ی محسن وزیری مقدم را تاکنون ندیده بود.
او با بیان اینکه بنیادِ وزیری مقدم قصد دارد تمام آثارِ هنرمند را به ثبت برساند تا از شیوعِ آثار جعلی جلوگیری شود، بیان کرد: یکی از مهمترین اصولی که ما در بنیادِ وزیری مقدم دنبال می‌کنیم این است که هر کس اثری از محسن وزیری مقدم در اختیار دارد از طریق ایمیل ما را در جریان قرار دهد و شناسنامه‌ی اثر را از ما دریافت کند. در همین مدت خود من به چهار کار جعلی در ایران و اروپا برخوردم. یکی از مهمترین پروژه‌های بنیاد این است که تا حداکثر دو سال آینده یک مونوگرافی دو جلدی را با یک انتشارات اروپایی منتشر کنیم و در این کتاب عکس‌های تاریخی پدرم با دوره‌های مختلف کاریش به چاپ برسد. برای این کتاب در تلاشیم تمام کارهای پدر را جمع‌آوری کنیم. به همین خاطر برای ما مهم است که مجموعه‌داران هر کاری از محسن وزیری مقدم در اختیار دارند را به ما اطلاع دهند تا در این کتاب به چاپ برسد.
پاریس ۱۹۶۸
او با برشمردنِ مجموعه‌هایی که آثاری از وزیری مقدم را در خود جای داده‌‌اند، گفت: آثارِ پدر در موزه‌ی هنرهای معاصر تهران، فرهنگسرای صبا، فرهنگسرای نیاوران، بانک پاسارگاد و ... موجود است. همچنین در سال ۱۹۶۴ یکی از کارهای شنی‌اش توسط رئیس موزه هنرهای معاصر نیویورک (موما) خریداری شد و هنوز هم بسیاری از آثارش نزد مجموعه‌داران آمریکایی است.
فرزند محسن وزیری مقدم درباره‌ی اهداف این بنیاد توضیح داد و گفت: ما سعی داریم این بنیاد در ایران هم فعالیت داشته باشد. برای برخی از دانشجویان ایرانی بورسیه آکادمی هنرستان رم را درنظر گرفته‌ایم. از دانشجویان ایتالیایی نیز حمایت‌هایی صورت می‌گیرد. همچنین بنیاد وزیری مقدم، در زمینه‌ی موسیقی کلاسیک هم فعالیت‌هایی انجام خواهد داد. پدر همیشه عاشق موسیقی بوده. موقعی که جوان بود، ویولن می‌نواخت و اگر شرایط جور بود، حتماً موزیسین شده بود اما نتوانست. با این حال برادرم ویولنیست است و دیپلم کنسرواتوای رم دارد.
او بخشی از آثار این نمایشگاه را مربوط به سال‌های اولیه‌ی فعالیت حرفه‌ای پدرش دانست و اظهار داشت: این کارها به سال‌های ۱۹۶۶ برمی‌گردد و تقریباً ادامه‌ی همان کارهای شنی است. در این کارها از فرم دو بعدی به فرم سه بعدی می‌رویم. در سال ۱۹۶۷ برای اولین بار این کارها خلق شد و سال بعد، همه در گالری سیحون به نمایش درآمد. پدر چند ماه بعد یک بورس تحصیلی قبول می‌شود و به فرانسه می‌رود. در آنجا کارهایش یک استایل شفاف پیدا می‌کند. همه کارهای این دوره، قابلیتِ این را دارند که تا ۳۶۰ درجه بچرخند و در هر بار چرخش بازی رنگ و نور شکل تازه‌ای به اثر می‌بخشد. اگر به تاریخ هنر غرب مراجعه کنیم هیچکس قبل از محسن وزیری مقدم چنین کاری را نکرده بود. او بعد از عبور از این مرحله است که به مجسمه‌های چوبی هندسی می‌رسد.
هامون وزیری مقدم درباره‌ی غلبه‌ی انتزاع بر آثار پدرش متذکر شد: وقتی در سال‌های ۱۹۵۴ به ایتالیا رفت، فقط دو سال کار فیگوراتیو انجام داد. بعد از آن به سمت نقاشی انتزاعی گرایش پیدا کرد. او در سال ۱۹۵۶ با یک هنرمند مهم ایتالیایی به نام تاتی شَلا آشنا می‌شود این هنرمند اولین کسی است که در آکامی هنرستان ایتالیا هنر اکسپرسیونیست آمریکایی را درس می‌دهد. پدر شش ماه با این استاد دوره می‌بیند و بعد از شش ماه به سمت نقاشی انتزاعی کشیده می‌شود. در سال ۱۹۵۸ است که یک مرتبه ایده‌ی نقاشی شنی به ذهنش خطور می‌کند اما تقریباً یک سال طول می‌کشد تا به روش دقیق فیکس کردن شن روی بوم برسد.
استودیو هنرمند- ۲۰۱۶
او به دوره‌ی بسیار مهمِ تدریس و تربیت شاگردِ وزیری مقدم در دانشکده‌ی هنرهای زیبا اشاره کرد و افزود: سال ۱۹۶۳ تقریباً بعد از ۹ سال به ایران بازگشت. دو سال تقریباً کار نکرد. در این دو سال در دانشکده هنرهای زیبا مشغول تدریس شد. او اولین کسی است که تدریس کاملاً نویی را به ایران آورد. قباد شیوا، کیارستمی، نیکزاد نجومی و ... از شاگردان او بودند. البته کیارستمی و نجومی از کسانی بودند که به طور غیرمستقیم درس ترکیبات انتزاعی را از طریق دانشجویانم دنبال می‌کردند. او جلوی هنرجویانش کار می‌کرد و به آنها نشان می‌داد چگونه می‌شود با هر گونه متریالی کار کرد.
او ادامه داد: سال ۱۹۶۸ دوباره به پاریس برمی‌گردد. کارهایش را از پاریس به جشن هنر شیراز می‌فرستد و این کارها برای اولین بار در این جشنواره به نمایش درمی‌آید. بعد از آن تا سال ۷۲ به سمت کارهای چوبی می‌رود و بعد از ۲ سال فرم کارهای چوبی را به بوم نقاشی منتقل می‌کند و دوره کارهای «هراس و پرواز» شکل می‌گیرد.
فرزند وزیری مقدم درباره‌ی دلیلِ کوچِ طولانی‌مدتِ پدرش به ایتالیا و اقامت همیشگی در این کشور گفت: پدر از سال ۱۹۶۴ تا ۱۹۸۵ در ایران ماند. در سال ۸۵ ما یک سفری به ایتالیا داشتیم. بعد از چند وقت، پدرم تنهایی به ایران برگشت و همین‌جا بود که ضربه‌ی محکمی خورد؛ خانه‌ای در نیاوران داشتیم که پدرم در دهه ۵۰ شمسی خودش ساخته بود. در چند هفته‌ای که ما در ایتالیا بودیم همسایه‌ها ریخته بودند داخل خانه و همه چیز را به هم ریخته بودند. ۲۶ سال طول کشید تا پدرم توانست خانه را پس بگیرد. بدتر از همه این بود که هر چیزی که در خانه داشتیم دزدیده شد. کارهایش هم در این میان از بین رفت. بعد از آن زندگی ما عوض شد و پدرم تصمیم گرفت برای همیشه به ایتالیا برود.
او درباره‌ی خودزندگی‌نامه‌ای که قرار است تا یک ماه آینده از پدرش منتشر شود، عنوان کرد: سال ۲۰۰۳ بیماری خاصی به چشم پدر زد و سلول‌های چشمش مُرد. بر اثر فشار عصبی، بیناییِ یک چشمش کاملاً از بین رفت و چشم دیگرش فقط تا حدودی می‌تواند ببیند. او به محض آنکه چشمش بیمار شد، به نوشتنِ زندگی‌نامه‌اش شروع کرد. یک ماه از ساعت شش صبح هر روز بیدار می‌شد و تا نصف شب بی‌وقفه می‌نوشت؛ نمی‌خواست اگر بیماری‌اش وخیم‌تر شد، خاطراتش از بین برود. او یک ماهه زندگی‌نامه‌اش را تمام کرد اما بعد از آن اتفاقاتی افتاد که تقریباً ۱۵ سال طول کشید این کتاب چاپ شود. حال کمتر از یک ماه دیگر این کتاب توسط نشر نظر منتشر می‌شود. کتاب پُر از تصاویرِ هنرمند و آثارش است. هر جا راجع به اثری حرفی گفته شده، سعی بر این بوده تصویر آن اثر هم در کنارش بیاید. کتاب تقریباً ۴۰۰ صفحه است و بسیاری از قسمت‌های آن گرفتار ممیزی شده است.
رم- اکتبر ۲۰۱۷
او افزود: خود من دو سال است که مشغول ساختن یک مستند از پدر هستم. از او خواهش کردم که کل زندگی‌اش را تعریف کند و در طول این سال‌ها هر وقت به کارگاهش می‌رود من و دوربینم همراه او هستیم. پدر هنوز هم در سن ۹۴ سالگی هر روز کار می‌کند. روزها از ساعت هفت صبح تا ده و نیم شب در کارگاهش مشغول کار است. او اخیراً یک کار ۹ متر در ۷ متر و ۲۰ سانتی‌متر را در عرض پنج ساعت تمام کرد.
او در پایان گفت: شانس محسن وزیری مقدم این بوده که در بهترین موقعیت هنر اروپا و ایران (یعنی دهه‌ی ۵۰ تا ۶۰ میلادی) حضور داشته. او در آن سال‌ها یکی از معروفترین هنرمندان اروپا بود و در بسیاری از کشورهای دنیا نمایشگاه گذاشت. او اولین هنرمند در دنیاست که ایده کار با شن را در نقاشی عملی کرد. در این سال‌ها در هنر دنیا یک انقلاب صورت گرفت و محسن وزیری مقدم که این انقلاب‌های هنری را در اروپا تجربه کرده بود، وقتی به ایران برمی‌گشت خودش یک انقلاب هنری به راه انداخت.
علاقه‌مندان برای بازدید از نمایشگاه «نقش برجسته‌های هندسی» که تا ۱۹ تیر برپاست می‌توانند روزهای هفته به جز دوشنبه‌ها از ساعت ۱۲ تا ۲۰ به گالری اعتماد به نشانی میدان هفتم‌تیر، خیابان مفتح‌جنوبی، بن‌بست شیرودی، پلاک ۲۵ مراجعه کنند.
رم- اکتبر ۲۰۱۷
هامون وزیری مقدم
