کارگردان نمایش «پیانیستولوژی»:
حساسیت روی نمایش موزیکال در مشهد را با تعامل برطرف کردیم/خیلی از تئاترها به دلیل نبود سالن، شکست تجاری می‌خورند
محمد نیازی می‌گوید: ابتدا حساسیت روی نمایش موزیکال در مشهد زیاد بود اما به مرور و با کارهایی که انجام دادیم و دیدند اتفاق خاصی نیفتاده، اعتماد به گروه بالا رفت. ما هم از اول با اداره کل ارشاد استان همکاری کردیم و سعی داشتیم با تعامل مسائل را حل کنیم.
به گزارش خبرنگار ایلنا، نمایش موزیکال «پیانیستولوژی» دومین کار گروه تئاتر «پستو» از شهر مشهد است که به جشنواره تئاتر فجر راه پیدا کرده است. سال گذشته محمد نیازی (کارگردان) و گروهش با «یتیم‌خانه فونیکس» به جشنواره آمده بودند که در بخش‌های زیادی هم کاندیدا شده و جوایزی دریافت کردند. «پیانیستولوژی» براساس متنی از سهند خیرآبادی در این دوره از جشنواره در بخش مسابقه تئاتر ایران رقابت می‌کند. به بهانه این اجرا با محمد نیازی گفتگو کرده‌ایم.
«پیانیستولوژی» دومین حضور گروه شما در جشنواره تئاتر فجر است؛ از چه زمانی نمایش موزیکال کار می‌کنید؟
من از سال 91 دارم به صورت حرفه‌ای روی مقوله اپرا کار می‌کنم و «پیانیستولوژی» پنجمین تجربه من است. گروه ما 37 نفره و متشکل از خانم‌ها و آقایان است و تاکنون نمایش‌های موزیکال آرایشگر، یتیم‌خانه فونیکس، اپرای رستم و اسفندیار، راز روزبه و پیانیستولوژی را روی صحنه برده‌ایم. دارم سعی می‌کنم کار به کار تجربیاتم را بیشتر کرده و گونه‌های جدیدی را در کار موزیکال تجربه کنم و خب فکر می‌کنم پیانیستولوژی نسبت به کارهای قبلی‌ام گونه متفاوت‌تری در این زمینه است و بازخوردهایی هم که گرفتم، مثبت بود.
چه تفاوت‌هایی دارد؟
بیشتر در بحث موسیقایی، این نمایش با کار قبلی یعنی «یتیم‌خانه فونیکس» تفاوت زیادی دارد. در فرم اجرایی و در نمایشنامه هم همینطور. معمولا کارهای موزیکال داستانی یک خطی و ساده دارند اما «پیانیستولوژی» نمایشنامه‌ای نسبتا فلسفی است. داستان برمی‌گردد به رنسانس در قرون وسطی که به‌جای انقلاب صنعتی دو نفر قرار است با اختراع زودرس پیانو یک انقلاب هنری را رقم بزنند. نمایشنامه تم ضدجنگ دارد و یکسری مباحث فلسفی هم در آن مطرح می‌شود. متن بار معنایی زیادی دارد و موسیقی هم طبیعتا باید با این بار معنایی حرکت می‌کرد و همه اینها این نمایش را نسبت به کارهای قبلی سخت‌تر می‌کرد اما خوشبختانه با اجرای عمومی خوبی که در مشهد داشتیم و بازخوردهای مثبتی که گرفتیم، نشان داد که این تجربیات شدنی است و می‌شود در گونه‌های دیگر موزیکال هم کار کرد.
در سازبندی و سبک موسیقی چطور؟
آقای میلاد قنبری آهنگساز گروه ماست. در زمینه تفاوت هم باید بگویم کارهای قبلی بیشتر از سبک پاپ-کلاسیک یا کلاسیک محض استفاده می‌کردیم اما در «پیانیستولوژی» بیشتر سعی کردیم تلفیقی کار کنیم و از سازهای سیتی‌سایزر و افکت و فضاسازی برای ساخت موسیقی خیلی استفاده کنیم. باتوجه به اینکه نمایش تم قرون وسطی دارد گام‌های قرون وسطی را هم سعی کردیم به کار ببریم و آن را با موسیقی مدرن ترکیب کنیم. تجربه‌ای جدید و خوشبختانه موفقیت‌آمیز هم بود.
همه اینها پروسه زمان‌بری بود؟
بیشترین زمانی که برای «پیانیستولوژی» صرف شد در مرحله نگارش متن بود. خیلی نمایشنامه سختی بود و اگر اغراق نباشد باید بگویم حدود یک سال روی این متن زمان گذاشتیم و درباره‌اش حرف زدیم و کار کردیم. پروسه آهنگسازی حدود دو ماه طول کشید و انتخاب بازیگر و تمرین‌ها هم حدود سه ماه زمان برد.
در مورد موسیقی شهر مشهد اغلب با مشکلاتی مواجه است و هنوز گاهی خبرهایی از لغو یک کنسرت یا ایجاد محدودیتی در آن به گوش می‌رسد. هرچند مشهد در عرصه تئاتر یکی از مهم‌ترین شهرهای کشور است. اما چون پای موسیقی در نمایش موزیکال وسط است آیا مشکلی برای اجرای شما به وجود نیاورند؟ برای این پنج نمایش موزیکالی که روی صحنه بردید، حساسیتی نبوده؟
اوایل حساسیت روی کار ما خیلی زیاد بود. اما به مرور و با کارهایی که انجام دادیم و اتفاقاتی که نیفتاد و دیدند اتفاق خاصی نیفتاده، اعتماد به گروه ما در مشهد بالا رفت و خوشبختانه مشکلی برای این نمایش نداشتیم. ما هم از اول با اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان همکاری کردیم و سعی کردیم با یک تعامل دوطرفه مسائل را حل کنیم و بتوانیم اجرای خوبی در مشهد داشته باشیم.
شما تنها گروهی هستید که در مشهد روی نمایش موزیکال کار می‌کنید؟
بله گروه ما تنها گروهی است که به صورت علمی نمایش موزیکال را دنبال می‌کند. «آرایشگر» و «یتیم‌خانه فونیکس» که کارهای حرفه‌ای‌تری هم بود در سطح کشوری دیده شدند. آرایشگر در جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی دیده و برگزیده شد. یتیم‌خانه هم پارسال در جشنواره تئاتر فجر پرکاندیدا و پرجایزه بود.
مشهد در تئاتر حرف زیادی برای گفتن دارد و تعداد هنرمندانش هم به همان نسبت زیاد است. یک ارزیابی کلی از شرایط شهرتان بگویید. اصلا سالن‌های شهر کفاف این تعداد نمایش و هنرمند تئاتری را دارد؟
تئاتر مشهد خوشبختانه به مرور دارد تماشاگران خودش را پیدا می‌کند و تبدیل به یک شغل و حرفه برای هنرمندان می‌شود. دغدغه هنرمندان به لحاظ مالی در اجرای عمومی خوب به تدریج برطرف می‌شود. اما مشکل تئاتر مشهد بیشتر سخت‌افزاری است. امکانات و سالن در مشهد وجود ندارد و کارها مجبور به اجرای محدود هستند. باتوجه به اینکه تعداد گروه‌های زیادی در مشهد فعال‌اند و سالیانه شاید حداقل حدود 60 نمایش در این شهر تولید شود اما ما تماشاخانه‌های خوب و زیادی نداریم و اجراها بسیار محدود است. من فکر می‌کنم بزرگترین مشکل تئاتر مشهد عدم وجود سالن برای اجرا و مکان تمرین است.
سالن‌های خصوصی به مجموعه سالن‌های دولتی شهر اضافه نشده؟
الان سه سالن خصوصی «خورشید»، «مستقل» و «شمایل» را در مشهد داریم اما هر سه سالن بلک‌باکس و کوچک هستند برای گروه بزرگی مثل ما کافی نیست. برای تمرین باید جا اجاره کنیم و برای اجرا به مشکل می‌خوریم و فکر می‌کنم بزرگترین مشکل حال حاضر تئاتر مشهد سخت‌افزاری است. یکسری کارهایی که پروداکشن بالا و بزرگ دارند مثل کار گروه خود ما مفری برای اجرا ندارد. چراکه در مشهد فقط یک سالن قاب پهن داریم و این مشکل خیلی بزرگی است. ترافیک کارها بالا است. نمایشی مثل «پیانیستولوژی» 6 آذر روی صحنه رفت و فقط تا هشت دی توانستیم اجرا کنیم. آنهم کاری که برایش هزینه بالایی شده. البته استقبال زیادی هم از آن شد. ما در یک ماه 9 هزار بیننده داشتیم و همچنان تماشاگران صف‌های گسترده تشکیل می‌شد و بلیتش سریع فروش می‌رفت. درست است که ما در این مدت 160 میلیون تومان فروش داشتیم اما هزینه کار ما خیلی بالا بود و هنوز باید اجرا می‌رفت. اما به دلیل ترافیک مجبور شدیم بیاییم پایین تا کار بعدی اجرا شود. درحالی‌که در تهران اینطور نیست. «الیورتوئیست» بیش از دو ماه روی صحنه می‌ماند و خوب هم می‌فروشد و اقتصاد گروهش هم تامین می‌شود. اما در مشهد متاسفانه به دلیل عدم وجود سالن خیلی از کارها شکست تجاری می‌خورند.
