همزیستی عجیب آهن‌قراضه‌ها با زندگی/اینجا از انهدام و ویرانی خبری نیست

به گزارش خبرنگار ایلنا، مهدی سحابی (1323-1388) را با عناوینی چون نقاش، مترجم، نویسنده، عکاس، مجسمه ساز و روزنامه‌نگار می‌شناسیم. او تحصیل کرده ایتالیا بود، انگلیسی را نزد خود آموخته بود، و همسری فرانسوی داشت. برای شغل آینده خود، از هر سه‌ی این موقعیت‌هایش استفاده کرد و در سرویس خارجی روزنامه کیهان مشغول به کار شد. کمی بعد، این زبان‌دانی‌اش را در پربارتر کردن کتابخانه‌های فارسی زبانان به کار انداخت، و آثاری از نویسندگان بزرگی چون پروست، سلین، دیکنز، دوبووار، استاندال، بالزاک و ... را به فارسی برگرداند.

او دارای مدرک تحصیلی کارشناسی هنرهای زیبا از دانشگاه تهران، و کارشناسی فرهنگستان هنرهای زیبای شهر رم بود. آثار او در زمان حیاتش، در بیش از 17 نمایشگاه انفرادی (در گالری‌های سیحون، گلستان، آریا، دی و ...) و چندین نمایشگاه گروهی به نمایش درآمدند. اکنون نمایشگاهی از آثار نقاشی وی، تحت عنوان «نادیده‌های مهدی سحابی» در گالری سیحون از 19 تا 31 خردادماه در معرضِ بازدید عموم است. این آثار نقاشی‌های هنرمند را بین سال‌های 1368 تا 1376 شامل می شود. آثار از 10 تا 45 میلیون تومان قیمت‌گذاری شده‌اند.

بخشی از این آثار، موسوم به «ماشین قراضه» هستند. ماشین قراضه‌ها، بیشترین تعداد از کارهای هنرمند را در این نمایشگاه شامل می‌شوند. ماشین قراضه، دوره‌ای در فعالیت‌های نقاشی سحابی است که خودِ او، آن را شروع دوره‌ی حرفه‌ای شدن کار نقاشی‌اش می‌‌داند. این‌ها، تصاویر آبستره‌ای از تکه- پاره‌های آهن آلاتند که خود ماشین‌های قراضه‌ای بیش نیستند. با این همه، این آثار با وجود رگه‌هایی از انهدام و ویرانی، دلخراش جلوه نمی‌کنند. همواره وجهِ زندگی و نشاط در آثارِ حتّی «قراضه»ایِ سحابی، دستِ بالا را می‌گیرند؛ درست بر خلاف آثار هنرمندی چون بهمن محصص که در هر حال، کارهایش رو به نابودی دارند‌. در آثار سحابی، اگر آهن قراضه‌ای را در پس زمینه داریم، در جلو امّا بچه‌هایی هستند که با فراغ بال، در حال بازیند. بابک احمدی گفته بود: «نقاشی و هنرهای تجسمی، تخصص من نیست امّا این‌قدر می‌دانم که نقاشی‌های سحابی و همین‌طور مجسمه‌هایش برای من بسیار لذت‌بخش است. چراکه غریزی بودن و لذت‌بخش بودن ویژگی‌ اصلی آثار تجسّمی سحابی است. از اینها گذشته، چیزی که شادی و لذت ما را تکمیل می‌کند، شخصیت اوست؛ در زمانی که به یادش می‌افتیم.» لیلی گلستان در سخنرانی‌ای گفته است که سحابی عقیده داشت فرقی میان یک دسته گل و یک ماشین قراضه وجود ندارد، هر دو را می‌توان براساس فرم نقاشی کرد بنابراین او یک نقاش فرم‌گرا بود و هیچ وقت نمی‌خواست با نقاشی‌هایش پیام رسان خشونت زندگی ماشینی، مرگ، مصرف‌زدگی و چیزهایی از این دست باشد. با ماشین‌ها همانند یک طبیعت بی‌جان برخورد می‌کرد. از طرفی خودش علاقه‌اش به ماشین را، از شغل پدرش می‌دانست که راننده کامیون بود و همه چیز در خانه‌شان با ماشین، مقایسه و سنجیده می‌شد.

ماشین قراضه‌های سحابی، درواقع نقاشی‌هایی است از ماشین‌های اوراقی و تصادفیِ حومه‌های شهر. تکنیک به کار رفته در این آثار هم عبارت است از: رنگ روغن و اکرلیک روی بوم و آبرنگ و گواش روی مقوا.

نادر سیحون، صاحب گالری سیحون در گفت‌و‌گویی با ایلنا درباره چگونگی برپایی این نمایشگاه گفت: آقای سحابی در زمان حیاتش با گالری سیحون همکاری داشت و نمایشگاه انفرادی هم با ما گذاشته بود. نمایشگاهِ اخیر از سوی برادر آقای سحابی که ساکن فرانسه هستند، برپا شده است. این کارها در واقع از کلکسیون شخصی ایشان است و پیش از این هم، این کارها دیده نشده بودند و حالا برای اولین بار است که به نمایش درمی‌آیند.

خانم لیلی گلستان در جایی اشاره کرده‌اند که در سال‌های 68، 70 و 72 در گالری گلستان نمایشگاهی از «ماشین قراضه‌ها» برپا بوده. آیا ماشین قراضه‌های نمایشگاه فعلی، جزو نمایشگاه‌های پیشین بوده است؟ چون عنوان نمایشگاه، «نادیده»های مهدی سحابی است.  

سری ماشین قراضه‌ها تعدادش زیاد است و گونه‌های مختلفی هم دارد. این تعدادی که در گالری ما به نمایش درآمده -که فقط هم ماشین قراضه نیست- ، بخش کوچکی از آن سری است که این‌ها همه جزو کلکسیون شخصی برادر ایشان بوده و هیچ وقت هم در جایی دیده نشده است.

قیمت‌گذاری این آثار بر چه مبنایی بوده است؟ خود شما قیمت‌گذاری کرده‌اید‌ یا قیمت‌ها، پیشنهادِ صاحب آثار، یعنی برادرشان بوده است؟

قیمت‌ها را خود ما، براساس قیمت‌های فروش دیگر آثار هنرمند در این چند سال تعیین کرده‌ایم، و البته با برادرشان هم مشورت شده است.

در بروشور نمایشگاه ذکر شده که از نقش‌مایه‌های گلیم و فرش ایرانی در کارها استفاده شده است. در آثاری که در این بین دیده شد چیزی از این نقش‌مایه‌ها وجود نداشت.

در این سری که به نمایش در آمده، هیچ کدام از کارها شامل این نقش و نگارها نمی‌شود. کارهای این سری فقط شامل ماشین قراضه‌ها و ماشین‌های تصادفی، اتوپرتره‌های خود هنرمند، و آدمک‌ها می شود. از مجموعه‌ی گلیم و فرش ایرانی در این سری چیزی وجود ندارد. در این مورد، در بروشور به طور کلی اشاره‌ای شده است.

بقیه آثار آقای سحابی در چه وضعی و کجا هستند؟

یک سری در دست کلکسیونرهاست. تعدادی هم پیشِ برادران ایشان است که ساکن ایران و فرانسه هستند.

در زیر بخشی از آثار نمایش داده شده سحابی در نمایشگاه اخیر را مرور می‌کنیم:

در آثار مهدی سحابی، تمایلاتی به جنبش‌های هنری قرن بیستم هم‌چون پاپ آرت دیده می‌شود. رگه‌هایی از این تمایلات را می‌توان در این تابلو دید که پرتره‌ی مردی، چهار بار در قابی منفرد تکرار شده و یک سیر وضوح به محو را طی کرده است.

خودنگاره هنرمند

در آثار سحابی، اگر آهن قراضه‌ای را در پس زمینه داریم، در جلو امّا بچه‌هایی هستند که با فراغ بال، در حال بازیند.

این‌ها، تصاویر آبستره‌ای از تکه- پاره‌های آهن آلاتند که خود ماشین‌های قراضه‌ای بیش نیستند. با این همه، این آثار با وجود رگه‌هایی از انهدام و ویرانی، دلخراش جلوه نمی‌کنند. همواره وجهِ زندگی و نشاط در آثارِ حتّی «قراضه»ایِ سحابی، دستِ بالا را می‌گیرند.