جامعه ایران به سینمای مستند نیاز دارد/ مستند آدم‌ها را از سطحی‌نگری به عمق می‌برد

صادق دهقانی کارگردان مستند «فصل فرار اسب‌ها» که امسال در بخش نیمه‌بلند مسابقه ملی نوزدهمین جشنواره مستند ایران «سینما حقیقت» حضور دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، اظهار کرد: سینمای مستند در همه جای دنیا مخاطب کمتری نسبت به سینمای داستانی دارد، دلیل اصلی آن هم این است که اولویت سینمای مستند سرگرمی‌سازی نیست؛ اولویت اصلی آن آگاهی‌بخشی در جامعه است. این سینما سعی دارد نوع دیگری از زندگی را به جامعه‌ای که مخاطبان فیلم هستند نشان دهد و از آنجا که اکثریت جامعه به این آگاهی‌بخشی اهمیت نمی‌دهد و وقت‌گذرانی‌های دیگری که با سرگرمی همراه است را ترجیح می‌دهد سینمای مستند نسبت به سینمای داستانی مخاطب چندانی ندارد. البته باید بگویم که این ویژگی فقط مربوط به ایران نیست و در همه جای دنیا سینمای مستند چنین وضعیتی دارد.

دهقانی تصریح کرد: به اعتقاد من اهمیت سینمای مستند در خاورمیانه و به تبع آن در ایران بسیار بیشتر از کشورهای اروپایی مثل هلند، سوئیس و... است. کشور ما به آگاهی‌بخشی نیاز بیشتری دارد و مستندسازان در این زمینه باید نقشی جدی ایفا کنند چون پوپولیسم اجتماعی و رسانه‌ای آنقدر قدرتش زیاد شده و در شبکه‌های اجتماعی به شکلی جدی جریان دارد که سینمای مستند در این میان می‌تواند در مسائل روز عمیق شود و آدم‌ها را از سطحی‌نگری موضوعات اجتماعی به عمق ببرد و ریشه مسائل را پیدا کند. این ریشه‌یابی در سینمای مستند رخ می‌دهد و ما در جامعه ایرانی به این مسئله نیازی جدی داریم.

وی افزود: متأسفانه مردم ما نسبت به بحران‌های اجتماعی بی‌تفاوت شده‌اند چون از منابع و رسانه‌های مختلف بمباران می‌شوند. در این میان سینمای مستند است که اتفاقاً می‌تواند راهگشا باشد. سینمای مستند باید بیشتر تبلیغ شود چراکه این سینما علاوه بر آگاهی‌بخشی به مخاطب خود تمایز بین آگاهی‌بخشی و جریان‌های غیرواقعی خبری را به مخاطبش به نوعی آموزش می‌دهد.

این کارگردان در ادامه از راهکارهای موجود برای جذب مخاطب در سینمای مستند گفت و تأکید کرد: من قصه‌نویس هستم و سال‌هاست که در این حوزه کار می‌کنم و تحصیلات دانشگاهی من هم ادبیات نمایشی است. به نظر من آنچه که کمک می‌کند تا مخاطب پای فیلم بماند و آن را دنبال کند این است که شما بتوانید به خوبی قصه بگویید. همه دغدغه من وقتی که با قصه «فصل فرار اسب‌ها» مواجه شدم و تا لحظه آخری که صداگذاری فیلم به اتمام رسید و آماده نمایش شد، این بود که قصه مدنظر را به درستی روایت کنم.

وی افزود: داستان یکی از کاراکترهایی که در جمع رانندگان تاکسی بود را پیدا کردم، قصه جذابی داشت و دغدغه خودم را در آن پیدا کرده و تصمیم به روایت آن گرفتم و امیدوارم روایتم جذاب باشد و مردم بتوانند با قصه «فصل فرار اسب‌ها» همراه شوند. نمی‌خواهم بگویم که این فیلم یک قصه بسیار جذاب را روایت می‌کند چون طبیعتاً مجبور بودم که در کنار قصه به سبک زندگی آن آدم‌ها هم توجه داشته باشم و آن‌ها را دنبال کنم و هر چند در این اثر سرگرمی مطلق را نمی‌توان انتظار داشت، فکر می‌کنم «فصل فرار اسب‌ها»‌ بتواند مخاطب را با خود همراه کند و کسی از دیدنش پشیمان نشود.

دهقانی درباره شرایط اکران فیلم‌های مستند در سینمای ایران گفت: من همیشه افراد را خودم پای فیلم‌هایم کشاندم، دست آدم‌های مختلف را گرفتم و پای فیلمم نشاندم. به عقیده من، ما مستندسازها نباید منتظر بمانیم که کسی فیلم ما را اکران کند. کسی به اندازه ما دغدغه دیده شدن فیلممان را ندارد، من همیشه به خودم امیدوار بودم و نتیجه گرفتم، فیلمم را خودم هر جایی که می‌توانستم نمایش دادم و تأثیرش را هم دیدم و به همین دلیل در سینمای مستند ماندم و فیلم ساختم؛ چون اگر مخاطبی نداشتم و اثرم تأثیری نداشت چرا باید مستندسازی را ادامه می‌دادم. یک مستندساز اگر دغدغه‌ای که دارد را جدی بداند حتماً برای دیده شدن فیلمش تلاش می‌کند و منتظر نمی‌ماند که فرصتی برای نمایش اثرش فراهم کنند.

این کارگردان در پایان اظهار کرد: ما فیلم را نباید رها کنیم، بعد از آماده شدن فیلم و پایان مراحل تولید کار ما تازه آغاز می‌شود تا فرصت نمایش بیشتر برای فیلم فراهم کنیم. متأسفانه ما در سینمای ایران پخش‌کننده جدی فیلم مستند نداریم و به تبع آن سیستم چرخش اقتصادی مطلوبی هم وجود ندارد. اگر بخواهیم به این مسائل فکر کنیم و خودمان برای اکران فیلم‌مان هیچ تلاشی نداشته باشیم بهتر است به سمت فیلمسازی در سینمای داستانی برویم.