مهرداد فلاح در گفت‌وگو با ایلنا:
هنر «اصیل»، هیچ‌گاه در گردباد زمان فراموش نمی‌شود/ «صادق تبریزی» یکی از ارکان اصلی «مکتب سقاخانه» است
تبریزی زبان تصویری «نوینی» ایجاد کرد که هم«بومی» است و هم «مدرن»
مهرداد فلاح به ایلنا گفت: آثار هنری، به ویژه آن‌هایی که حامل فرهنگ و تاریخ هستند، بیش از یک کالای لوکس، حافظه‌ی تصویری و نماد هویت‌اند. مجموعه‌داران نه صرفاً خریدار، بلکه نگهبانان این حافظه‌اند. هنر معاصر ایران، میراثی است که باید با دانش، آگاهی و احترام پاس داشته شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، یکی از رویدادهای مهم در کشورهای معتبر برگزاری حراج‌های هنری است. به طور کلی وجود حراج‌ها در هر سطح، به دور از زد و بندهای مرسومی که همواره درباره چند و چون آن‌ها صحبت می‌شود، رویدادهای مهمی در جهت ارتقاء بازار هنر محسوب می‌شوند.
به هر حال بدنه همه هنرها به اقتصاد و گردش مالی آن‌ها در طول یکسال وابسته است. اگر بودجه‌های تخصیص یافته دولتی به نهادهای فرهنگی را ارزیابی کنیم؛ در خواهیم یافت که ارقام مرسوم در مقابل کثرت هنرمندان و تولیداتی که دارند، مبلغی ناچیز است! در نهایت چه بخواهیم چه نخواهیم، این بازار خصوصی و آزاد است که خون اقتصاد را در رگ‌های بازار هنر جاری می‌سازد.
حراج تهران یکی از همین رویدادهاست که البته همواره نسبت به چند و چون برگزاری آن سوال‌ها و انتقاداتی وجود داشته است. به هر روی حراج تهران را باید یکی از رویدادهای اقتصادی مهم در زمینه هنرهای تجسمی دانست. حال اینکه گردش مالی این رویداد به چه شکل است سوال دیگری است که به تحلیل‌های کارشناسانه نیاز دارد.
در نهایت اینکه بیست و سومین حراج تهران شامگاه اول خرداد ۱۴۰۴ برگزار شد و با فروش مجموعی ۱۷۴ میلیارد و ۹۲۲ میلیون تومان از فروش بیش از صد اثر مدرن و معاصر به پایان رسید.
این دوره، علاوه بر رقم‌های قابل توجه، نشان از این دارد که بازار هنر ایران همچنان زنده است؛ رکوردشکنی اثر «اندام» حسین زنده‌رودی با قیمت ۱۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان تا بازگشت دوباره اثر طراحی از زنده‌یاد صادق تبریزی، پایه‌گذار مکتب سقاخانه، با فروش ۳ میلیارد و ۱۹۰ میلیون تومان.
خبرنگار ایلنا در رابطه با بیست و سومین حراج تهران با مهرداد فلاح هنرمند عرصه نقاشیخط و نماینده خانواده زنده‌یاد تبریزی گفتگو کرد.
مهرداد فلاح هنرمند و نماینده صادق تبریزی علاوه بر برگزاری نمایشگاه‌های داخلی، تاکنون در رویدادها و نمایشگاه‌های برگزار شده در کشورهایی چون انگلستان، سوئیس، ایتالیا، بلاروس، قبرس، ترکیه، آمریکا (لس آنجلس)، دبی حضور داشته است. حضور در حراج بنیاد در لس آنجلس، حراج ملی تهران و حراج آثار گوهران بخشی دیگر از فعالیت‌های اوست.
مهرداد فلاح طی این گفتگو فراتر از اعداد و ارقام به بطن بازار هنر و جایگاه مکتب‌سقاخانه در هنر و بازار امروز پرداخت.
عکسی از صادق تبریزی/ هنرمند نوگرای مکتب «سقاخانه»
با توجه به اینکه یک اثر از زنده‌یاد تبریزی در حراج امسال مورد توجه و فروش قرار گرفته؛ کمی از اهمیت این اتفاق بگویید.
این فروش فقط یک رقم نیست، بلکه نشانه استمرار حضور زنده‌یاد تبریزی در حافظه جمعی هنری ماست. این طراحی که نخستین‌بار در یازدهمین دوره حراج تهران عرضه شد آن زمان با قیمتی حدود ۲۲۰ میلیون تومان به فروش رسید، حالا طی ۶ سال بیش از ۱۴ برابر ارزش‌گذاری شده است. این رشد از چند جهت اهمیت دارد: اول اینکه بیانگر افزایش درک و توجه بازار به آثار طراحی و نقاشیخط است که قبلاً اغلب کمتر مورد توجه بودند. دوم اینکه نشان می‌دهد آثار تبریزی، با ساختار بصری مستقل و جسورانه خود، همچنان مخاطب حرفه‌ای را جذب می‌کند و از مد افتاده نیست. سوم اینکه، محدودیت تعداد این طراحی‌ها، باعث شده آن‌ها به کالایی نادر و ارزشمند تبدیل شوند.
چه ویژگی‌هایی تبریزی را در تاریخ هنر معاصر ایران برجسته می‌کند؟
صادق تبریزی در کنار تناولی و زنده‌رودی و عربشاهی یکی از ارکان اصلی مکتب سقاخانه است؛ مکتبی که در دهه ۴۰ شمسی، با تلفیق عناصر سنتی ایرانی و زبان مدرن غربی، شکل گرفت. اما تبریزی فراتر از نقاشی سنتی عمل کرد. او با گسستن از خوانایی صرف خوشنویسی، این زبان را به ابزاری برای خلق فرم‌های بدیع و معنادار بدل کرد. در اینجا، خط نه فقط نوشتار که فرم بصری و معنایی مستقل است. این نگاه، که خوشنویسی را به سطحی انتزاعی و بیانی ارتقا داد، تفاوت اصلی او با سایر هنرمندان سقاخانه‌ای مانند زنده‌رودی است که بیشتر به اسطوره و نماد می‌پرداخت. تبریزی زبان تصویری نوینی ایجاد کرد که هم بومی است و هم مدرن.
وضعیت بازار هنر معاصر ایران را چطور تحلیل می‌کنید؟ چه چالش‌ها و فرصت‌هایی پیش روی حراج تهران و مجموعه‌داران است؟
بازار هنر ایران همچنان در حال تثبیت است و چالش‌های متعدد اقتصادی، همچون نوسانات ارزی و نبود زیرساخت‌های حمایت، کار را دشوار می‌کند. با این حال، حراج تهران موفق شده با تدوین معیارهای حرفه‌ای‌تر ارزیابی، انتخاب آثار و قیمت‌گذاری، اعتماد مجموعه‌داران داخلی و خارجی را جلب کند. نکته مهم، رشد بازار ثانویه و سرمایه‌گذاری روی هنر است که علاوه بر نقش فرهنگی، بعد اقتصادی هم دارد. البته شفافیت بیشتر، آموزش خریداران و جلوگیری از ورود آثار بی‌کیفیت به بازار، هنوز اولویت‌های اصلی‌اند. حضور هنرمندان شاخص و حفظ تعادل بین پیشکسوتان و چهره‌های نوظهور، تضمین‌کننده پویایی بازار است.
ارزیابی شما از عملکرد بیست‌وسومین حراج تهران چیست؟
بازار هنر ایران به رغم ناپایداری‌های اقتصادی و چالش‌های اجتماعی، طی چند سال اخیر روند روبه رشد و تثبیتی را نشان داده است. فروش ۱۷۴ میلیارد تومانی و افزایش میانگین قیمت هر اثر نسبت به دوره‌های قبل، نشان می‌دهد که پویایی بازار نه فقط زاده هیجان زودگذر؛ بلکه ناشی از بلوغ تدریجی مجموعه‌داران و سرمایه‌گذاران است. در کنار رشد کمی، کیفیت آثار عرضه شده نیز جای تحسین دارد و ترکیب آثار کلاسیک، مدرن و معاصر در کنار هنرمندان جریان‌ساز مثل زنده‌رودی، محصص، عربشاهی و تبریزی، نشان می‌دهد که مخاطب و مجموعه‌داران به دنبال بازشناسی کامل‌تر تاریخ هنر ایران هستند.
یکی از موارد مهم نظر خانواده‌های هنرمندان نسبت به فروش آثار در حراج تهران است. در این زمینه خانواده صادق تبریزی نسبت به فروش آثار این هنرمند در حراج تهران چه نظری دارند؟
ما باور داریم که حضور آثار استاد تبریزی در حراج‌ها فرصتی است برای شناساندن بهتر هنر ایشان به مخاطبان گسترده‌تر؛ البته به شرط حفظ احترام و رعایت شأن هنرمند. دغدغه اصلی ما عرضه بی‌ضابطه یا بی‌کیفیت آثار است که می‌تواند آسیب‌زننده باشد. خوشبختانه در این دوره روند کارشناسی و قیمت‌گذاری بسیار حرفه‌ای و متناسب با ارزش واقعی آثار بود و این اتفاق به حفظ جایگاه استاد کمک می‌کند. حراج تهران به‌عنوان یک پلتفرم معتبر، می‌تواند پنجره‌ای به جهان هنر ایران باشد اگر با دقت و مسئولیت ادامه یابد.
پیام شما به مجموعه‌داران و علاقه‌مندان هنر معاصر چیست؟
آثار هنری، به ویژه آن‌هایی که حامل فرهنگ و تاریخ هستند، بیش از یک کالای لوکس، حافظه‌ی تصویری و نماد هویت‌اند. مجموعه‌داران نه صرفاً خریدار، بلکه نگهبانان این حافظه‌اند. هنر معاصر ایران، میراثی است که باید با دانش، آگاهی و احترام پاس داشته شود. در آثار استاد تبریزی و دیگر بزرگان مکتب سقاخانه، شما نه تنها فرم بلکه گفتمانی زنده از گذشته، حال و آینده را می‌بینید. بنابراین، دعوت ما به همه علاقه‌مندان این است که با نگاه پژوهشی و دقیق به این آثار بنگرند و ارزش‌های آن را درک کنند.
اگر در مقام جمع‌بندی نکته‌ای هست بیان کنید.
بیست وسومین حراج تهران با ثبت رکوردهای قابل توجه، فراتر از ارقام، بیانگر جریان تازه‌ای در بازار هنر ایران است؛ جریانی که حافظه جمعی و نوگرایی را هم‌زمان در خود جای داده است. در این میان، درخشش دوباره آثار هنرمندانی مثل صادق تبریزی یا عربشاهی و اویسی یادآور این واقعیت است که هنر اصیل و زبان بصری قوی، حتی در گردباد تغییرات زمان، همواره زنده می‌ماند و مسیر خود را به سوی مخاطب جهانی پیدا می‌کند.
