ایلنا گزارش می‌دهد:
کشف سفالهایی از دوره مس و سنگ و نمایان شدن هفت نیایشگاه مهر در ابر موزه تفرش+عکس
باستان‌شناسان از کشفیات خود در ابر موزه فضای باز انسان و زمین تفرش گفتند و به کشف سفالهایی از دوره مس و سنگ، اشکانی و سلجوقی تا نمایان شدن هفت نیایشگاه مهر اشاره داشتند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، بعداز قرار گرفتن دو غار تاریخی علی خورنده و گاوخور در فهرست آثار ملی درتاریخ ١٤٠٢/٠٧/٢٣ مجوز گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم غار علی خورنده و گاوخور به سرپرستی علی هژبری از کارشناسان پژوهشکده باستان شناسی صادر شد. بعد از بازدید هژبری از این منطقه، تیمی متشکل از باستان‌شناس، مردم‌شناس، زمین‌شناس، گیاه‌شناس، حشره‌شناس، جانورشناس، غارشناس و مستندشناس تشکیل شد.
هژبری در شناسایی اولیه، متوجه اهمیت بسیار بالای این منطقه شد لذا با گمانه زنی در بیرون از محوطه به کار خود ادامه داد. نتیجه بررسی و شناسایی این محوطه منجر به کشفات مهمی از جمله پیدا شدن یک کتیبه یونانی، گورستان اشکانی و محوطه استقراری شد. این کشفیات با مستقر شدن تیم غارنوردی به سرپرستی حبیبه نوروزی به منظور تهیه پلان غارها ادامه یافت که منجر به کشف دو طبقه دیگر در داخل غار علی خورنده شد که مجموع غارهای کشف شده به هفت عدد رسید.
با توجه به سفالهای کشف شده از دوره مس و سنگ تا دوره اشکانی و سلجوقی و کشف سکه دوره ایلخانی اطلاعات مهمی به دست آمد. نتیجه بسیار مهمی که منجر به کشف هفت نیایشگاه مهری شد. باتوجه به اهمیت این کشف تاریخی از فریدون بیگلری (معاون موزه ملی ایران) دعوت به عمل آمد تا از منطقه بازدید نماید. بررسی‌های میدانی بیگلری از اطراف این منطقه و مناطق دیگر ابزارهای سنگی ازدوره پارینه سنگی میانه کشف و اطلاعت بسیار زیادی به دست آمد.
با توجه به اهمیت این کشفیات مجددا بیگلری به همراه سونیا شیدرنگ از اساتید باستان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی به منطقه اعزام شدند و توانستند یک محوطه پارینه سنگی میانه را کشف کنند.
در فاز نخست پروژه باستان‌شناسی تعیین عرصه و پیشنهاد حریم غارهای گاوخور در استان مرکزی، کمال طاهری (کارشناس زمین شناسی و متخصص کارست) در بازدید این غارها تصریح کرد: تفرش می‌تواند قطب گردشگری زمین شناسی استان مرکزی و از جاذبه‌های کم نظیر برای توسعه دانش علوم زمینی در ایران باشد.
این زمین شناس با اشاره به دالان کارستی غار گاوخور که در آن گسل و توسعه انحلال شکل گرفته، از آن به نام کانیون یا دره زیر زمینی تفرش یاد کرد.
نماینده انجمن زمین‌شناسی ایران، وجود جاذبه‌های باستان‌شناسی و مردم‌شناسی تفرش را سرزمیی ایده‌آل برای انواع بررسی‌های زمین باستان‌شناسی و میراث زمین دانست که با ایجاد زیرساخت‌های گردشگری و صیانت از میراث طبیعی غار و کارست و به ویژه تعیین حریم حفاظتی غارهای منطقه برای جلوگیری از هرگونه دستکاری غیر اصولی انسانی و توسعه ناپایدار می‌توان یک مسیر زمین‌شناسی گردشگری- باستان‌شناسی و مردم‌شناسی دلچسب را طراحی و اجرا کرد. آنچه که طاهری از آن به عنوان ابر موزه فضای باز انسان و زمین تفرش یاد کرد.
در ادامه این پروژه، مستندنگاری همراه با سنجش از دور غارهای باستانی علی خورنده و گاوخور توسط محمدرضا رکنی انجام شد. او عنوان داشت: غارهای باستانی علی خورنده و گاوخور دارای دالان‌های بسیار بزرگ و پهناوری هستند که تا اعماق کوه امتداد یافته‌اند.
مستندنگاری به روش فتوگرامتری از هر دو غار انجام شد که نتایج ارزشمندی همراه داشت اجرای این برنامه با عکسبرداری دقیق از فضاهای غارها همراه بود که با ثبت بیش از هزار تصویر مدل سه بعدی آنها تهیه شد.
گلفام شریفی (عضو هیات علمی پژوهشکده مردم‌شناسی) که در این پروژه حضور داشت و به تحقیقات میدانی در خصوص دانش بومی مردم منطقه پرداخت، گفت: این تحقیقات این امکان را بوجود آورد تا اطلاعاتی دقیق و جامع تراز موضوع و سایت باستانی مورد مطالعه به دست آید. در این مشارکت بینارشته‌ای؛ عضو هیات علمی پژوهشکده مردم‌شناسی همراه با پژهشگران پژوهشکده باستان‌شناسی به محل غارهای علی خورنده و گاوخور اعزام و به تحقیقات میدانی پرداخت.
شریفی با روش مشاهده و مصاحبه‌های میدانی، دانش بومی مردم منطقه در مورد این دوغار و آیین‌های مربوط به مکان‌های نزدیک به غارها نظیر مغاره تخت حسن عسگری و طاق شاق حسین و نظام مربوط به آنها را در این مرحله از پژوهش گردآوری کرد.
در گام بعدی و در ادامه این پروژه این غارها به همت غارنوردان باشگاه غارنوردی اوج اراک نقشه‌برداری شد. این هیئت به سرپرستی حبیبه نوروزی با همکاری سعید فتحعلی و قاسم عیسی آبادی در نیمه اول مهرماه ۱۴۰۲ با حضور در این غارها اقدام به نقشه‌برداری نمود. در جریان این پروژه غارنوردان با عبور از معابر تنگ و باریک و صعود و فرود از قسمت‌های مختلف غار به برداشت اطلاعات پرداختند که این مهم با حمایت و پشتیبانی تیم فنی، حمصی و طاعتی صورت گرفت. در این راستا حسین موسی رضا به تهیه عکس از فضای غار و تخریب‌های صورت گرفته توسط افراد نا آگاه پرداخت. نقشه‌برداری در این پروژه از آن جهت حائز اهمیت است که با تلفیق آن با غارشناسی و مشخص کردن اسپلوتم‌های خاص هر غار و تعیین محل زندگی جانوران غارزی، اهمیت حفاظت از این غارها به خوبی نمایان می‌شود و در کنار شواهد باستان‌شناختی، در راستای درک بهتر این غار به پژوهشگران کمک می‌کند.
باستان‌شناسان معتقد هستند؛ این کشفیات به اندازه‌ای اهمیت دارد که این منطقه در آینده در لیست موقت یونسکو قرار خواهد گرفت.
از دیگر اتفاقات بسیار مهم این پروژه همکاری خودجوش مردم منطقه، هیئت کوهنوردی، فعالین میراث‌فرهنگی و مسئولین شهرستان از فرماندار گرفته تا معاونان، دهیار و.... است. امید است تا مسئولین شهرستان تفرش از این فرصت طلایی در پیشبرد اهداف گردشگری و رونق بخشیدن به اقتصاد شهرستان تفرش گام مؤثری را بردارند.
گزارش: سعید حیدری (باستان‌شناس و کنشگر میراث فرهنگی)
