راز دست‌های «محمد» و «علی» در نقاشی‌ها+نمونه آثار
عید غدیر خم یکی از مهمترین رویدادهای تاریخ اسلام است. با این حال تعداد کمی از هنرمندان عرصه‌های تجسمی بخصوص نقاشی به این موضوع پرداخته‌اند. این گزارش درباره چند اثر شاخصی است که توسط نقاشان معاصر کشور خلق شده‌اند و به موضوع غدیر خم و شخصیت مهمی چون امام علی (ع) می‌پردازند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، مقوله هنر و زیبایی به نوعی درهم آمیخته شده‌اند و هرگز نمی‌توان آن‌ها را از هم جدا کرد. اصلا باید اینگونه گفت که مبنای هنر، زیبایی است و زیبایی یکی از هزار ویژگی ذات اقدس خداوند است و قاعدتا علاقه و اشتیاقی که درانسان‌ها وجود دارد، نشات گرفته از مبدع و منشا آفرینش است.
هر فرد با هر دین و مذهب و منش زیبایی را می‌شناسد و می‌فهمد؛ حتی اگر بدوی باشد و خواندن و نوشتن نداند و به لحاظ اجتماعی هم جایگاه قابل اعتنایی نداشته باشد. بنابراین زیبایی مهمترین عنصر مشترکی است که به زبان خاصی نیاز ندارد و هر فرد با هر زبان و نژاد آن را درک می‌کند. اما مفهوم و معنا نیز یکی دیگر از مولفه‌های مهم محسوب می‌شود و بر اساس همین ویژگی است که هنر را واسطه و ابزاری برای پرداختن به مقولات مهم می‌دانند. همه موارد ذکر شده کلیتی است که رشته‌های مختلف هنری را دربرمی‌گیرد و این هنرمند است که براساس منظر و ادراک و جهان‌بینی خود از آن به عنوان بستری برای بیان مسائل مختلف بهره می‌برد تا در نهایت مخاطبان و مردم را در رابطه با موضوع‌ها و چالش‌های مختلف به آگاهی برساند. حال این آگاهی‌رسانی می‌تواند به واسطه تولید و ارائه آثار انتقادی نسبت به مسائل مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و البته سیاسی انجام شود که البته این؛ همه رسالت هنر نیست. هنر براساس نگاه خلاقانه و بدیع هنرمند می‌تواند به اتفاقات متعدد دیگر هم منجر شود. هنر می‌تواند به بیان موضوعات تاریخی، مذهبی، ملی و قومی بپردازد و با زبانی روایت‌گونه مسائل مختلف را به مخاطبان بیاموزد یا وقایع و شخصیت‌هایی را به آن‌ها یادآوری کند.
برخی هنرها به واسطه پرطرفدار بودنشان می‌توانند مستقیم و غیر مستقیم پیام‌هایی را به جامعه مخابره کنند و بر افکار مردم از هر قشر و جایگاه تاثیر بگذارند. یکی از موضوعات مهمی که می‌توان به آن پرداخت، وقایع ملی و مذهبی است که در طول تاریخ توسط افراد مطرح تاریخی و دینی رقم خورده‌اند.
دین اسلام به خودی خود شامل اعیاد و مناسبت‌های مهمی است که به نوعی در فرهنگ گذشته و امروز جایگاه ثابت و والایی پیدا کرده است. لذا این اهمیت ایجاب می‌کند هنرمندان همه عرصه‌ها با زبان هنر به بیان وقایع و اتفاقات مهم دینی و مذهبی بپردازند و این موضوع را باید در نظر داشته باشند که پشت همه وقایع و اتفاقات و مناسبت‌ها افراد برجسته‌ای قرار دارند. در نهایت اینکه هنر مقوله‌ای مناسب برای ترویج دین و معرفی و یادآوری مناسبات و شخصیت‌های مهم و موثر تاریخی و مذهبی است.
در میان هنرمندان کشور، طراحان و نقاشان نسل‌های گذشته و امروز در ثبت هنری رویدادها و شخصیت‌های مذهبی نقش بسزایی داشته‌اند. گواه این توجه آثاری است که به وقایع مهمی چون تاسوعا و عاشورا و دیگر اتفاقات مذهبی پرداخته‌اند. و با این همه در این عرصه افراد کاربلد و خوش سابقه‌ای مشغول فعالیت هستند، که گاه گمنام مانده‌اند و به همین دلیل است که عامه مردم تنها یک یا دو هنرمند فعال در این عرصه را می‌شناسند.
عید غدیر خم و اهمیت آن نزد شیعیان
عید غدیر، مصادف با ۱۸ ذی الحجه در تقویم قمری یکی از بزرگترین اعیاد شیعیان است. رسول خدا در این روز طبق حدیث «مَن کُنتُ مولاه فَهذا علیّ مولاه أللهم والِ من والاه و عادِ من عاداه»، علی ابن ابی طالب(ع) را به عنوان امام و پیشوای پس از خود معرفی کرد. می‌توان گفت انتخاب علی (ع) در واقعه خم مهمترین و سیاسی‌ترین اتفاق تاریخ اسلام است و این اهمیت باعث شده شیعیان، هجدهم ذی الحجه را جشن بگیرند و حال پس از قرن‌ها همچنان یکی از بزرگترین و مهمترین اعیاد است.
طی سالیان دور تا امروز آثار زیادی با محوریت عید غدیرخم و اجتماع بزرگ مسلمانان و اعلام امامت مولای متقیان علی (ع) توسط هنرمندان خلق شده است. در میان رشته‌های مختلف هنری، شاید دو هنر موسیقی و تجسمی بیش از بقیه در ساخت و ارائه آثار کاربرد داشته‌اند. طی سالهای اخیر و پیش از آن آهنگسازان و خوانندگان به مناسبت عید سعید خم آثاری را تولید و ارائه کرده‌اند. در زمینه هنرهای تجسمی هم نقاشان در ارائه آثاری با موضوع امام علی (ع) و واقعه خم و دیگر حوادث تاریخی، پیشگام بوده‌اند.
شاخص‌ترین هنرمند معاصر که آثار درخوری با موضوع ائمه و وقایع تاریخی مذهبی خلق کرده، محمود فرشچیان است. جز فرشچیان، هنرمندانی از نسل‌های پس از او نقاشی‌هایی را در کارنامه خود ثبت کرده‌اند که اساس آن‌ها و دین و مذهب و شخصیت‌های برجسته دینی است.
محمود فرشچیان و آثار علوی او
محمود فرشچیان زاده ۴ بهمن ۱۳۰۸ اهل اصفهان است. او در کودکی برای یادگیری نقاشی به کارگاه استاد حاج «میرزاآقا امامی» و در ادامه به هنرستان هنرهای زیبای اصفهان رفت و از محضر استاد عیسی بهادری بهره برد. او کمی بعد به اروپا سفر کرد و چندین سال به مطالعه‌ی آثار هنرمندان غربی در موزه‌ها پرداخت. فرشچیان پس از بازگشت به ایران به اداره کل هنرهای زیبای تهران رفت و سپس مدیر اداره هنرهای ملی و استادی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد. او از نوجوانی تاکنون تمام سالهای عمرش را به هنر و نقاشی پرداخت و حاصل تلاشش تابلوهای متنوع و بی‌بدیلی است که هر کدام داستان و روایتی دارند. از مهمترین عناوین کسب شده توسط محمود فرشچیان در داخل و خارج کشور، می‌توان به افتخار جهادگر عرصه فرهنگ و هنر، نشان درجه یک هنر، تندیس طلایی اسکار ایتالیا و مدال طلای جشنواره بین المللی هنر اشاره کرد.
«غدیر خم» اثر محمود فرشچیان/ این نقاشی به واقعه مهم غدیر خم و ولایت مولا علی (ع) اشاره دارد
محمود فرشچیان که آثار مذهبی متعددی را خلق کرده، در آثارش نگارگری و نقاشی سنتی ایرانی را درهم آمیخته و همین تلفیقِ بر اساس شناخت، شاخصه کار اوست که باعث شده آثارش شبیه نقاشی‌های دیگران نباشد. به زبان ساده‌تر اینکه محمود فرشچیان یکی معدود نقاشان مولف است که امضای خاص خود را دارد.
نام اثر «مولود کعبه»/ اثر محمود فرشچیان/ این اثر ولادت امام علی (ع) و به دنیا آمدنش در خانه خدا را روایت کرده است
این هنرمند که تابلوی عصر عاشورای او از همه معروف‌تر است، چندین تابلو با موضوع امام علی (ع) دارد که یکی از آن‌ها درباره واقعه خم و اعلام امامت حضرت امیر (ع) است؛ آن هنگام که پیامبر اسلام (ص) دست او را بالا برده است. موزه محمود فرشچیان که بیش از ۵۰ اثر از او را در خود جای داده‌است سال ۱۳۸۰ در مجموعه ۱۱۰ هکتاری کاخ سعد آباد افتتاح شد.
اثر معروف محمود فرشچیان که «عصر عاشورا» نام دارد/ این نقاشی دارای شهرت جهانی است و اغلب مردم فرشچیان را با این اثر می شناسند
حسن روح الامین راوی جوان تاریخ کهن اسلام
حسن روح الامین نقاش معاصر یکی دیگر از هنرمندانی است که آثارش در چند سال گذشته بسیار مورد توجه قرار گرفته. او زاده سال شصت و چهار است و یکی از هفت نامزد چهره سال هنر انقلاب در سال ۱۳۹۶ است.
یک اثر مذهبی از حسن روح الامین با عنوان «سقا»/ روایت حضرت عباس (ع) و رود القمه...
نام اثر «علی ع» اثر حسن روح الامین/ روح الامین در میان آثارش چند نقاشی شاخص با محوریت امام اول شیعیان دارد
پوستر «غدیرخم» اثر مشترک نجابتی و روح‌الامین برای هفتمین جشن ایثار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی/سال هزار و سیصد و نود هشت
روح الامین از همان ابتدای فعالیت نقاشی را از به تصویر کشیدن وقایع تاریخی دینی آغاز کرده و چهره‌های شاخص و ائمه اطهار (ع) را هم به تصویر کشیده است. مخاطبان او را در ابتدا با آثار عاشورایی‌اش می‌شناختند و او به مرور آثار دیگری را ارائه کرد که ابعاد جدیدتری از مهارت و خلاقیت او را نمایان می‌کرد.
یک اثر زیبا از حسن روح الامین با عنوان «فاتح خیر»
یکی از ماجراهای مهمی که در تاریخ اسلام روی داده و حضور حضرت امیرالمؤمنین امام علی (ع) در آن بسیار درخشنده و حائز اهمیت بوده، ماجرای فتح خیبر است. در این جنگ که میان لشکر مسلمانان با گروهی از یهودیان فتنه‌گر در منطقه خیبر روی داده و فرماندهی آن با پیامبر (ص) بوده، امام علی (ع) نیز حضور داشته است. ایشان با کندن درب قلعه خیبر (یکی از مناطق استراتژیک نظامی و شهری آن دوران) شجاعت خود را به اثبات می‌رساند. حسن روح الامین با دستمایه قرار دادن این اتفاق اثری را خلق کرده که دیدنش خالی از لطف نیست.
امام علی (ع) در حال غذارسانی به یتیمان کوفه/اثر حسن روح الامین
«چاه آه»/ اثری دیگر از حسن روح الامین درباره امیرالمونین (ع)/ روایت سر در چاه کردن مولا و دردلهایش
روح الامین در هنرستان هنرهای زیبای تهران تحصیل کرده و فارغ‌التحصیل دانشکده هنر دانشگاه شاهد است و پایان‌نامه‌اش حول موضوع عاشورای حسینی است. حسن روح الامین طی سالهای اخیر آثار مختلفی از مولای متقیان علی (ع) کشیده که هر کدام بر اساس حدیث یا روایتی خلق شده‌اند.
سازمان زیباسازی در راستای اهمیت عید غدیر خم، ۷ دیوارنگاره با محوریت امیرالمومنین (ع) را از برخی هنرمندان از جمله حسن روح‌الامین انتخاب و اجرا کرده است/ این تصویر یکی از آنهاست
یک اثر دیگر با محوریت علی (ع)/ اثر حسن روح الامین در نمایشگاه «علی مع الحق» سال نود و هفت، فرهنگسرای نیاوران
آخرین اثر حسن روح الامین
«بیعت غدیر» آخرین اثر روح الامین در قالب دیوارنگاره دیجیتال آخرین اثری است که یک روز پیش از عید غدیر امسال در آستان مقدس علوی رونمایی شد.
این نقاشی مربوط به بیعت مردان و زنان با امیرالمومنین(ع) در روز غدیر است که برای نصب بر دیوارهای باب قبله آستان مقدس علوی (در اندازه ۱۰ متر در ۲۰ متر ) به صورت دیوارنگاره در شب ۱۷ ذی‌الحجه نصب شد.
در روایات آمده است که پیامبر اسلام (ص) در روز غدیر دو چادر بر پا کردند که مردم در چادر اول به پیامبر تبریک می‌گفتند و در چادر دوم با حضرت امیرالمومنین (ع) بیعت می‌کردند. طبق روایات تاریخی حضرت زهرا (س) اولین بانویی بود که در روز غدیر با حضرت علی(ع) بیعت کردند.
«بیعت غدیر» آخرین اثر حسن روح‌الامین بر دیواره حرم امیرالمومنین (ع)
نقاشی که نذرش کشیدن نقاشی برای امام حسین (ع) است
حبیب‌الله صادقی از جمله نقاشانی است که در آثار عاشوراییِ پرتعداد خود همواره معیارهای مذکور را مدنظر داشته است. او فعالیت‌های بسیاری در زمینه هنر عاشورایی دارد و حتی نذر کرده تا هر سال در شب شام غریبان یک تابلو برای امام حسین (ع) نقاشی کند.
سه اثر عاشورایی از حبیب الله صادقی
صادقی به سال ۱۳۳۶ در تهران متولد شده و در سالهای ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۸ مدیرکل هنرهای تجسمی و موزه هنرهای تهران بود. او در کارنامه کاری خود دبیری همایش علمی دوسالانه اول نقاشی جهان اسلام را دارد.
یکی از آثار حبیب الله صادقی «دشمنان علی (ع)» نام دارد که در موزه هنرهای معاصر به نمایش گذاشته شده است. اساس این اثر خیال نگاری است که چند روایت غیر همزمان را به تصویر می‌کشد. این شیوه در پرده‌های خیالی‌نگاری مذهبی و روایت‌های از شاهنامه بسیار دیده شده است.
«دشمنان علی ع» اثر مطرح حبیب الله صادقی
