وضعیت معیشتی باعث کاهش آثار مستند در جشنواره شد/ رعایت حاشیه امن توسط مستندسازان

به گزارش خبرنگار ایلنا، نشست خبری پانزدهمین جشنواره «سینما حقیقت» امروز دوشنبه (پانزدهم آذر) به صورت آنلاین برگزار شد. در این نشست محمد حمیدی‌مقدم (دبیر جشنواره) درباره روند برگزاری و همچنین اقدامات صورت گرفته برای برپایی این دوره به صورت فیزیکی گفت: ما پس از پشت سر گذاشتن دوره متفاوت چهاردهمین جشنواره سینماحقیقت در سال گذشته که همراه با همه‌گیری کرونا بود و جشنواره را برخط کرد شاهد یک پیشتازی و رشد و دگرگونی در ارتباط با مخاطبان بودیم و خوشبختانه دوره گذشته جشنواره مسیری رو به رشد داشت و بر جشنواره‌های دیگر کشور تاثیر گذاشت.

حمیدی‌مقدم ادامه داد: براساس این روند و زیرساخت برخط، مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به عنوان یک کار تازه شروع به کار کارشناسی و خطاگیری دوره گذشته کرد و شورای سیاستگذاری بسیار سریع‌تر نسبت به ادوار گذشته تشکیل شد و برنامه‌ریزی دوره جدید را با نگاهی به آینده و پیک جدید کرونا انجام داد. تصمیم بر این شد که مسیر برخط را به عنوان مسیر جدی جشنواره امسال هم ادامه دهیم و روی آن سرمایه‌گذاری کرده و رفع خطاها را در پیش بگیریم. بنابراین در شورای سیاستگذاری تصویب شد که نگاه به اجرای فیزیکی را هم با توجه به رفع بیماری داشته باشیم.

او خاطرنشان کرد: خوشبختانه در هفته گذشته با رشد مخاطبین در سالن‌های سینمایی، موافقت شد که به شکل محدود اجراهای فیزیکی را هم داشته باشیم و در نتیجه جشنواره پانزدهم سینماحقیقت هم به صورت برخط و هم به شکل محدود فیزیکی برگزار خواهد شد.

وضعیت معیشتی علت کاهش تعداد آثار شرکت کننده

دبیر جشنواره پانزدهم سینماحقیقت تصریح کرد: ما امسال با توجه به تاثیر کرونا و وضعیت التهاب معیشتی پیش‌بینی کرده بودیم که باید روندی نزولی در ارائه آثار به جشنواره داشته باشیم، که این اتفاق در دبیرخانه کاملاً مشهود بود. به طوری که تعداد آثار رسیده امسال ۵۵۱ فیلم بود که نسبت به دوره گذشته کاهش داشت.

حمیدی‌مقدم در ادامه با ارائه آماری از آثار رسیده به دبیرخانه جشنواره گفت: امسال برای اولین بار شرط اولین نمایش آثار در جشنواره را لحاظ کردیم که باعث شد برخی آثار دیگر واجد شرایط حضور در جشنواره نباشند. بنابراین تعداد اثر واجد شرایط برای ورود به جشنواره ۴۴۰ فیلم بود. که نهایتا در بخش مستند کوتاه ۳۰، نیمه بلند ۲۸، بلند ۲۳، آوینی ۲۹، و سینمای ایران خارج از مسابقه ۸ فیلم در جشنواره حضور پیدا کردند. 

او ادامه داد: باتوجه به وضعیت موجود تلاش کردیم تا ۱۱ فیلم که به موضوع «کرونا» می‌پردازند در بخش خارج از مسابقه اکران داشته باشند. 

حمیدی مقدم گفت: ۵۳ فیلمساز از ۲۱ استان و ۲۳ شهر شرکت داشتند که خوشبختانه نشانگر طیف وسیع تصویر حوزه مستند است. در بخش بین‌الملل ۲۶۱۱ فیلم از ۷۳ کشور درخواست حضور در جشنواره را داشتند. ۱۲ فیلم بلند، ۷ مستند نیمه‌بلند و ۱۰ فیلم کوتاه در بخش مسابقه بین الملل این دوره از جشنواره حضور دارند. همچنین ۳ فیلم بلند، ۲ نیمه بلند و ۲ فیلم کوتاه ایرانی به این لیست اضافه خواهد شد و منتخب بهترین آثار را هم نمایش خواهیم داد.

در ادامه این نشست و در بخش پرسش و پاسخ اهالی رسانه با دبیر جشنواره سینماحقیقت، در پاسخ به پخش و دیده شدن آثار مستند که در حال حاضر به عنوان بخش بزرگی از مشکلات مستندسازان است، گفت: در دو سال گذشته بحثی در زیرساخت توسعه و بخش بازرگانی مرکز مطرح شده که هدف آن توسعه طیف مخاطبان است و برای همین اکران برخط راه‌اندازی شد. متاسفانه به‌دلیل شیوع ویروس کرونا نمی‌توانستیم سمت اکران فیزیکی برویم. اما کار اکران برخط را در ابتدا با فیلم‌های مرکز شروع کردیم و در ادامه دیگر آثار تولید شده هم حمایت خواهند شد. ضمن این که اگر بحث بودجه به نتیجه برسد بحث حمایت از آثار مستند مستقل نیز در دستور کار قرار می‌گیرد.

دبیر جشنواره درباره اجرای طرح «اکران حقیقت» پاسخ داد: حرکتی که به سینما و رشد آن کمک می‌کند و در هر دوره‌ای قابل پیگیری است، اکران سینمای مستند به صورت برخط است که گزینه‌ای جدا از اکران فیزیکی و جذاب برای سینماگران مستند به شمار می‌رود. امیدوارم که با رفع کامل بیماری و باز شدن سینماها، پاتوق‌های فرهنگی فیزیکی ابتدا توسط مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و سپس از سوی بخش خصوصی بتوانند به سراسر کشور اضافه شوند و اکران برخط بتواند در سراسر کشور در کنار شکل فیزیکی برپا شود. 

بخش شهید آوینی به جشنواره سنجاق نشده

حمیدی مقدم همچنین درباره وجود بخش آوینی و جدا شدن مستندهای مقاومت از دیگر آثار گفت: در شورای سیاست‌گذاری دوره پانزدهم و با بررسی‌های کارشناسانه ابتدا قرار شد که شورای مشاورانی برای انتخاب آثار شکل بگیرد که از آن‌جایی که مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی متولی اصلی این جشنواره است، فکر کردم که پیوستن شورای مشاورین می‌تواند ایجاد شبهه کند. درنتیجه این قضیه عملی نشد. شاید کشور ما تنها جایی در دنیا باشد که در جشنواره‌هایش از هیات انتخاب استفاده می‌کند و بابت انتخاب‌هایش جواب می‌دهد. 

وی افزود: در تمامی جشنواره‌ها آثار منتخب را با نظر مستقیم دبیر جشنواره اعلام می‌کنند. باید بگویم که قواعد جشنواره را باید پذیرفت و هر فستیوال با قواعد و زیبایی‌شناسی خود آثار برگزیده خود را انتخاب می‌کند. گروه انتخاب همواره با خودشان سلیقه می‌آورند و باید بگویم در هر وضعیت از انتخاب آثار، سلایق هیات انتخاب لحاظ می‌شود و گریزی وجود ندارد و این جشنواره نیز از آن مستثنی نیست. 

حمیدی‌مقدم تاکید کرد: بخش «شهید آوینی» قسمتی جنبی یا سنجاق شده به جشنواره نیست. «شهید آوینی» بخشی ویژه برای جشنواره است که همانند دیگر جشنواره‌های معتبر دنیا فیلم‌های آن با محتوا و بسته مخصوص به خود اکران می‌شوند. «شهید آوینی» بخش جدانشدنی جشنواره است و کسانی که آثار خودشان را به این بخش ارسال می‌کنند، فیلم‌هایی با کیفیت دارند که نمایانگر رنگین‌کمانی از آثار ملی است. این بخش جایزه جداگانه هم دارد و شاهد این هستیم که آثاری بسیار جسورانه در این بخش ساخته شده‌اند.

سینماحقیقت درگاه و محلی برای ارائه فیلم‌های بین‌المللی

حمیدی مقدم درباره بخش بین‌الملل جشنواره و آثار شاخص این بخش توضیح داد: جشنواره سینماحقیقت همواره درگاه و محلی برای ارائه فیلم‌های بین‌المللی بوده که شاید خیلی‌ها امکان دنبال کردن‌شان را نداشته باشند. امسال هم حق قانونی نمایش فیلم‌ها را پرداخت و سعی کردیم گنجینه و منتخب خوبی آماده کنیم که چند مورد آن را مثال می‌زنم؛ فیلم خوب «نمسیس، الهه انتقام» از کشور سوئیس است که تاکنون ده تا دوازده جایزه مهم گرفته و فیلمی مهم و مشاهده‌محور است. فیلم جذاب دیگر، مستندی درباره درگیری داعش به اسم «صبایا» است که آن هم جوایز بسیاری گرفته. برای کسانی که به سینمای داستانی علاقه دارند هم پرتره جذابی داریم به نام «جانگوجانگو» که خیلی هم سر و صدا کرده بود و محور آن گفتگویی با تارانتینو است. «پیش از خاموش شدن نور» از سینمای مراکش و همچنین در بخش مسابقه بلند مستند «مامور نفوذی» از کشور شیلی و اسپانیا را پیشنهاد می‌کنم. 

دبیر جشنواره درباره مستندهایی با موضوع کارآفرینی و کرونا که در این دوره حضور دارند، عنوان کرد: جشنواره‌ها در مسیر رشد خود اتفاقاتی را از سر می‌گذرانند. در این دوره از جشنواره هم تصمیم بر آن شد که تعداد بخش‌های جنبی جشنواره کاهش یابد. برای مثال بخش کرونا در دوره چهاردهم به خوبی دیده نشد. ضمن این که چنین بخش‌هایی همیشگی نیست و با مشارکت ارگان‌ها و سازمان‌ها طراحی می‌شود. درنتیجه برای تمرکز در بخش‌های ملی و «شهید آوینی» تصمیم گرفتیم که بخش‌های جنبی را کم کنیم.

حضور ۱۲ مستند با حمایت مرکز گسترش در جشنواره پانزدهم

دبیر پانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» در پاسخ به سوال خبرنگار ایلنا، درباره تعداد آثار مستند که مرکز گسترش از آن‌ها حمایت کرده و همگی در جشنواره حضور دارند، گفت: همکاران من در بخش ارتباطات و اطلاع‌رسانی باید آمار دقیق را اعلام کنند، اما ۲۲ اثر تولید شده در مرکز متقاضی شرکت در جشنواره سینما حقیقت بودند و به شکل طبیعی ۱۲ و یا ۱۳ اثر مرکز به جشنواره راه پیدا کرده است. البته در این میان درصد مشارکت مرکز برای فیلم‌های مختلف گوناگون است. باید اظهار خوشحالی کنم که افراد در شرکت‌ها و بخش‌های خصوصی نیز آثار مستند تولید می‌کنند اما باید یک آسیب‌شناسی انجام شود و نهادهای متمرکزی برای ساخت آثار مستند شکل بگیرند. 

حمیدی مقدم همچنین درباره مستند «خلیج‌فارس» که در جشنواره حضور ندارد، توضیح داد: من نمی‌خواهم مصداقی درباره یک فیلم خاص صحبت کنم. به استانداردها باید توجه کرد. فهرست‌نهایی اعلام شده نظر هیات انتخاب است و باید به آن احترام گذاشت. البته باید بگویم که وسواس من کمی دوستانم را آزرده کرده اما چون کار مستند درباره ثبت اسناد است ما نیز باید تک به تک کارهایمان را سندنگاری کنیم. قسمت نمره‌دهی به آثار نیز همان‌گونه کار کرده و همه سندهای چگونگی انتخاب آثار موجود بوده و مرکز دخل و تصرفی نداشته است. اما باید بگویم که مستند «خلیج‌فارس» روی پرتال جشنواره ثبت‌نام نکرد. مستندساز این اثر چون می‌خواست در جشنواره فیلم فجر شرکت کند و قانون این جشنواره شرط پذیرش فیلم‌ها در جشنواره سینما حقیقت است به اینجا مراجعه کردند و قرار شد فیلم یک بار بازبینی شود تا شاید امکان نمایش آن در بخش خارج از مسابقه مهیا باشد و صرفا کمکی برای اکران آن اثر در فجر باشد. من درباره آثار ارزش‌گذاری نمی‌کنم اما مدت زمانی که تولید یک کار طول می‌کشد نمی‌تواند ملاک درستی برای شرکت در جشنواره‌ها تلقی شود.

دبیر پانزدهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت درباره مهم‌ترین چالشی که مدیر بعدی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و همچنین دبیر دوره آتی جشنواره با آن مواجه خواهد بود، گفت: به نظرم صحبت درباره چالش‌ها فرصتی مفصل می‌خواهد که بعد از برگزاری جشنواره می‌توان درباره آن صحبت کرد، مانند این چالش که چگونه باید بی‌واسطه با مستندسازانی صحبت کنیم که در سال‌های اخیر جای خود را بیشتر باز کرده‌اند و همین باعث شده است با مشکلات بیشتری مواجه شوند. فشار بیش از حدی که روی تیم برگزاری و شخص دبیر وارد می‌شود و بسیار طاقت فرساست هم چالشی دیگر است. 

حمیدی‌مقدم ادامه داد: نگاهی که رو به آینده دارم این است که حتما باید جلسات کارشناسی در حوزه تعارض منافع در آینده شکل بگیرد و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به عنوان متولی تولید مستند، نقش خود را داشته باشد. چون به خیلی از دوستان مستندساز که در این مرکز فیلم تولید می‌کنند در حوزه‌های بیرون از آن، ظلم می‌شود و برخی احساس می‌کنند که این فیلم‌ها با سفارش مرکز در بخش‌های مسابقه قرار می‌گیرند. البته تمام دوره‌های گذشته جشنواره سینماحقیقت خوب برگزار شده اما مسائل مختلفی هم دارد که باید به صورت مبسوط درباره آن صحبت کرد تا با یک تعامل و همگرایی بیشتر بتوانیم در جشنی که برای سینمای مستند کشور برپا می‌شود حضور پیدا کنیم. 

رعایت حاشیه امن توسط فیلمسازان مستند

در ادامه دبیر جشنواره در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا در فیلم‌های ارسالی به موردی برخورد کردید که به دلیل نمایش شرایط موجود ناگزیر به حذف یا تعدیل آن باشید، توضیح داد: در هیاهویی که برای بعضی فیلم‌ها ایجاد می‌کنیم می‌بینیم که با سر و صدای زیادی همراه می‌شوند اما در دلشان چیزی از تهور، جسارت و شجاعت وجود ندارد. اگر نگاه دغدغه‌مند و جست‌وجوگر در آثار به چشم می‌خورد ما حتما به دنبال آن می‌گشتیم. برآیند نگاه هیات انتخاب چیزی است که در سبد اکران جشنواره می‌بینیم. باز هم می‌گویم برای ارزشمند است که مستندهایی ساخته شود که به قدری جسورانه باشند که دبیر جشنواره برای اخذ اکران آن‌ها از ارگان‌های مربوطه اجازه بگیرد. اما امسال تمامی آثار حاشیه امن را رعایت کرده بودند.

وابستگی امید و شادابی در فیلم‌ها به وضعیت جامعه 

وی در پاسخ به سوال دیگری درباره امیدآفرینی در آثار مستند جشنواره امسال گفت: قطعاً نگاه به امید و شادابی در فیلم‌های مستند با وجوه دیگر سینما متفاوت است. اما بیش از امید، کاوش و تحقیق و جسارت فیلمساز اهمیت دارد و این مدنظر مرکز است اما اینکه چگونه امید و شادابی به فیلم‌ها تزریق شود به وضعیت جامعه هم بستگی دارد اما در این وضعیت بیماری و معیشتی باید به این موضوع هم توجه کنیم آنچه نیاز داریم از ایران امروز به جهان مخابره شود، همین زندگی امروز ما با وجود همه این مشقات با امید به آینده است. 

حمیدی مقدم بیان کرد: در این هیاهو که برای برخی از فیلم‌ها ایجاد می‌شود، می‌بینیم که در عمق آن‌ها چیزی از کاوش وجود ندارد. اگر نگاه دغدغه‌مند و خراش دهنده‌ای در مسایل اجتماعی در فیلم‌ها بود ما حتماً به دنبالش بودیم. ما برای نگاه‌های شجاع مشتاق هستیم که به حوزه‌های اجتماعی، سیاسی و … ورود کنند. به طوری که دبیر جشنواره گفتگوهایی با ارگان‌ها برای نمایش این آثار داشته باشند، اما امسال و د راین دور از این دست‌ها فیلم‌ها نداشتیم؛ فیلم‌ها لایه‌های امن برای خود تعریف کرده‌اند. 

دبیر این رویداد درباره حضور فیلم‌هایی با موضوع کرونا در جشنواره امسال هم گفت: ما امسال بخش کرونا را به صورت ویژه نخواهیم داشت اما به لحاظ ارج گذاشتن برای فیلمسازانی که دوباره خطر کرده‌اند، دوباره بعد از انتخاب‌ها یازده فیلم کرونایی را در مسیر جشنواره گذاشتیم. فیلم‌های مستند در طول سال‌های زیادی ساخته می‌شوند من خبر دارم مستندسازان بزرگی در این حوزه دارند کار می‌کنند و امیدوارم در سال‌های آینده فیلم‌های خوبی در این حوزه داشته باشیم. 

وی در بخش دیگری از این نشست گفت: به لحاظ کیفی جشنواره‌ها در چند رده تعریف می‌شوند. جشنواره‌های معتبر برای فیلمسازان مشخص است. در رشد و تعالی سینمای مستند، جشنواره‌ها خیلی تاثیر ندارند. ارتباط فیلم با یک گروه سیصد چهار صد نفره دردی را از سینمای ما دوا نمی‌کند. اگر ببینیم فیلمی در کشور تاجیکستان در دو شبکه یا در کشورهای دیگر به نمایش دربیابد جذاب‌تر از حضور در جشنواره‌هاست اما با این حال جشنواره‌ها هم کار خود را می‌کنند. 

فیلم چالش برانگیزی نداشتیم

حمیدی مقدم تأکید کرد: ما امسال خیلی فیلم چالش برانگیزی نداشتیم. البته ممکن است بعد از نمایش چالش‌هایی از سوی مخاطبان ایجاد شود. جشنواره‌ها محل کشف‌ها و حرکت‌های هیجانی است. 

وی افزود: ما برای احترام به صاحبان آثار این مرارت را به خرج دادیم که به صورت محدود فیلم‌ها به صورت فیزیکی به نمایش دربیایند. سال گذشته چند مسیر برای ورود به سایت برای تماشای فیلم داشتیم اما دوستان امسال تنها از سایت جشنواره می‌توانند به همه محتوای جشنواره دسترسی پیدا کنند که این استاندارد است امکان خرید بلیت را برای این گذاشتیم که عایدی آن به سینماگران باز گردد. با همکاری خوب مدیرعامل موزه سینما سه سانس را برای نمایش فیلم‌های بلند و منتخب در موزه سینما خواهیم داشت. ورکشاپ‌ها و کارگاه‌های آموزشی هم داریم که به نظرم بخش خوبی است. 

دبیر جشنواره درباره قیمت‌گذاری بلیت‌های این دوره هم توضیح داد: قیمت بلیت‌ها ۶ هزار تومان برای فیلم کوتاه، ۸ هزار تومان فیلم نیمه بلند و ۱۲ هزار تومان برای بلیت فیلم بلند است. 

وی در ادامه گفت: ما سه بزرگ‌داشت با حضور استادان سینمای مستند داریم. دو بزرگداشت برای ارد عطارپور، ابراهیم مختاری که ما فیلم «زعفران» استاد مختاری را با همکاری فیلمخانه ملی مرمت کردیم که نمایش درمی‌آید. همچنین بزرگ‌داشت حبیب والی‌نژاد را هم خواهیم داشت.