مردم‌نگاری محوطه آسیاب‌ها و آبشارهای شوشتر
پژوهش مردم‌نگاری محوطه آسیاب‌ها و آبشارهای شوشتر، برای نخستین بار توسط پایگاه میراث‌جهانی سازه‌های آبی ـ تاریخی این شهرستان انجام شد.
به گزارش ایلنا، مدیر پایگاه میراث‌جهانی سازه‌های آبی ـ تاریخی شوشتر گفت: «با انجام ساعت‌ها کار میدانی، مصاحبه، عکس‌برداری و پژوهش موفق شدیم مردم‌شناسی محوطه آسیاب‌ها و آبشارها را به ثبت برسانیم.»
محمدرضا بهادری ادامه داد: «در این مستندنگاری با لووینه‌های (آسیابانان) قدیمی یا فرزندان آن‌ها و مطلعین بومی، مصاحبه‌های حضوری در محوطه انجام، و از اطلاعات آن‌ها بهره گرفته شده است.»
او تصریح کرد: «همچنین در این مصاحبه‌ها سعی شده تا حتی‌الإمکان از نام‌های خاصِ برخی از آسیاب‌ها و مکان‌ها، بدون تغییر استفاده تا ارزش‌های اصیل فرهنگی و گویش بومی به بهترین شکل حفظ شود.»
مدیر پایگاه میراث‌جهانی سازه‌های آبی ـ تاریخی شوشتر توضیح داد: «این نام‌ها، مانند پدیده‌های فرهنگی دیگر، در گذر زمان دستخوش تغییراتی بوده‌اند؛ بنابراین تلاش شده با مصاحبه‌های متعدد، این مشکلات به حداقل رسانده و دقیق‌ترین شکل آن برای انتشار آماده و به مخاطب منتقل شود.»
او ابراز امیدواری کرد مجموعه پایگاه میراث‌جهانی سازه‌های آبی ـ تاریخی شوشتر بتواند گامی دیگر در راستای شناساندن هرچه بهتر میراثِ کهن شهر شوشتر بردارد.»
مردم‌نگاری، مطالعه توصیفی یک جامعه انسانی یا روند انجام چنین مطالعاتی است که این مطالعات شامل بررسی افرادی در یک موقعیت اجتماعی خاص است. مردم‌نگاری معاصر تقریباً کاملاً براساس کار میدانی استوار و متکی به مشاهدات است؛ بنابراین مستلزم آشنایی پژوهشگر در فرهنگ و زندگی روزمره افرادی است که موضوع مطالعه او هستند.
مجموعه آبشارها و آسیاب‌های آبی شوشتر، یکی از بخش‌های سیزده‌گانه سیستم آبی تاریخی شوشتر (سازه‌های آبی شوشتر) است. این مجموعه به همراه دوازده اثر دیگر در نشست سالانه کمیته میراث‌جهانی یونسکو در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (۵ تیرماه ۱۳۸۸) در شهر سویل اسپانیا، با احراز معیارهای ۱، ۲ و ۵، با عنوان سیستم آبی ـ تاریخی شوشتر به صورت یکجا به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست میراث‌جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسیده‌اند. در این مجموعه باستانی تعداد قابل توجهی آسیاب آبی وجود دارد و نمونه کامل و بزرگی از به کارگیری نیروی آب برای چرخاندن آسیاب‌ها را می‌توان در آن مشاهده کرد.
مجموعه آسیاب‌ها و آبشارهای شوشتر از بی‌مانندترین نمونه‌هایی است که برای استفاده بهینه از آب در ادوار کهن مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌است. این محوطه مجموعه‌ای از سد، تونل‌ها، کانال‌های فرعی و آسیاب‌های آبی است که به صورت یک مجموعه صنعتی ـ اقتصادی بوده و جزئی از مجموعه بزرگ سازه‌های آبی شوشتر است که در کتب تاریخی مکرراً به آن اشاره شده است. اساس کار مجموعه به این صورت است که سد گرگر مسیر رودخانه را مسدود کرده و سطح آب را برای آبگیری سه تونل حفر شده در تخته سنگ بالا می‌آورد.
