مرتضی مکی در گفت‌وگو با ایلنا:
بعید است واشنگتن از کانال شورای امنیت بتواند آخرین ضربه را به برجام بزند/ آمریکا هم می‌داند که برای حل مشکلاتش نیازمند همکاری‌های چندجانبه است
تحلیل گر مسائل سیاست خارجی معتقد است آمریکا بدون کشورهایی چین، روسیه و اتحادیه اروپا نمی‌تواند جلوی لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران را بگیرد و از سویی به آمریکا هم ثابت شده که برای حل مشکلاتش نیازمند همکاری‌های چند جانبه مانند برجام است.
در ماه‌های اخیر و منتهی به انتخابات ۲۰۲۰ ریاست جمهوری آمریکا، ترامپ همه ابزارهای قانونی و غیرقانونی خود را به کار بسته تا توافقنامه برجام را به ورطه نابودی بکشاند. از ترور سردار سلیمانی گرفته تا تحریم‌های اولیه، ثانویه و حتی تلاش برای جلوگیری از لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران و فعال کردن مکانیسم ماشه توسط یکی از کشورهای حاضر در برجام. وزیر امورخارجه آمریکا مدتی پیش اعلام کرد که تا کمتر از ۶۰ روز آینده معافیت‌های همکاری هسته‌ای ایران را نیز لغو خواهد کرد.
«مرتضی مکی» تحلیلگر مسائل سیاست خارجه در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، درباره لغو معافیت‌های همکاری هسته‌ای ایران توسط آمریکا، با بیان اینکه این معافیت‌‌ها در چارچوب قطع‌نامه ۲۱۳۱ انجام شده‌اند و آمریکا ذیل تحریم‌های ثانویه تلاش دارد آن را لغو کند، گفت: لغو معافیت‌های همکاری هسته‌ای کشورهای عضو برجام با جمهوری اسلامی ایران در چارچوب سیاستی است که به دنبال نابودی برجام است. آمریکا و ترامپ در سال ۹۷ برای اینکه به شعارهای خودش عمل کرده باشد و به زعم خودش تلاش کرد بدترین توافقنامه تاریخ را از بین ببرد، از برجام خارج شد و تحریم‌های اولیه و ثانویه‌ای را برای نابودی برجام به امید اینکه ایران نیز در پی این اقدام آمریکا از آن خارج شود در پیش گرفت، تا زمینه و بستر بازگشت تحریم‌های سازمان ملل برای جمهوری اسلامی فراهم شود.
وی ادامه داد: اما سیاست جمهوری اسلامی بر باقی ماندن در برجام و مخالفت‌های چین، روسیه و اروپایی‌ها با این اقدام آمریکا در دو سال گذشته، نگذاشت که آمریکا به خواسته‌ها و اهداف خودش در خروج از برجام و نابودی این توافقنامه دست پیدا کند.
این کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه نزدیک شدن به لغو تحریم‌های تسلیحاتی در چهارچوب قرارداد برجام، آمریکا را بر آن داشت که از همه ابزارهای در دست خودش برای جلوگیری از لغو تحریم‌های تسلیحاتی و نابودی برجام استفاده کند، گفت: در چارچوب تفاهم نامه برجام دولت‌های عضو این توافقنامه متعهد شدند که نیروگاه هسته‌ای اراک را بازطراحی کنند تا نگرانی‌ها و بی‌اعتمادی که نسبت به برنامه‌های صلح آمیز ایران در مورد تولید پلوتونیم داشتند، برطرف شود. ابتدا آمریکا و بعد چین و روسیه در این همکاری مشارکت دارند که البته این همکاری بیشتر نقش نظارتی دارد.
وی اضافه کرد: متفکران جمهوری اسلامی ایران همانطور که در ساخت نیروگاه اتمی اراک توانستند بدون کمک هیچ کشوری راکتور آن را راه‌اندازی کنند در بازطراحی آن نیز نقش مؤثری داشتند و انتظار می‌رود که اقدام آمریکا در لغو همکاری‌های هسته‌ای ایران نتواند جلوی توسعه این راکتور و بازطراحی آن را بگیرد. به قول آقای کمالوندی ممکن است پیشرفت و توسعه راکتور اراک کند شود اما لغو معافیت‌های همکاری هسته‌ای آمریکا به توقف برنامه‌های بازطراحی این نیروگاه نخواهد انجامید.
به گفته مکی بیشترین تلاشی که آمریکا برای بهره بردن از این اقدام می‌کند، بهره‌برداری سیاسی و تبلیغاتی علیه جمهوری اسلامی ایران در چارچوب توافقنامه برجام و فراهم کردن زمینه جلب مشارکت متحدان اروپایی و آمریکا برای به کار انداختن مکانیزم ماشه است.
وی درباره واکنش کشوهایی نظیر چین، روسیه و مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا درباره اقدامات آمریکا و کمک به ایران در مقابل این اقدامات، گفت: واقعیت این است که این مخالفت آنها نشان می‌دهد که آمریکا اگر بخواهد در فضای شورای امنیت عمل کند، بدون همکاری چین، روسیه و اروپا قطعاً نمی‌تواند جلوی لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران را در چارچوب توافقنامه برجام بگیرد.
این تحلیلگر مسائل آمریکا و اروپا با بیان اینکه از جمله اقداماتی که کشورهای حاضر در برجام می‌توانند انجام دهند، مخالفت با آمریکا در موضوع خروج از برجام، همراهی نکردن با آمریکا در شورای امنیت برای جلوگیری از لغو تحریم تسلیحاتی ایران است، افزود: ترامپ در مدت باقیمانده ریاست جمهوری‌اش از همه ابزارهای سیاسی و تبلیغاتی برای فشار به جمهوری اسلامی ایران استفاده می‌کند و خروج از معافیت‌های همکاری هسته‌ای در چارچوب همین تلاش‌ها بررسی می‌شود.
وی اظهار داشت: از سویی مخالفت چین، روسیه و اروپا با این اقدام آمریکا نقطه امیدواری بوده و این چشم‌انداز را ایجاد می‌کند که بعید است آمریکایی‌ها از کانال شورای امنیت بتوانند آخرین ضربه را به توافقنامه برجام بزند آنچه که از برجام باقی مانده نظارت‌های آژانس و لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران است، اگر اروپایی‌ها و روسیه و چین بخواهند درباره تحریم‌های تسلیحاتی از سوی آمریکا مسامحه کنند، قطعاً تبعات بسیار بیشتری از لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران برای آنها به وجود خواهد آمد.
این تحلیلگر مسائل برجام درباره فروخته نشدن اورانیوم و آب سنگین به علت تحریم‌ها و به وجود آمدن فرصتی در لغو تحریم‌های همکاری هسته‌ای، گفت: اقدامات آمریکا حتما به توافقنامه برجام آسیب می‌زند و اینکه ایران آب سنگین و اورانیوم بیشتری بیش از آنچه که در توافقنامه برجام وجود دارد ذخیره می‌کند نتیجه بدعهدی طرف مقابل است.
وی تصریح کرد: ایران در چهارچوب یکسری تعهدات متقابل قبول کرده است که آب سنگین را به کشورهای متقاضی بفروشد و اورانیوم تولید شده را به خارج از ایران انتقال دهد وقتی آنها به تعهداتشان عمل نکرده‌اند، این عدم تعهد متوجه ایران نیست که آنها بخواهند از این زاویه فشار دیگری را به جمهوری اسلامی وارد کنند.
این تحلیلگر مسائل آمریکا درباره تلاش ترامپ برای نابودی برجام حتی اگر خودش در جایگاه رئیس‌جمهور ۲۰۲۰ قرار نگیرد، بیان داشت: به نظرم اروپایی‌ها، چین و روسیه به این نتیجه رسیدند که با آمریکا به ویژه آمریکای ترامپ همسوئی و همراهی درباره نقض توافقنامه برجام انجام ندهند، هرچند که از لحاظ عملی اقدامی در چارچوب برجام انجام نداده‌اند اما همین مواضع و اراده سیاسی که در دیگر اعضای برجام وجود دارد نشان می‌دهد که ترامپ و تیم او با چالش جدی در جلب همکاری این کشورها برای جلوگیری از تحریم تسلیحاتی ایران مواجه هستند.
وی با بیان اینکه پمپئو بارها تاکید کرده که چنان سرانجامی را برای برجام رقم خواهند زد که اگر بایدن و تیم او در انتخابات برنده شوند نتوانند به برجام بازگردند، افزود: اما این حرف تنها در حد خواسته‌ای است که دنبال می‌کنند. هر چند دموکرات‌ها با تردید و و سخت‌گیری نسبت به همکاری‌های هسته‌ای ایران واکنش نشان می‌دهند اما تحرکات داخلی آمریکا و صحنه بین‌المللی نشان می‌دهد که آنها قدرت مانور زیادی ندارند که بخواهند فشارهای دیگری و یا ادامه برنامه‌های سیاسی ترامپ علیه جمهوری اسلامی ایران را پیگیری کنند؛ چراکه آمریکا هم در داخل و هم در سیاست خارجی با چالش‌هایی مواجه است که برای رفع این چالش‌ها نیاز به همکاری‌های چندجانبه دارد و برجام یکی از نمودهای این همکاری‌های چندجانبه است.
مکی تصریح کرد: اگر نخواهند در این قالب همکاری کنند قطعاً شکاف و اختلاف که میان آمریکا، چین و روسیه در دوران ریاست جمهوری ترامپ بر سر توافقنامه برجام به عنوان مصادیق و نموده عینی همکاری چند جانبه ایجاد شده، در عرصه‌های دیگر انتخاب برای حل مشکلات سخت خواهند بود و نمی‌توانند مسائل را به صورت چندجانبه و یا بین‌المللی حل کنند.
