حجت‌الاسلام میرباقری:
در قیامت میان مؤمنان و منافقان حائلی پدید می‌آید که ظاهرش عذاب و باطنش رحمت است
استاد حوزه و دانشگاه گفت: در صحنه قیامت منافقان تلاش می‌کنند از نور مؤمنان بهره‌مند شوند. اما پاسخ می‌شنوند که این نور، در دنیا باید تحصیل می‌شد و هر کس در دنیا به امام حق متصل نبوده ولو ظاهراً مسلمان باشد، از این نور محروم است. در آن لحظه، میان مؤمنان و منافقان حائلی پدید می‌آید که ظاهرش عذاب و باطنش رحمت است و ارتباط ایشان قطع می‌گردد. منافقان علت این جدایی را جویا می‌شوند و قرآن کریم چهار عامل را به عنوان دلایل اصلی معرفی می‌کند؛ فتنه، تربص، ارتیاد و غرور، که همگی موجب انحراف از مسیر ولایت حقه می‌شود.
به گزارش ایلنا، حجت‌الاسلام میرباقری در مدرسه تابستانه دارالعلم که در مدرسه علمیه میرزاجعفر حرم مطهر رضوی برگزار شد، در سخنانی به تبیین وقایع پس از عاشورا و نقش محوری امام سجاد(علیه‌السلام) در بازتاب آموزه‌های عمیق قرآن و سنت اهل‌بیت(علیهم‌السلام) پرداخت.
وی با اشاره به نحوه ورود سر مطهر سیدالشهدا(علیه‌السلام) به مجلس یزید، اظهار کرد: در آن مجلس، امام سجاد(علیه‌السلام) همراه اهل‌بیت(علیهم‌السلام) وارد شدند و حضرت با وجود شرایط دشوار، به گفت‌وگوهایی با یزید پرداختند که یزید با لحن سرزنش‌آمیز حضرت را خطاب قرار داد، غافل از آنکه در نهایت این گفتمان، فضا معکوس شده و حضرت امام سجاد(علیه‌السلام) با بیانات روشنگر خود حقایقی والا را مطرح ساختند.
این استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: امام سجاد(علیه‌السلام) ضمن مقابله با سرزنش یزید، این آیه شریفه را تلاوت فرمودند: «ما أَصابَکُم مِن مُصیبَةٍ فَبِما کَسَبَت أَیدِیکُم وَ یَعفُو عَن کَثیرٍ». تاکید حضرت بر این مضمون بود که خداوند متعال هشدار می‌دهد هر حادثه‌ای که برای انسان رخ می‌دهد، به سبب آنچه خود کسب کرده است و بسیاری از لغزش‌ها توسط پروردگار بخشیده می‌شود و اگر خداوند بنده را به حال خود رها کند و او را به اعمالش واگذار نماید، گرفتاری‌هایش بسیار شدیدتر خواهد شد.
تبیین تفاوت اهل‌بیت(علیهم‌السلام) و مؤمنان در نسبت با آیات الهی
حجت‌الاسلام میرباقری در ادامه با تاکید بر ظرافت پاسخ امام سجاد(علیه‌السلام)، افزود: حضرت(علیه‌السلام) فرمودند گرچه مضمون این آیه شریفه صحیح است، اما شأن و مصداق آن درباره ما اهل‌بیت(علیهم‌السلام) نیست. امام(علیه‌السلام) آیه «لِکیلا تَأسَوا عَلی ما فاتَکُم وَ لا تَفرَحُوا بِما آتاکُم» را به مثابه آیه‌ای مرتبط با جایگاه اهل‌بیت(علیهم‌السلام) معرفی نمودند؛ بدین معنا که ما اهل‌بیت(علیهم‌السلام) از دست دادن دنیا ما را دچار تأسف نمی‌کند و از به‌دست‌آوردن آن شادمان نمی‌شویم.
وی در تکمیل این محور به تبیین جایگاه مؤمنان در قبال این آیه پرداخت و بیان داشت: اگرچه آیه نخست درباره مؤمنان صادق است و حوادث برای آنان نتیجه رفتار خودشان است، اما درباره معصومان(علیهم‌السلام) صدق نمی‌کند. این تمایز در روایات متعددی نیز آمده است.
جایگاه غفلت و نقش آن در وقوع حوادث بر اساس آموزه‌های اهل‌بیت(علیهم‌السلام)
حجت‌الاسلام میرباقری افزود: در سنت اهل ایمان، حتی کوچک‌ترین غفلت، نظیر نگفتن «بسم‌الله»، می‌تواند موجبی برای رخداد ناخوشایند و حادثه گردد و خداوند متعال گاه با چنین حادثه‌ای به تطهیر قلب مؤمن اقدام می‌کند.
وی در ادامه تاکید نمود: این دست حوادث، مبین آن است که گاه مؤمن پس از چنین غفلتی با ذکر و اتکا به خداوند مأمن می‌یابد و درس معناداری برای استمرار بندگی دریافت می‌دارد.
این استاد حوزه و دانشگاه بیان داشت: شخصاً تجربه کرده‌ام که حتی سهل‌انگاری کوچک یا کوتاهی در توسل به ذکر الهی، تأثیر محسوسی بر روند کار و آرامش قلبی دارد. چنانچه انسان منبر یا جایگاهی مستحکم برای کار خود برگزیند، خللی در آرامش قلبی عارض نمی‌شود، حال آنکه هر نقص یا سستی، یادآور این حقیقت است که باید دائماً به یاد خدا بود و لحظه‌ای از اتکا به حضرت حق غافل نبود.
مرز عصمت اهل‌بیت(علیهم‌السلام) و راهبرد عملی زهد حقیقی
حجت‌الاسلام میرباقری با تکیه بر تعابیر روایی اضافه کرد: این آیه درباره اهل ایمان درست است، اما نسبت به معصومین(علیهم‌السلام) کاربردی ندارد. حضرت فرمودند ما اصحاب این آیه نیستیم و در روایات متعدد نیز امامان معصوم(علیهم‌السلام) به این امر تصریح داشته‌اند که اهل‌بیت(علیهم‌السلام) خداوند متعال زهد واقعی را در قرآن در آیه «لِکیلا تَأسَوا عَلی ما فاتَکُم وَ لا تَفرَحُوا بِما آتاکُم» معنا کرده است.
وی به روایتی از امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) اشاره و بیان کرد: زاهد حقیقی کسی است که نه به دست آوردن دنیا او را شاد و نه از دست دادن آن اندوهگین می‌کند؛ چرا که افق نگاهش بسیار عالی‌تر از دلبستگی‌های دنیوی است.
تحلیل آموزه‌های سوره حدید درباره باور توحیدی و مأموریت اجتماعی
حجت‌الاسلام میرباقری با مروری تحلیلی بر محور توحید در سوره حدید تصریح کرد: در شش آیه نخست این سوره، خدای متعال خود را با اسمای حسنی معرفی کرده و بعد از معرفی، مومنان را به ایمان حقیقی و یاری عملی رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرا می‌خواند و متذکر می‌شود که امکانات خود را باید در مسیر طرح پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به کار بست.
وی افزود: معنای انفاق صرفاً بخشش مال نیست؛ بلکه هرگاه مؤمن به رسالت پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) ایمان بیاورد و امکانات مادی و اعتبار اجتماعی خود را در برنامه الهی پیامبر قرار دهد، تازه مصداق این ایمان کامل را یافته است و با حرکت در این مسیر می‌تواند به مراتب توحیدی و حقیقت اسمای حسنای الهی دست یابد. رسیدن به حقیقت توحیدی در گرو همراهی با رسالت پیامبر و عمل به راهزنان الهی است.
وی با شرح ادامه آیات سوره حدید تأکید کرد: خدای متعال در پی این دعوت، هشدار می‌دهد که امکانات در دست هیچ‌کس ماندگار نیست و میان نسل‌ها و افراد دست به دست می‌شود. این لطف و فرصت به دست آمده باید در راستای طرح پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و اهداف الهی صرف گردد و در غیر این صورت، این نعمات از انسان گرفته شده و به دیگری اعطا خواهد شد.
حجت‌الاسلام میرباقری با اشاره به روایتی از هارون و وزیر او در واپسین ساعات حیات، تاکید شد: قدرت و امکانات دنیوی همواره در حال انتقال است و هیچگاه در اختیار دائمی فرد یا گروهی قرار نمی‌گیرد؛ لذا باید از فرصت‌ها و امکانات کنونی، برای خدمت به بندگان خدا و تحقق رسالت الهی بهره برد.
تبیین جایگاه انفاق و قرض‌الحسنه در عصر غیبت
وی با تأکید بر ضرورت حضور و حمایت عملی مومنان از ولایت پیش از ظهور حضرت ولی‌عصر(عج)، اظهار داشت: امکانات خود را پیش از ظهور و پیش از اینکه حضرت بیایند و کار به سرانجام برسد، در خدمت جبهه حق قرار دهید و در کنار حضرت بایستید.
این استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: در آیه بعد، لحن کلام تغییر می‌کند و خداوند سبحان می‌فرماید: «مَن ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیُضَاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ کَرِیمٌ» در این آیه علاوه بر اهمیت انفاق، خداوند به منزلت والای قرض‌الحسنه اشاره دارد؛ یعنی شخص به جایی برسد که مالش را با نیت نیکو به خداوند قرض دهد.
بررسی روایات ذیل آیات و تبیین فقهی قرض‌الحسنه
حجت‌الاسلام میرباقری با اشاره به روایتی ذیل این آیه، بیان داشت: در روایت آمده است که قرض‌الحسنه در اینجا به امام معصوم(علیهم‌السلام) بازمی‌گردد؛ بدین معنا که در عصر غیبت و زمانی که امکانات عالم اغلب در اختیار حکومت‌های ظالم قرار دارد، اگر کسی دارایی خود را برای امام خرج و تمام امورش را با امام گره بزند، مشمول اجری مضاعف و اجر کبیر خواهد شد.
تفکیک مومنان از منافقان در قیامت و نقش اعمال دنیوی
این استاد حوزه علمیه در تبیین آیات قیامت ابراز داشت: در صحنه قیامت منافقان تلاش می‌کنند از نور مؤمنان بهره‌مند شوند. اما پاسخ می‌شنوند که این نور، در دنیا باید تحصیل می‌شد و هر کس در دنیا به امام حق متصل نبوده ولو ظاهراً مسلمان باشد، از این نور محروم است.
وی افزود: در آن لحظه، میان مؤمنان و منافقان حائلی پدید می‌آید که ظاهرش عذاب و باطنش رحمت است و ارتباط ایشان قطع می‌گردد. منافقان علت این جدایی را جویا می‌شوند و قرآن کریم چهار عامل را به عنوان دلایل اصلی معرفی می‌کند؛ فتنه، تربص، ارتیاد و غرور، که همگی موجب انحراف از مسیر ولایت حقه می‌شود.
حجت‌الاسلام میرباقری ادامه داد: در ادامه، آیات کریمه بار دیگر بر نقش انفاق پیش از ظهور و ایستادگی در کنار امام(علیه‌السلام) تأکید می‌کند و پاداش چنین اقداماتی را هم در دنیا و هم در آخرت تضمین می‌نماید.
پیوستگی اجر مجاهدان پیش از فتح و اهمیت استمرار اخلاص
استاد حوزه در ادامه با اشاره به استمرار فضل الهی برای مخلصان عصر غیبت، تشریح کرد: این پاداش الهی و فرصت قرب، تنها مربوط به دوران ظهور نیست؛ بلکه حتی کسانی که پیش از ظهور به دیار باقی می‌شتابند، در اثر محبت و ارتباط با ولایت امام(علیه‌السلام) اجر شهدای این مسیر را خواهند داشت.
وی افزود: در سوره‌های قرآن و روایات متعدد آمده است که اگر فردی در محبت امام از دنیا برود ولو بر بستر، همچون کسی است که در میدان جهاد به فیض شهادت رسیده و این اجر در آخرت ضایع نمی‌شود.
وی اظهار داشت: طرح الهی و برنامه پروردگار منحصر به عصر ظهور یا عصر کنونی نیست، بلکه شامل تمامی مراحل قبل و بعد فتح، قیامت، برزخ و حیات برتر خواهد بود. هرکس در این مسیر قرار گیرد، نصیب فراوان خواهد برد، حتی اگر در غربت و قبل از ظهور و دور از فضای پیروزی نهایی جان دهد.
نسبت دنیا و آخرت در منظومه فکری قرآن کریم
حجت‌الاسلام میرباقری خاطرنشان کرد: قرآن کریم بارها علمای امت را نسبت به دلبستگی به دنیا هشدار داده و فرموده است که حیات دنیا چیزی جز بازی، سرگرمی، زینت، فخر فروشی و فزونی‌طلبی در اموال و فرزندان نیست.
وی افزود: در جهان‌بینی قرآن، دو محور اساسی در زندگی دنیایی وجود دارد: حیات دنیا و حیات آخرت. هرکدام از این دو حیات بر محور یک امام شکل می‌گیرد که جهان و امت خاص خود را می‌آفریند.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: دنیایی که بر محور ولایت شیطان، طاغوت و مستکبران طراحی شده، چیزی جز لهو و لعب، زینت، تفاخر و تکاثر نیست؛ مقابل آن، عالم ذکر و حقیقت قرار دارد که قرآن کریم در آیات متعدد به مقایسه این دو عالم پرداخته است.
حقیقت دنیای مادی به روایت قرآن و تفاسیر
حجت‌الاسلام میرباقری در ادامه سخنان خود اظهار داشت: خداوند با این اسما و ثنا پیامبری را فرستاده تا جهانی دیگر برای انسان‌ها ترسیم کند. اما بدانید که در مسیر حرکت با این رسول به سوی آن عالم، حیاتی دیگر به نام دنیا قرار دارد که مانع و فتنه اصلی انسان است.
وی تاکید کرد: این حیات دنیوی، چیزی جز پنج چیز نیست: لهو، لعب، زینت، تفاخر و تکاثر، که برخی مفسران از تطابق آن با پنج دوره زندگی انسان سخن به میان آورده‌اند، اما واقعیت آن است که این پنج مورد، صرفاً پنج طرح و نقشه برای آزمون گروه‌های مختلف بشر است و هرکسی را به سمت یکی از این درهای فریب می‌کشاند. چه‌بسا یکی از این طرح‌ها تا برزخ آدمی را اسیر کند.
جلوه‌های دنیوی و اعجازگری ظاهری آن
حجت‌الاسلام میرباقری تصریح کرد: خداوند در قرآن پس از اشاره به این پنج مؤلفه می‌فرماید: «کَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْکُفَّارَ نَبَاتُهُ» تمام دنیایی که به‌پا کرده‌ایم و سهم شیطان‌ها و فراعنه در آن محقق شده، با همه جلوه‌ها و شکوفه‌هایش، همانند باران بهاری است که کفار را شگفت‌زده می‌کند. برخی مفسران واژه کفار را به معنای کشاورز دانسته‌اند اما معنای ظاهرش آنانی هستند که پشت‌صحنه را نمی‌بینند و مؤمن به خدا نیستند؛ تنها ظاهر و زیبایی‌های فریبنده دنیا نظرشان را جلب می‌کند.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: آدم کافر وقتی مُلک را ببیند گمان می‌برد با یک بهار جاودانه روبه‌روست؛ در حالی‌که همه این جلوه‌ها، به‌سرعت پژمرده و زرد می‌شوند.
وی تأکید کرد: تمام حیات دنیایی که انسان به‌پا می‌کند، همانند باران بهاری زودگذر و ناپایدار است؛ عبور سالم از این عرصه مقدمه ورود به حیات اخروی و رضوان الهی خواهد بود.
عبور از دنیای زودگذر و راه وصول به مغفرت الهی
حجت‌الاسلام میرباقری با اشاره به اهمیت گذر صحیح از حیات دنیا، اظهار داشت: در این مسیر اگر کسی بتواند به درستی گام بردارد و دامانش را از آلودگی‌های دنیا حفظ کند، در نهایت مورد مغفرت و رضوان الهی قرار خواهد گرفت. اما کسی که پایش در گل دنیا فرو رفته باشد و دل به جلوه‌های زودگذر و فریبنده آن بسته باشد، دچار عذاب و حسرت خواهد شد. مسیر همراهی با اولیای الهی جز عبور از میانه همین سفره دنیایی ممکن نیست و مؤمنان واقعی، با رعایت تقوا و تمسک به امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)، پس از عبور از میدان امتحان الهی، به شستشوی معنوی و رضوان خداوند دست خواهند یافت.
آیات هشداردهنده و راهبرد قرآنی عبور اهل ایمان
حجت‌الاسلام میرباقری با تأکید بر آموزه‌های قرآنی، بیان کرد: در قرآن تأکید شده است که دنیای مادی و جلوه‌های فریبا همانند باران بهاری است که گروهی از آن به‌صورت عذاب و رنج عبور می‌کنند و عده‌ای دیگر، پس از عبور، به مغفرت ربوبی و رضای الهی می‌رسند.
نقش سبقت و ایثار در طریق الهی
حجت‌الاسلام میرباقری تصریح کرد: پس از بیان حقیقت دنیا، خداوند سفارش می‌کند که اهل مسابقه باشید و به سوی مغفرت و بهشتی بشتابید که وسعت آن به اندازه آسمان‌ها و زمین است. این بهشت، برای آنان که به خدا و پیامبر ایمان آورده‌اند مهیاست و شرط اصلی، سبقت گرفتن است.
وی افزود: سبقت در راه دنیا به معنای کنار زدن دیگران و پیشدستی برای انحصارطلبی است؛ اما سبقت در راه خدا، یعنی ایثارگری و باز کردن راه برای دیگران تا مسیر برای همه اهل ایمان فراهم شود؛ آن‌کس که اول راه را باز و سایرین را دعوت می‌کند، در ثواب همه شریک خواهد بود. جنت الهی بسیار وسیع است اما شایستگی ورود نخستین‌ها مختص اهل سبقت است.
تبیین مسیر سبقت به سوی خداوند در پرتو آیه زهد
حجت‌الاسلام میرباقری در ادامه سخنان خود به تشریح آموزه‌های آیه زهد پرداخت و بیان داشت: در این آیه آمده است که رسول الهی با تدبیر الهی در مسیر حیات دنیوی مردم حاضر شده و هشدار می‌دهد که راه عبور از دنیا، در گرو مسیر صحیح و پیروی از پیامبر است؛ اما اگر افراد به‌درستی از دنیا عبور نکنند، مبتلا به عذاب خواهند شد.
این استاد حوزه و دانشگاه اظهار داشت: کسانی که خود را به خداوند سپرده و با تبعیت از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله)، دغدغه عبور از دنیا و زندگانی آلوده به دست طغیانگران و مستکبران را دارند، باید بدانند گاه با فراوانی، گاه با تنگنا، زمانی با سلامتی و زمانی با بیماری روبه‌رو می‌شوند. هر واقعه‌ای که برای اهل سبقت پیش می‌آید، مبتنی بر تقدیر الهی و مبتنی بر اراده و حکمت پروردگار است و باید آن را بر عهده خدای متعال دانست.
وی تصریح کرد: تعبیر «مصیبت» در آیه، دقیقاً به معنای حادثه‌ای است که خداوند آن را هدف قرار داده و مقدر ساخته است؛ حوادث زندگی نه تصادفی‌اند و نه منفک از علم و کتاب الهی. هر آنچه بر سالکان الی‌الله پیش آید، حتی پیش از ظهور در عالم مادی، در عالم کتاب خدا ثبت و ضبط شده است.
تدبیر الهی، آرامش اهل سبقت و مواجهه صحیح با حوادث
حجت‌الاسلام میرباقری با یادآوری این حقیقت که قبض و بسط، تلخ و شیرین زندگی، همگی در دست خداوند متعال است، ابراز داشت: اساساً اهل سبقت، اهل توجه به تدبیر خداوند هستند و می‌دانند حتی سختی‌ها و خوشی‌ها نیز حلقه‌ای از زنجیره تربیت ربوبی است.
وی خاطرنشان کرد: اگر مؤمن به این حقیقت آگاه شود، هرگز نسبت به حوادث جهان دلسرد یا ذوق‌زده نخواهد شد؛ نه هنگام فقدان، تأسف می‌خورد و نه در زمان بهره‌مندی، دل‌خوش و سرگرم نعمت می‌شود.
وی در ادامه گفت: موج فکری زاهدانه به این معناست که انسان حتی در حال داشتن، بهره‌ای در راستای تکلیف از مال و مقام ببرد و زمانی هم که نعمت ندارد، در چارچوب تکلیف الهی عمل کند.
انفاق، زهد، مقایسه با جریانات اجتماعی و تمدنی
حجت‌الاسلام میرباقری با تأکید بر جایگاه رسول الهی و دعوت به سبقت در خیرات، افزود: وقتی انسان خود را از قیود دنیا آزاد کند و در مسیر انفاق و ایثار گام بردارد، دلبستگی خود را به دنیا قطع و مسیر دینی و امامتی را با آگاهی طی می‌نماید.
وی در تفسیر آیه «لکیلا تأسوا علی ما فاتکم و لا تفرحوا بما آتاکم»، تصریح کرد: بدین معنا که نباید مؤمن، نه بر آنچه از کف داده است حسرت خورد و نه به آنچه کسب نموده است، مغرور و دلبسته گردد چراکه همه این‌ها در تمشیت الهی و تقدیر اوست و امکانات و فرصتی که به دست انسان می‌رسد، لازمه‌اش تکلیف و مسئولیت است.
وی در تبیین دو جریان متضاد، اظهار داشت: در یک‌سو کسانی قرار دارند که با اعتقاد به الهیت امکانات، اموال و جان خود را پیش از همه و در راه خدا انفاق می‌کنند و در سوی مقابل متوهمانی که امکانات را متعلق به خود می‌دانند و دچار غرور و خودبینی می‌شوند.
وی افزود: این افراد توانایی انفاق در راه خداوند را از دست می‌دهند و جریان بخل را در جامعه ترویج می‌کنند؛ همانگونه که در تمدن‌های مادی و طاغوتی، روند جمع‌آوری امکانات به نفع فرد و به ضرر جامعه شکل می‌گیرد و این همان فرمانروایی بخل بر نظام مادی جهان است.
حجت‌الاسلام میرباقری در پایان با تأکید بر جایگاه معرفتی «سابقون» و آموزه‌های عمیق اهل‌بیت(علیهم‌السلام)، یادآور شد: باید همواره تدبیر الهی را در حوادث عالم به رسمیت شناخت، و زهد و انفاق را در عمل تقویت نمود، تا جامعه بر محور ایثار و وظیفه‌مداری بنا شود
