کارشناس حوزه قفقاز در گفت‌وگو با ایلنا:
بعید می‌دانم آتش بس ارمنستان و آذربایجان تداوم داشته باشد /جنگ اوکراین به نفع محور جمهوری آذربایجان و ترکیه است
کارشناس حوزه قفقاز درباره تداوم آتش بس میان ارمنستان و آذربایجان گفت: بعید به نظر می رسد که دوام داشته باشد، ما در کل منطقه و غره باغ آتش بس داریم، پیمان صلحی بین ارمنستان و آذربایجان نداریم، آتش بس ترک موقت جنگ است، الان دو سال است آتش بس حدود ۱۰ تا ۲۰ بار نقض شده اما این گسترده‌ترین نقض آتش بس بود زیرا حدود ۱۰۰ کشته داشته و آمار دو طرف نشان می‌دهد منطقه چقدر مستعد درگیری است
ولی کالجی کارشناس مسائل قفقاز در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در پاسخ به این سوال که پس از جنگ قره‌باغ، آذربایجان تلاش‌های خود برای ایجاد مسیر دستیابی به نخجوان را افزایش داد و این در حالی است که مسیر ترانزیتی از داخل ایران برای سال‌ها گذرگاهی را به مسافران و کامیون‌های آذربایجانی برای دسترسی به این منطقه مهیا کرده است، این اقدام باکو علیرغم وجود مسیر با چه هدفی صورت گرفته است، گفت: مسیری که دسترسی جمهوری آذربایجان به نخجوان را ایجاد کند، هم مسیر جاده‌ای و هم مسیر ریلی از دوره شوروی داشته است و جنگ اول قره باغ در ابتدای دهه اول میلادی باعث شد این دو مسیر ریلی و جاده‌ای مسدود و مسیر ارتباطی به داخل ایران برگردد و طی این سی سال در داخل ایران این ارتباط ایجاد شود.
وی افزود: دو سال قبل بعد از جنگ دوم قره‌باغ، بند نهم موافقتنامه آتش‌بس جنگ قره باغ تاکید کرد که باید رفع انسداد محورهای مواصلاتی بین دو منطقه انجام شود که دسترسی جمهوری آذربایجان به منطقه نخجوان ایجاد شود و هیچ کس با این موضوع مسئله‌ای ندارد، نه ایران و ارمنستان و نه کشورهای دیگر مشکلی ندارند و خود ارمنستان این موضوع را قبول دارد که دسترسی ایجاد شود و دوباره مسیرهای ریلی و جاده‌ای دوره شوروی احیا شود، کاملا هم قابل درک است که آذربایجان به منطقه نخجوان دسترسی پیدا کند و تا اینجای کار هیچ کس مشکلی ندارد.
کارشناس مسائل قفقاز ادامه داد: مشکل مسئله از آنجا شروع می‌شود که جمهوری آذربایجان بحث کریدور زنگزور یا دالان زنگزور را مطرح می‌کند و به موازات آن بحث زنگزور شرقی و غربی را پیش می‌کشد. زنگزور شرقی شامل نواحی غربی قره‌باغ تا مرز ایران است که الان بعد از جنگ دوم قره‌باغ تحت عنوان منطقه اقتصادی زنگزور شرقی شناخته می‌شود و آن هم مشکلی ندارد و در تقسیمات داخلی خود کشور است، مشکل جایی است که یک قرینه غربی ایجاد می‌شود که منطقه سیونیک ارمنستان است و بحث یکپارچگی سرزمینی با ادعاهای تاریخی که زنگزور به طور تاریخی متعلق به آذربایجان بوده و الان باعث جدایی کشورهای ترک شده و اینها مسائلی است که حساسیت ایجاد کرده است.
کالجی افزود: با حق دسترسی جمهوری آذربایجان هیچ کسی مشکلی ندارد، این موضوع به نفع منطقه، خود ارمنستان و ایران است که مسیر ریلی جلفا نخجوان از سیونیک به پایین آذربایجان برسد و به باکو برسد، مسیری که صد سال قدمت دارد، در دوره رضاخان و در دوره پهلوی تا فروپاشی شوروی مسیر ترانزیتی ما با شوروی همین مسیر ریلی بود و خوب است که این راه آهن ایجاد شود، مبلادلات تجاری در منطقه افزایش پیدا کند، رفت و آمد مردم در منطقه رشد کند و کسی با آن مشکل ندارد، مشکل اصلی بخش شرقی کریدور زنگزور است و ادعاهای تاریخی و سرزمینی که در خصوص پیوست زنگزور شرقی و غربی مطرح می‌شود.
وی تصریح کرد: استناد جمهوری آذربایجان به بند نهم موافقت نامه آتش بس جنگ قره باغ محل ابهام است، یکی از بندهای موافقت نامه در خصوص کریدور لاچین است و لفظ دالان فقط برای این منطقه به کار برده شده است،هیچ جای دیگر موافقتنامه لفظ کریدور یا دالان به کار برده نشده است که بشود برای زنگزور به کار برد،متاسفانه بند نهم موافقتنامه آتش بس جنگ دوم قره باغ به دلیل اینکه کلی است و با ابهام است در دوسال گذشته باعث تنش در منطقه شده است، در دو سال گذشته تقریبا همه ۸ بند دیگر انجام شده به جز بند نهم، اگر منطقه می‌خواهد به سمت صلح برود و تنش‌ها کم شود باید بند نهم ابهام‌زدایی شود، گاهی اوقات ترکیه و جمهوری آذربایجان از یک دالان پنج کیلومتری صحبت می‌کنند کدام اتوبان یا بزرگراه در این جهان فعلی ۵ کیلومتر عرض دارد، آیا این ۵ کیلومتر فقط اتوبان است یا ریل است یا خطوط انتقال انرژی عبور می‌کند؟ بین المللی است یا فقط شهروندان جمهوری آذربایجان و نخجوان از آن استفاده می کنند؟ نظامی است یا غیر نظامی؟ نیروهای ناتو و ترکیه می توانند از نخجوان وارد خاک ترکیه یا خزر شوند یا خیر؟ این نگرانی‌هایی است که ایجاد کرده است.
کارشناس مسائل قفقاز با تاکید بر اینکه ایران قصد ندارد ۱۵ مرزش به ۱۴ مرز برسند تصریح کرد: نمی‌خواهیم کل نوار مرزی ما با قفقاز، جمهوری آذربایجان شود، زیرا یک مسیر مهم ترانزیتی را از دست می‌دهیم، همچنین اگر جمهوری آذربایجان قسمت ارس روسیه را نیز بگیرد،الان آذربایجان و ایران پایین‌دست ارس هستند و با این کار عملا آذربایجان بالادست ارس است و ما به تنها پایین‌دست ارس تبدیل می‌شویم، اینها مسائلی است که نگرانی و ابهام ایجاد کرده است، تا قبل از آن گفتند می‌خواهیم اطراف قره باغ که سرزمین‌های خود ماست را آزاد کنیم، اما الان بحث استان سیونیک و زنگزور غربی مشخص می‌شود یعنی بحث فراتر از قره باغ است و نگرانی ایجاد کرده است.
وی در ادامه گفت: مسئله حال حاضر فراتر از دسترسی محلی و ساده جمهوری آذربایجان به نخجوان است، بخشی از یک طرح کلان منطقه ای است که خطوط انتقال انرژی است که با این بخش مشکلی نیست، ارمنستان ۳۰ سال است که از تمام مسیرهای انتقال انرژی حذف شده است و هیچ کس با این بحث ها مشکل ندارد که ارمنستان به مسیرهای ارتباطی ترانزیتی و انتقال انرژی برگردد و رشد کند، بحث این است که مگر می‌شود با زور و تهدید جنگ خط لوله‌ای و کریدوری از خاکی کشور رد شود، مگر می‌شود بدون رضایت کشور میزبان این اتفاق رخ دهد، ایران ۳۰ سال مسیر ارتباطی بین آذربایجان و نخجوان بود کدام شهروند نخجوان از خاک ایران احساس عدم امنیت کرد و به کدام کامیون و اتوبوس تعرض شد،خطاب به آذری زبانان می‌گویم که آیا شما راضی هستید و تضمین می‌دهید که این امر به زور در ارمنستان ایجاد شود و شما به زور از ارمنستان رد شوید، راه های ارتباطی باید وسیله دوستی و نزدیکی کشورها با یکدیگر باشد و با رضایت کشور میزبان باشد و باید کشور میزبان مالکیت آن را داشته باشد.
کالجی افزود: امنیت و حاکمیت یک کشور بر راه حاضر در آن اعمال شود و نمی شود یک مسیر به زور در یک کشور ایجاد شود،نمی شود یک راهی را در خاک کشوری ایجاد کرد که هم امنیت کشور را تحت خطر قرار دهد و هم مرز آن کشور با کشور دیگر را در معرض آسیب قرار دهد و باعث نگرانی شود، اگر قرار است منطقه وارد توسعه شود، ادبیات تهدید و ادعاهای سرزمینی کنار گذاشته شود، گفته شود ارمنستان می خواهد به چرخه منطقه بازگردد و به کریدورهای ارتباطی برگردد، اما وقتی اینها کنار می‌رود و مسائل دیگری مطرح می‌شود،باعث می‌شود ارمنستان مخالفت کند، دلیل مخالفت ارمنستان این است که وقتی بحث مرزهای یک کشور مطرح می شود مثل هر کشوری حتی اگر کشور ضعیف باشد، نگران می شود.
وی در تشریح نقش روسیه در این موضوع گفت: روسیه درگیر جنگ اوکراین است، درگیری روسیه و اوکراین و عدم تمرکز روسیه باعث شده، روسیه تمرکز سابق را نسبت به قفقاز نداشته باشد و در پنج شش ماه اخیر تحرکات جمهوری آذربایجان در قره باغ کوهستانی افزایش پیدا کرده و از آن طرف روسیه به ترکیه در جریان اوکراین به عنوان یکی از مسیرهای ترانزیتی و صادرات انرژی نیاز دارد و مسائل اوکراین به نفع محور جمهوری آذربایجان و ترکیه تمام می‌شود؛ یکی از بحث‌های اصلی این است که تمامی مسیرهای انتقال انرژی از باکو بالا می رود به تفلیس و سپس به ترکیه می رسد،اگر این کریدور ایجاد شود به جای دور زدن قفقاز از همان پایین از ارمنستان به نخجوان و ترکیه می‌رود که کم هزینه تر و کوتاه تر است.
کارشناس مسائل قفقاز اضافه کرد: در کنار اینها اگر مسیر انتقال انرژی خزر که قرار است از کف دریای خزر نفت قزاقستان و گاز ترکمنستان را به سمت باکو، قفقاز، ترکیه و اروپا ببرد به جای گرجستان از ارمنستان به ترکیه برود که آن نیز بهتر است، اما با این وجود باید رضایت کشور میزبان باشد و این امر با آرامش، بدون بحث و تهدید به جنگ و اینها باشد و اگر اینها نباشد ایرادی نیست از خیلی از کشورها اتوبان و مسیر انتقال انرژی می گذرد مشکلی نیست، در حال حاضر در اروپا از خیلی از کشورها این مسیر های ترانزیتی و انتقال انرژی می گذرد و مشکلی پیش نمی آید اما با رضایت کشور میزان و با مالکیت و عبور پیوسته و بی ضرر است، اینها مسائلی است که باعث شده است الان جنگ در کل نوار غربی آذربایجان و شرق ارمنستان که همان استان سیونیک ارمنستان مشکل پیش آمده که قرار است کریدور زنگزور از آنجا رد شود.
وی تاکید کرد: روسیه الان درگیر جنگ اوکراین شده، واکنش سازمان پیمان امنیت دست جمعی در هاله‌ای از ابهام است، در جنگ دوم قره باغ، روسیه استدلال کرد که به دلیل اینکه جنگ در مرزهای ارمنستان است و روسیه تعهدی در قبال دفاع از ارمنستان ندارد، اما الان اتفاقی که می‌افتد جنگ قره باغ نیست، جنگ در کل نوار مرزی ارمنستان و خاک سرزمین ارمنستان است، ارمنستان قرار است به عنوان سازمان پیمان امنیت دست جمعی که دو پایگاه امنیتی روسیه را در خود ارمنستان دارد به هر حال انتظار دارد روسیه عمل کند و اولین تماس پاشینیان نیز با پوتین بود، اما مشخص نیست که سازمان پیمان امنیت دست جمعی در این شریط روبه‌روی آذربایجان قرار بگیرد.
کالجی گفت: روسیه بعد از جنگ اوکراین به شدت به آذربایجان و ترکیه برای محصولات کشاورزی و مسیرهای ترانزیتی نیاز دارد، همچنی اعضای سازمان پیمان امنیت دسته جمعی چه کسانی هستند؟ قزاقستان و قرقیزستان هستند که ترک آسیای مرکزی هستند و روابط مخصوصا قزاقستان با آذربایجان بسیار نزدیک است، همین دیروز ظاهرا قزاقستان اعلام کرده که ما در هیچ عملیات علیه آذربایجان شرکت نمی‌کنیم، زیرا همه اینها عضو شورای کشورهای ترک به رهبری ترکیه هستند و بحث‌های انتقال انرژی، کریدور میانی و مسیر انتقال کالا که بعد از جنگ اوکراین از چین و آسیای مرکزی به سمت آذربایجان می‌رود از همین قزاقستان به سمت باکو می رود، قزاقستان در این شرایط به چندین دلیل مقابل آذربایجان قرار نمی‌گیرد و احتمال دارد سربازان قزاقستان در کنار آذربایجان قرار بگیرند، که دست ارمنستان را کوتاه می‌کند.
وی خاطر نشان کرد: اگر آذربایجان با حمایت ترکیه موفق شود کریدور را محقق کند و روسیه هیچ کاری نکند و سازمان پیمان امنیت دست جمعی هیچ کاری نکند، شاید ارمنستان و قطعا دولت پاشینیان سقوط می کند، همین امروز ظاهراً تظاهرات علیه پاشینیان بود، اگر این انجام شود و روسیه یک بار دیگر پشت ارمنستان را خالی کند، ارمنستان مثل گرجستان شود که پایگاه نظامی از گرجستان جمع شد و و گرجستان به سمت ناتو و غرب رفت ارمنستان نیز به سمت غرب می‌رود، کشورها هزینه می‌کنند پایگاه می‌زنند و عضو پیمان می‌شوند که در روز جنگ و خطر حمایت شوند، اگر این اتفاق بیفتد و بخشی از خاک ارمنستان از دست برود ارامنه توجیهی ندارند که نیروهای نظامی یا مرزبانی روسیه را نگه دارند، الان امنیت مرز ایران با ارمنستان و مرز ارمنستان با ترکیه توسط نیروهای مرزبانی روسیه تامین می‌شود، به همین دلیل روسیه تلاش می کند شرایط جنگ را مدیریت کند، زیرا نمی‌خواهند بعد از جنگ اوکراین وارد جبهه دوم درگیری شوند و نتوانند کاری کنند و باعث بی اعتباری سازمان پیمان امنیت دسته جمعی شوند.
کارشناس مسائل قفقاز در خصوص موضع نه چندان تند ایران به مسئله جنگ میان ارمنستان و آذربایجان تصریح کرد: ما می‌توانستیم، الان هم می توانیم سیاست فعال‌تری نسبت به قفقاز داشته باشیم، یکی از چیزهایی که بعد از جنگ دوم قره باغ دنبال آن نرفتیم مرکز نظارت بر آتش بس قره باغ بود که ما هیچ نماینده نیروی مسلح در آن نداشتیم،ما باید در مذاکرات مرزی بین ارمنستان و آذربایجان که با مشارکت روسیه و اتحادیه اروپا انجام می‌شود نماینده داشته باشیم زیرا مرز آذربایجان و ارمنستان به طور مستقیم روی مرز و ترانزیت ما اثر می گذارد، ما در بحث مسیرهای ارتباطی و زنگزور می‌توانستیم خیلی فعالانه‌تر و هماهنگ‌تر عمل کنیم.
وی ادامه داد: باید سفر مقامات ما به کشورهای منطقه بیشتر شود، اما متاسفانه مسائل هسته‌ای، عراق، طالبان و افغانستان باعث می‌شود ما توجه لازم را روی قفقاز، آسیای مرکزی و خزر نگذاریم و فقط در شرایطی که این مناطق دچار بحران و جنگ می‌شود ما درگیر حساسیت آن می شویم باید مستمرتر و جدی‌تر به موضوع را نگاه کنیم.
کالجی درباره احتمال تداوم آتش بس ارمنستان و آذربایجان اظهار کرد: بعید به نظر می رسد که دوام داشته باشد، ما در کل منطقه و غره باغ آتش بس داریم، پیمان صلحی بین ارمنستان و آذربایجان نداریم، آتش بس ترک موقت جنگ است، الان دو سال است آتش بس حدود ۱۰ تا ۲۰ بار نقض شده اما این گسترده‌ترین نقض آتش بس بود زیرا حدود ۱۰۰ کشته داشته و آمار دو طرف نشان می‌دهد منطقه چقدر مستعد درگیری است، قره باغ کوهستانی که در دست ارامنه است یکی از مناطق درگیری است، همچنین منطقه لاچین در مرز ارمنستان و آذربایجان یکی دیگر از منطقه جنگ است که هنوز میله گذاری نشده، همچنین زنگزور یکی از مناطق جنگی است، به جز قره باغ کوهستانی دو نقطه در دو سه روز گذشته درگیری شده، بنابراین تا زمانی که پیمان صلحی بین آذربایجان و ارمنستان منعقد نشده و دو کشور طی یک بیانیه رسمی تمامیت ارضی دو کشور را مورد تایید قرار دهند، نمی‌شود درگیری مجدد بین دو کشور را رد کرد و منطقه هر از چند گاهی درگیر جنگ خواهد شد.
