پایان رؤیای تراموا در تهران

از سال 1402 زمزمه‌های اجرای سیستم تراموا در ناوگان حمل‌ونقل شهری تهران شنیده شد؛ پروژه‌ای که در دوره‌های گذشته مدیریت شهری چندین‌بار مطرح شده اما هیچ‌گاه به مرحله اجرا نرسیده بود. این بار، شهرداری تهران با عزم جدی تصمیم داشت طرحی را که همواره در حد ایده باقی مانده بود، به واقعیت تبدیل کند. هدف نه‌تنها ارتقای حمل‌ونقل عمومی، بلکه ایجاد چهره‌ای تازه برای شهر و ثبت عملکردی ماندگار در کارنامه مدیریت فعلی بود.

در همین راستا، شهرداری تهران با طرف چینی وارد مذاکره شد و در کنار انعقاد قرارداد تاریخی حمل‌ونقل عمومی، موضوع خرید تراموا را نیز مطرح کرد؛ پس از رایزنی های انجام شده، توافق شد دو رام تراموای چرخ لاستیکی به‌صورت امانی از چین به تهران منتقل شود تا عملکرد آن در شرایط واقعی مورد آزمایش قرار گیرد.

این دو رام تراموا از 22 بهمن سال گذشته در مسیر آزادی تا تهرانپارس – همان محور ویژه اتوبوس‌های تندرو (BRT) – از ساعت 12 شب تا 3 بامداد مورد تست عملیاتی قرار گرفتند. هدف این بود که مدیران شهری به‌صورت میدانی ارزیابی کنند آیا این مد حمل‌ونقل با شرایط ترافیکی و زیرساختی تهران سازگار است یا خیر.

پس از انجام تست، مسئولان شهری از موفقیت‌آمیز بودن آزمایش تراموا خبر دادند و اعلام کردند که مذاکرات برای خرید ترامواهای چهار کابینه در حال انجام است. حتی برخی از مدیران از آغاز فاز نخست اجرای پروژه در مسیر آزادی - تهرانپارس سخن گفتند اما به‌تدریج، خبرها از این پروژه کمتر شد و پس از چند ماه سکوت، مشخص شد که مسیر اجرای تراموا متوقف شده است.

پایان یک ایده؛ جایگزینی تراموا با متروباس

به‌دنبال بررسی‌های فنی و اقتصادی، شهرداری تهران تصمیم گرفت به‌جای تراموا، از متروباس‌ها یا اتوبوس‌های 26 متری سه کابین برقی استفاده کند،  به این ترتیب، پرونده تراموا در پایتخت عملاً بسته شد.

محسن هرمزی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران، درباره دلایل این تصمیم گفت: طبق بررسی‌هایی که انجام دادیم، موضوع تراموا یا همان ای‌آر‌تی‌ها هزینه تمام‌شده بالاتری برای ما داشت و نیازمند زیرساخت‌های بیشتری بود. در مقابل، متروباس‌ها در دسترس‌تر بودند و امکان بومی‌سازی آنها وجود داشت بنابراین ترجیح داده شد از متروباس‌ها استفاده کنیم. از نظر اجرایی و عملیاتی نیز این مدل، مشابه ترامواهای چرخ لاستیکی عمل می‌کند.

هرمزی در ادامه توضیح داد که تفاوت اصلی این دو مدل در هزینه اجرا و نگهداری است و گفت: یکی از دلایل اصلی منتفی شدن اجرای تراموا، قیمت بالا، نیاز به سیستم‌های سیگنالینگ و همچنین موضوع تعمیر و نگهداری بود. تهران در حال حاضر آمادگی چنین زیرساخت‌هایی را ندارد؛ اگر در آینده شرایطی فراهم شود که تقاطع‌های هوشمند و سیستم‌های سیگنالینگ شهری تغییر کنند، می‌توان دوباره اجرای تراموا را در دستور کار قرار داد.

وی همچنین افزود: از نظر ظرفیت، متروباس‌ها نسبت به ترامواهای 42 متری ظرفیت کمتری دارند، اما با تنظیم سرفاصله‌ها می‌توان ظرفیت جابه‌جایی مسافر را افزایش داد و این کمبود را جبران کرد.

قرارداد جدید؛ 75 دستگاه متروباس برقی برای مسیر آزادی – تهرانپارس

به گفته معاون حمل‌ونقل شهرداری تهران، قرارداد 75 دستگاه متروباس برقی برای مسیر ترمینال شرق تا پایانه آزادی منعقد شده است و این ناوگان جایگزین اتوبوس‌های فعلی بی‌آرتی در این محور خواهد شد البته ممکن است در صورت موفقیت فاز نخست، از متروباس‌ها در سایر خطوط نیز استفاده کنیم

هرمزی خاطرنشان کرد: هر دستگاه متروباس کمتر از یک میلیون یورو قیمت دارد و هدف ما اجرای فاز نخست پروژه به بهترین شکل ممکن است.

 هرچند شهرداری تهران در شرایط فعلی تراموا را از دستور کار خارج کرده، اما به نظر میرسد این تصمیم دائمی نیست، در صورت آماده شدن زیرساخت‌های هوشمند، تغییر الگوی تقاطع‌ها و فراهم شدن شرایط اقتصادی، امکان بازگشت ایده تراموا وجود دارد اما باید دید مدیران دوره های بعدی این مسیر پرزحمت را طی خواهند کرد یا خیر. 

پروژه تراموا در تهران را می‌توان نمونه‌ای از طرح‌های بزرگ و جاه‌طلبانه شهری دانست که از مرحله ایده تا اجرا فاصله زیادی داشت، این طرح در ابتدا با شور و شوق و وعده‌های فراوان آغاز شد، اما در عمل، موانعی چون هزینه بالا، پیچیدگی زیرساختی و محدودیت‌های فنی مانع تحقق آن شدند.

با این حال، توقف تراموا به معنای توقف توسعه حمل‌ونقل عمومی نیست، شهرداری تهران با انتخاب گزینه متروباس‌های برقی تلاش دارد راه‌حلی میان‌مدت و واقع‌بینانه برای بهبود وضعیت حمل‌ونقل و کاهش آلودگی هوا ارائه دهد و

اگر این پروژه با موفقیت اجرا شود، می‌تواند الگویی برای سایر مسیرهای پرترافیک پایتخت باشد و در آینده، زمینه را برای بازگشت پروژه‌های مدرن‌تر نظیر تراموا فراهم کند.

در نهایت، به نظر می‌رسد تهران همچنان در جست‌وجوی مدلی پایدار، کارآمد و متناسب با ساختار شهری خود است؛ مدلی که بتواند هم نیاز حمل‌ونقل شهروندان را پاسخ دهد و هم چهره پایتخت را به شهری مدرن و انسان‌محور نزدیک‌تر کند.