صفت برجسته یاران امام حسین (ع)

سید محمود جوادی، پژوهشگر، همزمان با فرارسیدن ماه اقامه عزا بر سرور و سالار شهیدان، حضرت اباعبدالله الحسین(ع)، در یادداشتی نگاهی انداخته است به برخی از خصائص اخلاقی یاران کربلا. یادداشت او که برای انتشار در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار گرفته به این شرح است:

جهان در طول تاریخ همواره شاهد حوادث هولناک و شگفت‌انگیز زیادی بوده است، اما به استقبال این حوادث رفتن و ظهور افرادی کم‌نظیر در کنار آن، از جمله موارد استثنایی است که تاریخ کمتر به خود می‌بیند. در میان این حوادث هولناک، واقعه‌ای فجیع‌تر از آنچه در عاشورای سال 61 هجری در کربلا رخ داد، جهان تا کنون به خود ندیده و این فاجعه به دست شقی‌ترین افراد روی زمین در حق برگزیده‌ترین بندگان خدا رقم خورده است، فاجعه‌ای که پاک‌ترین مرد روی زمین به همراه یاران باوفایش را - به ظاهر - در خود هضم کرد اما راه و یاد آنها را تا ابد زنده باقی گذاشت.

در اینجا قصد داریم مروری بر ویژگی‌های برجسته یاران سید الشهدا حضرت امام حسین علیه السلام داشته باشیم، یارانی که در زمان حیاتشان راه حق را به وسیله بصیرت و اندیشه درستِ خود از باطل تشخیص داده و کنار امام زمان خود تا آخرین قطره خون ماندند تا نام و یادشان تا ابد بر پیشانی تاریخ بدرخشند.

از ویژگی‌های یاران امام حسین (ع) دارا بودن ملاک‌هایی چون ایمان، تقوا، شجاعت و آمادگی برای شهادت بود که آنها را نسبت به دشمنان خود متمایز کرده بود. این افراد کسانی بودند که با آگاهی و اختیار کامل به یاری امام شتافتند و در کربلا به شهادت رسیدند.

اما آنچه علاوه بر ویژگی‌های فوق، یاران آن حضرت را نسبت به افراد حاضر در جبهه دشمن متمایز می‌کرد اندیشیدن بود، صفتی که اگر نزد دشمنان امام حسین (ع) یافت می‌شد ممکن بود هیچ فاجعه‌ای در روز عاشورا ثبت نشود؛ ولی آنچه این بلای بزرگ را رقم زد جهل جماعتی بود که در برابر ایمان و عقل و خرد امام حسین (ع) و یارانش قرار داشت. این جهل ثمره بی‌بصیرتی و نیندیشیدن بود، صفات ویران کننده‌ای که در اردوی دشمن موج می‌زد اما یاران سید الشهدا (ع) عاری از این دو صفت بودند.

تفکر اصحاب امام حسین (ع) در واقعه کربلا، بر پایه فداکاری، ایثار، و تسلیم محض در برابر حق و حقیقت استوار بود. آنها با علم به شهادت خود، برای یاری امام حسین(ع) و احیای دین اسلام، از جان و مال خود گذشتند و با شجاعت در برابر ظلم ایستادگی کردند. این تفکر مبتنی بر شناخت عمیق از جایگاه امامت و رهبری الهی امام حسین(ع) و درک اهمیت حفظ دین و ارزش‌های اسلامی بود.

اصحاب امام حسین(ع) با شناخت عمیق از جایگاه امامت و رهبری الهی امام حسین(ع)، به ایشان ایمان و اعتقاد راسخ داشتند. آنها امام را حجت خدا بر روی زمین می‌دانستند و در اطاعت از ایشان هیچ تردیدی به خود راه نمی‌دادند. این اصحاب با علم به اینکه در این راه به شهادت خواهند رسید، از جان و مال خود گذشتند و در راه دفاع از حق و حقیقت جانفشانی کردند و در برابر سپاه دشمن که از نظر تعداد و تجهیزات برتری داشتند، با شجاعت و ایستادگی بی‌نظیری جنگیدند و تسلیم ظلم نشدند.

یکی از اهداف اصلی یاران حضرت سید الشهدا علیه السلام، احیای دین اسلام بود که به واسطه حکومت یزید در خطر نابودی قرار گرفته بود. آنها با قیام خود، مانع از نابودی کامل اسلام شدند. اصحاب امام حسین(ع) با وجود آگاهی از شهادت خود، با رضایت و تسلیم کامل در برابر حق و اراده الهی، به میدان رفتند و از این راه درس بزرگی به پیروان خود دادند.

تفکر اصحاب امام حسین(ع) در کربلا، الگویی برای مسلمانان در طول تاریخ بوده است. این تفکر، سرمشقی برای ایستادگی در برابر ظلم، دفاع از حق، و فداکاری در راه عقیده و ارزش‌های اسلامی است. این تفکر به ما می‌آموزد که نباید از سختی‌ها و مشکلات هراسی داشته باشیم و همواره باید در برابر باطل ایستادگی کنیم.

از شیخ انصاری پرسیدند: چگونه می‌شود یک ساعت فکر کردن برتر از هفتاد سال عبادت باشد؟ فرمودند: «فکری مانند فکر جناب حرّ در روز عاشورا؛ وی یک ساعت تفکر و تأمّل کرد و بهشت و جهنم را تشخیص داد؛ اما عمر بن سعد سال‌ها عبادت کرد و در پایان نتوانست راه درست را تشخیص دهد»، بنابراین برتری یک لحظه تفکر از 70 سال عبادت را می توان از جناب حر آموخت. این سخن به این معناست که اگر تفکر و تأمل انسان را به درک حقیقت و انتخاب درست هدایت کند، ارزش آن از عبادت‌های طولانی مدت نیز بیشتر است.

منظور از «فکری مانند حر در روز عاشورا» تفکری است که در یک لحظه، انسان را به درک حقیقت و انتخاب درست هدایت می‌کند. حر بن یزید ریاحی، در لحظات آخر قبل از شروع جنگ عاشورا، با تفکر و تأملی کوتاه، به اشتباه خود پی برد و راه خود را از سپاه عمر سعد جدا کرد و به امام حسین (ع) پیوست. این انتخاب، با وجود اینکه در ظاهر یک تغییر لحظه‌ای بود، اما در باطن، نتیجه یک عمر تفکر و درک حقیقت بود.