در مکتب حسین (ع): رمز سرافرازیِ انسان و ملت‌ها
امام حسین به ما می‌آموزد کرامت و عزت انسان، در گروی مقاومت در برابر ظلم و ذلت است. تسلیم شدن به زور و ظلم، قرارداد حقارت است و فرار کردن از مبارزه، خیانت به نفس و آزادگیِ انسان.
روش مواجهه با قدرت‌های ظلم و استبداد همواره یکی از موضوعات بنیادی و حائز اهمیت بوده است. امام حسین علیه‌السلام به عنوان نماد مقاومت و آزادگی، در برابر ظلم و فساد یزید و بی‌عدالتی نظام سلطنتی آن دوره ایستاد و از هرگونه ذلت و سستی به شدت امتناع کرد و الگوی خوبی از عزت و آزادگی و نیز شرافت و جوانمردی را به تصویر کشید. یکی از این لحظات مهم، مواجهۀ ایشان با قیس بن اشعث در ماجرای بیعت با یزید در کربلا بود. امام در پاسخ به او جمله‌ای بیان کردند که نه‌تنها بر رد ظلم و ذلت تأکید داشت، بلکه فلسفۀ عزت نفس و کرامت انسانی را به بهترین شکل تبیین کردند. ایشان فرمود: «لا وَ اللهِ لَا أُعْطِیکُمْ بِیَدِی إِعْطَاءَ الذَّلِیلِ وَ لَا أَفِرُّ فِرَارَ الْعَبِیدِ»؛ «به خدا قسم، دستم را همچون انسان‌های ذلیل در دست شما قرار نمی‌دهم و مانند بنده‌ها فرار نمی‌کنم». (شیخ مفید، الارشاد، 1413ق، ج2، ص98)
در این جملۀ کوتاه، امام حسین علیه‌السلام چهار اصل بنیادین را با قدرت بیان کردند که تا امروز معیارهای آزادگی و شرافت انسانی محسوب می‌شود. نخست آنکه عزت نفس را مهم‌ترین سرمایه هر انسان دانست و از تسلیم شدن در برابر قدرت ظالم، صریحاً خودداری کرد. بیعت با یزید، از نظر ایشان، به معنای پذیرفتن ذلت، خیانت به شرافت انسانی و کنار گذاشتن حق بود؛ امری که هرگز در قاموس امام وجود نداشت.
اصل دوم این است که امام حسین علیه‌السلام واژۀ «ذلیل» را به‌شدت نقد کرده و نشان داد که پذیرش وضع ذلت‌بار، نه‌تنها تضعیف شخصیت فرد است بلکه باعث زوال شجاعت و مقاومت در برابر ظلم می‌شود و به این ترتیب ظالم را در برابر حق جسورتر و عزت اسلام را مورد تهدید قرار می‌دهد.
همچنین، نکته سوم در این جمله، تأکید امام بر عدم فرار و پناه بردن به سهل‌انگاری و ضعف است؛ «وَ لَا أَفِرُّ فِرَارَ الْعَبِیدِ» یعنی هرگز از میدان مبارزه فرار نمی‌کند، همان‌گونه که بنده‌ها (مستعمرین و ذلیلان) انجام می‌دهند. این عبارت، بیانگر شجاعت، ایستادگی و اعتقاد عمیق به حقوق الهی و انسانی است که امام حسین علیه‌السلام با جان خویش از آن دفاع کرد.
نتیجه آنکه این جملۀ امام حسین علیه‌السلام مرز میان آزادگان و ذلیلان را به روشنی ترسیم می‌کند. این کلام به عنوان منشور عزت و شرف، تأکیدی است بر انتخاب راه حق و مقاومت در برابر زور و ستم، حتی اگر منجر به سختی، رنج و شهادت شود. امام حسین علیه‌السلام راهی را برگزید که نه تنها برای زمان خود بلکه برای همیشه یک الگوی انسانی و الهی برای بشریت باقی ماند. این جملات به ما می‌آموزد که کرامت و عزت انسان، در گروی مقاومت در برابر ظلم و ذلت است. تسلیم شدن به زور و ظلم، قرارداد حقارت است و فرار کردن از مبارزه، خیانت به نفس و آزادگیِ انسان. در هر زمان و مکانی، این پیام والای امام می‌تواند چراغ راه آزادگان است.
