مشروعیتی که پشت روزنامه‌نگاری وجود دارد در شبکه‌های اجتماعی نیست

نشست تخصصی خبررسانی در شبکه‌های اجتماعی؛ امروز(۲۲ مرداد) در دفتر مرکز اطلاع‌رسانی و برنامه‌ریزی رسانه برگزار شد. در این نشست؛ یونس شکرخواه، حسن نمکدوست، حسین امامی، محمد سلطانی‌فر، احسان پوری، الهام باقری، مریم سلیمی، رضا کیانی و جمعی از فعالان عرصه مطبوعات و رسانه حضور داشتند.

به گزارش خبرنگار ایلنا؛ محمد سلطانی‌فر(استاد دانشگاه) در این نشست؛ با اشاره به شور و اشتیاق حاضران گفت: این موضوع نشان می‌دهد چقدر حوزه شبکه‌های اجتماعی با اهمیت است و حوزه روزنامه و روزنامه‌نگاری یکی از دغدغه‌های اصحاب رسانه محسوب می‌شود.

وی درباره شبکه‌های اجتماعی گفت: خوبی این حوزه این است که می‌توانیم با آن در عرصه خبررسانی موثر باشیم ولی اصلی که مطرح می‌شود این است که شبکه‌های اجتماعی تا چه حد جریان‌ساز بوده‌اند و چگونه باید از این فضا استفاده کنیم.

وی ادامه داد: شاید مهمترین موضوع؛ اعتماد به اخبار شبکه‌های اجتماعی باشد و اینکه انتشار یک خبر چطور می‌تواند موثق، درست یا نادرست باشد. ما در این جلسه به این موضوع می‌پردازیم که چگونه باید این اخبار را دنبال کنیم و چگونه می‌توانیم آموزشی درست در این حوزه شکل بگیرد.

در ادامه نشست الهام باقری(مدرس دانشگاه) گفت: من قصد دارم در این جلسه از حوزه ادبیات و زبان فارسی به خبرنویسی در شبکه‌های اجتماعی بپردازم و این موضوعی است که به نظر من؛ به خصوص درمورد فیسبوک درباره آن کم صحبت شده است.

وی گفت: حوزه شبکه‌های اجتماعی نشان داده است که این روزها ادبیات آن از دسترس خارج شده و ادبیات گروهی جوان ونوجوان به آن حاکم است.

وی اضافه کرد: اگر زبان را اصل اولیه ارتباط بدانیم؛ این زبان و نوشتار در فیسبوک بسیار موثر بوده و متفاوت از خبرنویسی رسمی از نوع آزادی بیان برخوردار است و شخصیتی که در این عرصه تولید شده؛ شهروند خبرنگار است. از همه مهمتر نوع صحبت خبرپراکنی و نوع ادبیات تولید شده بعداز خبر است که می‌توان این عرصه را با انقلاب مشروطیت مقایسه کرد که بعداز هر خبر سریع ادبیات آن به صورت شعر و طنز تولید می‌شود.

وی گفت: زبان فیسبوک یک مختصات فکری دارد که به شهروند حق بیان می‌دهد و این به همان آزادی بیان برمی‌گردد و همه می‌توانند در یک گفتگوی جمعی شرکت کنند و نوعی ساختار نقد شکل گرفته که می‌تواند در دموکراسی مفید باشد.

مریم سلیمی(پژوهشگر فضای مجازی) هم این نشست گفت: درحال حاضر جریان اطلاع‌رسانی در شبکه‌های اجتماعی درحال شکل‌گیری است که خبرسازی آهسته را ایجاد کرده‌اند؛ شبکه‌های اجتماعی هرچند سرعت و فرصت خبر را از رسانه گرفته‌اند اما این عرصه شاید نقصی به اطلاعات و خبر وارد کند.

وی گفت: درباره شبکه‌های اجتماعی نگاه متفاوت مثبت و منفی وجود دارد اما سرعت انتقال اطلاعات در این فضا می‌تواند خبر را دگرگون کند.

وی با بیان اینکه رسانه‌های بزرگ برای خبرنگاران خودشان قوانینی در این‌باره وضع کرده‌اند؛ گفت: این موضوع نشان می‌دهد که شاید این عرصه اجتماعی بتواند خبرنگاری سنتی را دگرگون کند.

سلیمی ادامه داد: برای اعتماد یا عدم اعتماد به محتوای خبر باید گفت این انقلاب خبری ناشی از تحول روزگار روزنامه‌نگاری است که شکل‌گیری آن به هیچ وجه به معنی مرگ روزنامه‌نگاری نیست.

وی اضافه کرد: تنها اتفاقی که افتاده سهم‌خواهی مخاطب است. اگر دیروز اختیار رسانه‌ها دست صاحبان قدرت بود و آنها تعیین می‌کردند مخاطب چه بداند ولی الان قضیه تغییر کرده و مخاطب می‌تواند سهم‌خواهی کند.

رضا کیمیایی(استاد دانشگاه) هم با اشاره به اینکه می‌خواهم از زاویه خبرنویسی به این موضوع نگاه کنم که در آن دیگر مخاطب مصرف کننده صرف نیست و خود تولیدکننده خبر است؛ گفت: در رسانه‌های سنتی ارتباط یک طرفه‌ای وجود داشت ولی در رسانه‌های اجتماعی و محیط تحت وب ارتباط دوگانه‌ای برقرار شده که نقد در آن جریان دارد.

وی اضافه کرد: در این محیط تحت وب و شبکه‌های اجتماعی دو نوع خبر تولید می‌شود: خبر خبرنگار حرفه‌ای و خبر مردمی و تفاوت این دو بر صحت و اعتماد خبر است.

کیمیایی با بیان اینکه از کجا باید درست و غلط خبر را فهمید؛ بیان داشت: ما باید از این محیط استفاده کنیم و چیدمانی از اخبار را برای اعتماد یا بی‌اعتمادی در اختیار داشته باشیم. علاوه براین موضوع شبکه‌های اجتماعی کمک بسیار مفیدی درجهت سوژه‌یابی به حوزه خبر کرده‌اند.

وی ادامه داد: برای اینکه بفهمیم این اوضاع از کجا شروع شد و دلیل آن چیست؛ باید گفت در جامعه‌ای که حرف‌ها در رسانه‌های معمول زده نشود؛ به محیط اجتماعی و شبکه اجتماعی کشیده می‌شود که مهمترین دلیل آن در دسترس بودن؛ رایگان بودن و حس مالکیت محتواست.

حسین امامی(مدرس دانشگاه) هم به انقلاب در شبکه‌های اجتماعی اشاره کرد و گفت: من درباره انقلاب بودن شبکه‌های اجتماعی به ویژه در حوزه خبر موافق نیستم و آن را تکامل و تحول می‌دانم. در این جهان باید به تفاوت رسانه‌های خبری و شبکه‌های خبری و اجتماعی توجه کنیم.

وی ادامه داد: علاوه بر این موضوعات ما امروزه در جامعه خودمان در شرایطی قرار داریم که فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی اوضاع عجیبی برای آنها بوجود آورده است. ما امروزه به سه نوع رسانه در ارتباط با این اوضاع مواجهیم: اول رسانه آگاه که فهمیده باید از ظرفیت‌های شبکه‌های اجتماعی استفاده کرد. دوم رسانه‌های تسمخرکننده شبکه‌های اجتماعی که آن را عامل جنگ نرم می‌دانند و به نیاز مخاطب بی‌توجه هستند. سوم رسانه‌های سرگردان که نمی‌دانند در کجای این قضیه ایستاده‌اند و آیا باید از این فضا علی‌رغم فیلتر بودن استفاده کرد یا نه که هدف ما از این نشست؛ روشن کردن تکلیف همین رسانه‌هاست.

وی ادامه داد: وزارت ارشاد در کشور ما خودش را تا سطح رسانه‌های دیجیتال بالا آورده ولی باید نگرشی شکل بگیرد که به رسانه‌های اجتماعی هم توجه شود. باتوجه به این موضوع به نظر من رسانه‌های تحت موبایل و تلفن همراه در این اوضاع فیلترینگ بیشتر می‌توانند موثر باشند. ما در این کشور گروه‌های خبری وایبر داریم که توانسته‌اند حرکات مفیدی انجام دهند

وی اضافه کرد: در سه جهت تاثیر بر سوژه‌یابی، اشتراک‌گذاری و دریافت بازخورد، سنجش افکار این شبکه می‌تواند خوب عمل کند.

احسان پوری؛ دیگر سخنران نشست بود که گفت: من هم موافقم که انقلابی صورت نگرفته است. آنچه در این حوزه وجود دارد تکامل و تحول رسانه است. در این سالها ما در حوزه جامعه‌شناسی هم مشاهده می‌کنیم دیگر جامعه‌شناسی فردمحور قدرت تحلیل ندارد و باید به شبکه محور توجه شود. در این فضای جدید مفاهیم و مدیریت نیز تغییر کرده است.

وی گفت: بنابراین آن چیزی که در این شبکه‌های اجتمای که ماهیت مراوده‌ای دارند؛ مطرح است فعالیت بیشتر و محتوای بیشتر است به عبارتی کسی موفق‌تر است که بهتر عمل کند و فعال‌تر باشد.

حسن نمک‌دوست(استاد دانشگاه و مدیر مرکز مطالعات همشهری) با اشاره به برخی نمونه‌های موفق شبکه‌های اجتماعی گفت: نمونه داریم که برخی شبکه‌های اجتماعی توانسته‌اند کار قابل ملاحظه‌ای انجام دهند حتی خبرگزاری‌ها را از حوزه خبر خارج کنند ولی این موضوع به معنی جریان‌سازی آنها نیست.

وی ادامه داد: قطعا تاثیر آنها بر رسانه‌ها مثبت بوده است ولی باید توجه کنیم آنها رسالت و هدف حرفه‌ای ندارند که ما بخواهیم در مورد درست یا نادرست بودن اخبار منتشره آنها قضاوت کنیم و این غیرطبیعی است که انتظار داشته باشیم خبر موثق از آنها بگیریم.

وی گفت: هدف اصلی آنها این است که هرکسی هر چیزی دوست دارد؛ بگوید و تاثیر مثبت آنها بر رسانه‌ها از این جهت است که به ما هشدار می‌دهند نباید سانسور کنیم. اینکه ما بخواهیم در این حوزه به کسی آموزش بدهیم؛ من می‌گویم اصلا آموزشی وجود ندارد چون خود مردم آن را ایجاد کرده و آموزش لازم ندارند. چطور می‌شود به ۲۰ میلیون کاربر آموزش داد. ما باید دید واقعی داشته باشیم.

وی اضافه کرد: این موضوع که خیلی‌ها متوهم هستند شبکه‌های اجتماعی جای جریان اصلی خبر را گرفته‌اند؛ درست نیست چون اصلا جریان‌سازی جزو اهداف آنها نیست و آنها در این راه حرکت نمی‌کنند.

یونس شکرخواه(استاد دانشگاه و سردبیر همشهری آنلاین) هم سخنران دیگر نشست بود که گفت: شبکه‌های اجتماعی جریان ساز نیستند و نخواهند بود ولی باید توجه کرد این شبکه‌ها در جایی شروع به رشد می‌کنند که نهادهای مدنی با محدودیت رو به رو بوده و تحت فشار باشند.

وی اضافه کرد: مشروعیتی که پشت روزنامه‌نگاری وجود دارد در این شبکه‌ها دیده نمی‌شود. اساسا این شبکه‌ها مرکز گریز هستند و مرکز گریزی قدرت جریان‌سازی را می‌گیرد.

شکرخواه ادامه داد: در بحثآموزش؛ به ما مربوط نیست که مردم در شبکه‌های اجتماعی چطور رفتار می‌کنند و چه می‌گویند اما کسی که حرفه‌ای روزنامه‌نگار است باید برای عمل در این شبکه‌ها آموزش داشته باشد.

وی با بیان اینکه در دو حوزه عکس و فیلم؛ شبکه‌های اجتماعی از رسانه‌های خبری جلوتر هستند؛ گفت: باید توجه کنیم آنها رقیب ما نیستند و نمی‌توانند باشند چون منفرد عمل می‌‌کنند. باید به این موضوع توجه داشته باشیم کاربران شبکه اجتماعی مستند و تحلیل‌گر نیستند اصلا بازیگر این عرصه نیستند اما ما باید از ظرفیت‌های این حوزه مخصوصا در جهت نظرسنجی و کشف بازخوردها خوب استفاده کنیم.