بررسی ظرفیتها و چالشهای سافاری در خوزستان/ تبدیل استان به قطب گردشگری کشور و هاب بینالمللی سافاری
سافاری گشت و گذاری مهیج به قلب طبیعت است که با هدفهای مختلفی مانند تماشای مناظر طبیعی و عکسبرداری از جانوران در زیستبوم آنان صورت میگیرد.
« پیمان نبهانی» کارشناس گردشگری و سرمایهگذاری در یادداشتی که برای ایلنا ارسال کرده می نویسد: سافاری سفری است هیجانانگیز که با هدف ارتباط با طبیعت، مطالعه حیات جانوری - گیاهی، درک صحیح محیط زیست، آشنایی با شرایط اقلیمی، زندگی حیوانات و جانوران، لذت زندگی به سبک جوامع محلی و کسب تجربههای هیجانانگیز که در یک سیر لذتبخش به قلب طبیعت به دست میآید.
در این سفر منحصر بفرد علاوه بر گشتوگذار با خودروهای مخصوص، میتوان از اسب، قاطر، الاغ، شتر، دوچرخه و قایق نیز استفاده کرد و بر هیجانات این سفر افزود.
این گشتوگذار مهیج به قلب طبیعت که با هدفهای مختلفی مانند تماشای مناظر طبیعی و عکسبرداری از جانوران در زیستبوم آنان صورت میگیرد، بازدید از طبیعت ناشناخته و کمتر دیده شده، کویر، اعماق دریا، کوههای برفی، رودخانهها و معابر آبی، تالابها و دلتاهای دهانه رودخانه، سواحل، حیاتوحش و پارکهای دارای ویژگی خاص را نیز در برنامههای خود دارد و مجموع این آیتمها میتواند یک سفر رویایی را برای هر گردشگری رقم بزند.
اینگونه از سفر در استانی مانند خوزستان هنوز آنگونه که باید شناخته شده نیست و در بستههای عرضه شده توسط شرکتهای خدمات مسافرتی محدودی تا کنون برنامهریزی و به اجرا درآمده است. البته مدیران شرکتهای خدمات مسافرتی بر این اعتقادند که یکی از آسیبهای جدی این نوع از سفرها به ورود افراد غیرمتخصص و غیرمتعهدی برمیگردد که بدون اخذ هرگونه مجوزی اقدام به برگزاری این نوع خاص از سفر کرده و این شاخه از گردشگری را به یک تجربه ناامید کننده و سفری با خاطراتی تلخ تبدیل میکنند. این نکته را نمیتوان نادیده گرفت که برگزارکنندگان اینگونه سفرهای غیرمجاز از هر روش تبلیغی در جهت جذب مشتری استفاده کرده و موجبات تعارضات فرهنگی با خانوادهها و چالشهای اجتماعی با جوامع محلی مقاصد سفر را ایجاد میکنند و همین موضوع یکی از عمده دلایل بدبینی به این نوع از سفرهاست.
عاملی اساسی که اگر آسیبشناسی نگردد و جلوی ورود این افراد گرفته نشود، بدون تردید موجبات کاهش اقبال عمومی و تخریب حوزه اقتصاد گردشگری را به وجود خواهد آورد.
متولیان این نوع از تورهای غیرمجاز، در مواجهه با شرایط قانونی و موانعی که آییننامههای ناظر بر خدمات سفر برای جلوگیری از یاغیگری و سرکشیها ایجاد میکند، همواره از نیروهای فشار وابسته به خود در برخی از سایتها و پیجهای اینستاگرامی استفاده کرده و با پمپاژ خبری تخریبی سعی در ایجاد پوششی فراقانونی برای تشکیلات خود میکنند.
با بررسی اجمالی بر روی انواع سافاری قابلاجرا در منطقه، استان خوزستان در قالب سافاری عکاسی، قایقرانی، کویرگردی، کوهپیمایی، دوچرخهسواری، حیاتوحش، محیط زیست، گردش با اسب، قاطر، شتر، الاغ، پیادهروی، غواصی و....میتواند قابلیت بالایی برای جذب گردشگر داشته باشد.
قایقرانی، کویرگردی، کوهپیمایی و حیاتوحش است که هرکدام از این سافارها اگر درست و اصولی و باتکیهبر ظرفیت های موجود در خوزستان به اجرا در بیاید، این استان را به یکی از قطب های گردشگری سافاری در کشور تبدیل خواهد کرد .
سافاریهای عکاسی:
در این شیوه از سفر، هدف گردشگر تصویربرداری همراه با لذت آنی از مناظر حیاتوحش، درختان، و زیباییهای چشمگیر طبیعت میباشد. لحظات هیجانانگیز حیاتوحش در لنز دوربین گردشگر، تصویری ماندگار را در خاطر و اثر هنری او به ثبت میرساند. مناطق حفاظت شده شیمبار، ام الدِبِس، خائیز، کرخه، دز و ...بخشی از ظرفیت های ویژه خوزستان هستند و با توجه به این که این مناطق بعضا دارای گونه های جانوری و گیاهی در معرض خطر انقراض میباشند، از اهداف مهم برای این نوع از سافاری محسوب می شوند.
گرانی تجهیزات عکاسی، عدم آموزش مناسب تولید محتوا، نبود پهنهبندی مشخص برای عکاسی مجاز، تعدد نهادهای ناظر بر فعالیتهای این نوع از سفر، از جمله دغدغههایی است که همواره در نشستهای علاقهمندان به گردشگری عکاسی مطرح میشود.
سافاری پیادهروی و دوچرخهسواری:
مناطق خوش آبوهوای استان در فصول مختلف سال به دلیل تنوع اقلیمی، مقصدی برای اقامت صحرایی، پیادهروی و برگزاری تورهای دوچرخهسواری میباشد. مراتع و مزارع وسیع شهرستانهای هفتکل، باوی، شوش، شوشتر، دزفول، دشت آزادگان، اهواز، آبادان، ایذه، بهبهان... به دلیل دارا بودن زیرساختهای موردنیاز گردشگران در مناطق هدف این نوع از گردشگری میتواند در سبد انتخابی بخش بزرگی از گردشگری پیادهروی و دوچرخهسواری قرار گیرد.
فرسوده بودن برخی از زیرساختها، عدم پوشش شبکههای مخابراتی در برخی از مواصل، تعارضات اجتماعی و فرهنگی و انتخاب افراد غیرتخصصی، نابلد و بدون دانش برای راهنمایی اینگونه گشتها، از جمله مواردی است که همواره این بخش از یک سافاری لذتبخش را تهدید میکند.
سافاری با اسب، شتر، قاطر و الاغ:
اسب، شتر، قاطر و الاغ از جمله چهارپایان مفیدی میباشند که پیش از استیلای ماشین و لوازم نقلیه در رفع نیازهای جامعه آن زمان تأثیر بسزایی داشته و از آنجایی که استان خوزستان هنوز هم از زندگی کوچنشینی و عشایری جدای نبوده، این تأثیر همچنان ادامه داشته و دارد. اسب در ادبیات عامه بهعنوان یک حیوان نجیب شناخته میشود و در باور مالکان آن یک نوع ارتباط عاطفی بین دو طرف وجود دارد، لذا با این پیشینه، سافاری با اسب یکی از محبوبترین انواع سافاری در جهان امروز است. گردشگرانی که به اسبسواری علاقهمند هستند، هیجان، شادی و طراوت را در این نوع از سافاری تجربه خواهند کرد. تلألؤ غبار زیر قدم اسبهایی که سوار آنها میشوید در زیر نور طلایی خورشید، تجربه کمنظیری را رقم خواهد زد.
در این نوع سافاریها از اسبهای خاص و آموزش دیده استفاده میشود. پیادهروی، یورتمه و پرش این نوع اسبها خاص است. ریتم حرکت اسبها در مواقع مختلف با نبض طبیعت هماهنگ میشود و به گردشگر کمک میکند که از این هماهنگی لذت ببرد.
تجربه حس آزادی و لذت از هوای تازه، قرارگیری روی تپههای ماسهای و چشمانداز وسیعی که مقابل چشمان شما قرار میگیرد، از منظرههای تماشایی سافاری اسبسواری است. سافاریهای اسبسواری معمولا کمپهای شبانه دارند. در این کمپها علاوه بر گردشگران، اسبها نیز تغذیه و سیراب میشوند تا روز بعد برای ماجراجویی بیشتر آماده باشند. ایذه، قلعه تل، شوش، شوشتر و اهواز دارای این ظرفیت هستند.
سافاری قایقرانی:
تالابها، رودها و کانالهای آبی و دریاچههای پشت سدهای بیشمار در استان خوزستان محلی مناسب برای تفریحاتی چون قایقرانی، صید تفریحی، اقامت روی آب با شناورهای اختصاصی، تاکسی آبی، غواصی، مسابقات ورزشی و.... میباشد که برای هرکدام از این اکوسیستمها تجهیزات خاصی باید ایجاد گردد. مثلا در خصوص تالابها باید از قایقهای بدون موتور استفاده کرد و علاوه بر تماشای حیوانات بزرگی همچون گاومیش، آبزیان را در سفر گردشگر دید و از غروب زیبای تالابها لذت برد. شهرستانهای ایذه، اهواز، شادگان، هویزه و دشت آزادگان در بخش تالاب گردی، شهرهای ایذه، دزفول، اندیمشک، اندیکا، لالی، دزپارت و بهبهان در حوزه دریاچه سد و تقریبا تمامی استان در بخش معابر و مسیلهای آبی برای این نوع از گردشگری دارای ظرفیت بالقوهای میباشند.
عدم هماهنگی بینبخشی در استان، وجود برخی ملاحظات قانونی برای تعیین حد بستر، عدم تأمین حق آبه تالابها، تعدد مراکز تصمیمگیری برای صدور مجوزهای فعالیت برای این نوع سفر، مشکلاتی است که مانع توسعه و رشد فراگیر این نوع از گردشگری میشود.
سافاری کویرگردی:
ماسهزارهای وسیع در شهرستانهای دشت آزادگان، شوش، اهواز، حمیدیه، باوی و کرخه به دلیل شرایط خاص جغرافیایی همواره مقصدی بکر برای تفریح جوانان و افراد علاقهمند به تخلیه هیجانات بوده است. این بخش در کنار مناطق متنوع آبوهوایی در خوزستان، این فرصت را ایجاد میکند که با یک برنامهریزی ساعتی مختصر و در یک بازه زمانی کوتاه، گردشگر مناطق جنوبی، همزمان کویر، رودخانه، تالاب و کوههای برفگیر را در سبد گردشگری خاص سافاری خوزستانی خود بگنجاند و لذت این نوع سفر را برای همیشه به همراه داشته باشد.
عدم همکاری برخی از دستگاههای دولتی در صدور مجوز واگذاری، دورافتاده بودن این مناطق نسبت به شبکه خدماتی، نبود دسترسی مناسب به امکاناتی مانند برق، گاز و آب، نبود راهنمایان متخصص در این بخش که منجر به رشد قارچگونه برخی افراد نابلد بهعنوان بلد محلی میشود، از جمله چالشهای این نوع از سافاری است.
سافاری برف:
برف یکی از جاذبههای گردشگری خوزستان است. این استان از جمله مناطقی در کشور است که همزمان چندین آبوهوا را با فاصله کوتاه در خود جای داده است. کوهستانهای برفگیر ایذه، اندیکا و دزپارت هرساله شاهد ورود گردشگران بسیاری برای لذت بردن از این نعمت خدادادی هستند.
متأسفانه، به دلیل نبود زیرساخت و امکانات تفریحی مجهز، بخش مهمی از سهم گردشگری برف در خوزستان به استانهای همجوار تعلق میگیرد.
در پایان:
خوزستان بهواسطه جغرافیای خاص و اقلیم چهارفصلی که دارد، همواره سکونتگاهی برای اقوام مختلف در گذر زمان بوده و آثار بهجایمانده از پیشینیان گواهی روشن بر تاریخ و فرهنگ دیرین این سرزمین بوده و هست و همین موضوع این استان را به یکی از اصلیترین مقاصد گردشگری کشور تبدیل کرده است. دشتهای سرسبز، کوههای سربه فلک کشیده، نخلستانهای زیبا، جنگلهای بلوط متراکم، رودخانههای قابل کشتیرانی، تالابهای بینالمللی، سواحل خاص، کویر، جزایر جزر و مدی... این قابلیت را دارد که خوزستان را به قطب گردشگری کشور و هاب بینالمللی سافاری منطقه تبدیل کند.