کتاب مطالعات رسانه‌ای راهنمای علمی دانشجویان رونمایی شد؛
حسام‌الدین آشنا: ۷۰ درصد مخاطبان رسانه‌ای از ماهواره استفاده می‌کنند
اتهام و دروغ‌زنی در رسانه ملی وجود دارد بی‌‌آنکه کسی اعتراضی کند / مهمانی همسر رئیسجمهور به اقسام توهینها و تهمت‌ها نایل شد / برای حل نگرانی فرهنگی سمت منع و پارازیت رفته‌ایم / اگر کیفیت مخاطب را بالا ببریم دیگر زیر بار رسانه‌ی بی‌کیفیت نمی‌روند؛ چه شبکه یک باشد چه GEM.
جلسه‌ی رونمایی از کتاب " مطالعات رسانه‌ای راهنمای علمی دانشجویان " یکشنبه(۲۵ خرداد) با حضور حسام‌الدین آشنا، هادی خانیکی، یونس شکرخواه و امیرعبدالرضا سپنجی در تالار حکمت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
به گزارش خبرنگار ایلنا؛ حسام‌الدین آشنا در این مراسم با ذکر تحقیقات انجام شده در حوزه‌ی رسانه و تربیت رسانه‌ای در دانشگاه امام حسین(ع) و دیگر مراکز علمی، گفت: جای چنین کتاب درسی جامع در این حوزه خالی بود.
وی با اشاره به وجود سواد بالای رسانه‌ای در بریتانیا، افزود: این کشور در زمینه‌ی آموزش رسانه در سطح مدارس آزاد و دانشگاهی دارای سبک هستند. همچنین قدرت و اقتدار بخش خصوصی، عمومی یا دولتی برای در اختیار گرفتن مخاطبان بسیار بالاست. در جامعه توده‌ای، مخاطبان تنها مصرف کننده‌اند.
مشاور فرهنگی رئیس جمهور با طرح این سوال که آیا می‌شود همانطور که در زمینه‌ی مواد غذایی حمایت از مصرف کننده وجود دارد؛ در زمینه‌ی رسانه‌ها هم حمایت صورت گیرد با ذکر مثال‌هایی از کتاب " مطالعات رسانه‌ای " گفت: در این کتاب تمام مثالها و ملاحظات انگلیسی است و برای کسانی که در فضای فرهنگی بریتانیا تنفس می‌کنند؛ لازم و مفید است.
وی افزود: آرزوی من این است که چنین کتاب‌هایی با رویکردی بومی تالیف شوند. این کتاب که با مثال‌های نزدیک با فرهنگ انگلیس نوشته شده؛ در کشور ما کسی با آن ارتباط برقرار نمی‌کند. مگر کسانی که برنامه‌های ماهواره‌ای را از ماهواره همسایه‌شان می‌بینند یا از فیلترشکن همسایه استفاده می‌کنند. غیر از این موارد، کتاب مذکور نمی‌تواند برای دانشجویان کاربردی باشد.
حسام‌الدین آشنا؛ این کتاب را مناسب برای اساتید دانشگاه دانست و گفت: این اثر می‌تواند نمونه‌ی خوبی برای تالیف کتاب‌های مشابه در داخل باشد.
وی با آوردن مثالی از کتاب درمورد کشته شدن قوهای سلطنتی، به سوگیری در نوشتن نمونه‌های کتاب اشاره و تصریح کرد: در این مثال؛ مهاجرین متهم به جرم شده‌اند و از تلاش اقلیت مهاجر برای بازسازی شخصیت خودشان استفاده می‌کنند. روزنامه سان هم پس از چاپ این خبر سوگیرانه؛ مورد بازخواست قرار می‌گیرد.
مشاور ریاست جمهوری در ادامه گفت: من این مثال را آوردم تا چنین مثال‌هایی در دانشگاه‌های ما ذکر شود و دانشجو متوجه شود اگر به سمت کلیشه‌سازی برود، اگر در انگلستان باشد، به همین صراحت و دقت بازخواست می‌شود.
وی به تجربه‌ی ایران در این زمینه نیز اشاره و تاکید کرد: در ماه‌های اخیر اتهام‌زنی و دروغ‌زنی در رسانه ملی وجود دارد؛ بدون آن که کسی اعتراضی بکند و حرفی بزند. مهمانی‌ای که همسر رئیسجمهور گرفته به اقسام توهینها و تهمت‌ها نایل شد. دولت که اعلام کرد که شکایت نمی‌کند و رسانه‌ها هم که راه خودشان را می‌روند.
آشنا از نابسامانی رسانه‌ها سخن گفت و دلیل آن را این دانست که رسانه‌ها یاد نگرفتند سوال کنند و افزود: اگر مخاطبان سواد رسانه‌ای بالایی داشته باشند؛ رسانه‌ها احساس مسئولیت بالایی خواهند داشت وگرنه در تقابل با مخاطب منفعل رسانه هرکاری که بخواهد می‌تواند انجام دهد.
وی برای نگرانی‌های فرهنگی جامعه راه‌های متفاوتی قائل شد و راه‌حل مورد استفاده در داخل را از جنس پیشگیری دانست و گفت: تلاش‌هایی که صورت گرفته تلاش‌هایی بوده از جنس منع. برای حل مشکل نگرانی فرهنگی رفته‌ایم به سمت منع، پارازیت و جلوگیری برای حراست از دریافت کننده‌ها. ما قویترین فیلترینگ را بعد از چند کشور داریم.
عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق(ع) در ادامه؛ نتیجه‌ی این تلاش‌ها را اینگونه بیان کرد: بالای ۷۰درصد مصرف‌کننده‌های رسانه در تهران از ماهواره استفاده می‌کنند و نیز درصد مصرف‌کننده‌های فیلترینگ نیز واضح و روشن است. ما در مسیری رفتیم که علارغم هزینه‌های بالا، دستاورد فرهنگی پایینی داشته است.
حسام‌الدین آشنا؛ اهمیت کتاب " مطالعات رسانه‌ای را باز کردن مسیر دیگری دانست که آن تربیت انتقادی نسل جوان است و افزود: اگر ما بپذیریم که مخاطبان ما این توانایی را پیدا کنند تا اگر رسانه‌ی ملی خدای ناکرده دروغ بگوید یا برنامه‌های در سطح پایین پخش کند، واکنش نشان می‌دهند. اگر این مسیر را برویم؛ مخاطبانی خواهیم داشت که مسلح به رسانه نگاه می‌کنند. اگر کیفیت مخاطب را بالا ببریم دیگر زیر بار هیچ رسانه‌ی بی‌کیفیتی نمی‌روند؛ چه شبکه یک باشد چه شبکه GEM.
وی؛ تقاضای خود را از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اینگونه مطرح کرد: من از این مرکز تقاضا دارم تا قطب تربیت و آموزش رسانه‌ای کشور باشد و این موضوع به عنوان یک الویت علمی قرار گیرد.
حسام‌الدین آشنا به بیماری بنیانگذار دانشگاه امام صادق(ع) هم اشاره کرد و این دانشگاه را بستری معرفی کرد که تربیت اسلامی و علمی در مقابل هم قرار ندارند. در این دانشگاه هم حسین بشیریه تدریس کرده و هم چنگیز پهلوان، هم مرحوم علامه جعفری و هم مرحوم علامه شهیدی در این مرکز مشغول به کار بودند.
وی افزود: این فضای باز است که امکان تعامل و نقد و نظر را فراهم می‌کند و انتشار این کتاب؛ مسئولیت دانشگاه امام صادق(ع) را در مسیر تحولات نوین در زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی بیشتر خواهد کرد.
آشنا؛ سیستم آموزشی کشور را نیازمند تغییرات آموزشی دانست و گفت: تحلیل فیلم در برنامه‌ی درسی علوم انسانی دوره‌ی متوسطه قرار داده شده و برخی مدارس این را ارئه می‌دهند. برای تحول نظام آموزشی در زمینه‌ی توانمندسازی دانش‌آموزان درمقابل رسانه‌ها، نیاز به برنامه آموزشی رسانه داریم.
وی ادامه داد: جایی که مدرسانی نداریم برای این نوع آموزش‌ها، من پیشنهاد می‌کنم که پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بپذیرد تا کلاس‌هایی در زمینه سواد رسانه‌ای تشکیل دهد تا بدین طریق مدرسانی برای درس‌های آموزش و پرورش آماده کنیم.
وارد تله‌ای بنام آزادی بیان شدیم
دکتر یونس شکرخواه نیز در این جلسه؛ کتاب مذکور را برگرفته از فرهنگ انگلیسی دانست و گفت: کتاب " مطالعات رسانه‌ای در حوزه ارتباطات به کار ما و دیگر کشورها نمی‌آید چراکه ساخت صنعت رسانه در بریتانیا بسیار متفاوت از دیگر کشورهاست.
وی از دو سازمان ppc و ofcom و وزارت رسانه فرهنگ و ورزش در بریتانیا نام برد و تاکید کرد: سازمان اولی مانند سایه‌ای روی رسانه‌ها نظارت دارد. سازمان آفکام روی همه نشریه‌ها دخالت دارد جز محتوای بی بی سی و وزارت رسانه، فرهنگ و ورزش نیز نظارت خود را دارد.
شکرخواه افزود: البته مخاطب در این فضا احساس رضایت و آزادی می‌کند بدون آنکه بداند توسط سازمان‌هایی تحت نظارت است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران به طبقه‌بندی و گونه‌بندی در کتاب رونمایی شده؛ اشاره کرد و گفت: در این کتاب مفهوم به سازه تبدیل می‌شوند و قابلیت تیدیل مفاهیم را به تصویر می‌کشد.
این مترجم ادامه داد: قدرت متن وقتی آشکار می‌شود که بافت‌مند شود. درباره ماهواره که این روزها خیلی فراوان مورد بحثقرار می‌گیرد، اگر ده هزار ماهواره دیگر به ماهواره‌های داخل اضافه شود، چون به‌صورت متون منفرد هستند هیچ کاری نمی‌توانند بکنند. ولی اگر در یک بافت قرار بگیرند مشکلات زیادی را موجب می‌شوند.
وی افزود: وقتی که یک فرد شهید شده، نوعی ارج‌گذاری اتفاق افتاده است. این یک سیستم ارزشی است در کنار سیستم‌های باوری که همه چیز در آن قرار می‌گیرد. یک سیستم ارزشی آن بالا هست و یک سری خطوط قرمز دارد که مشخص می‌کند متنی بافت‌مند شود یا نشود.
عضو هیات مدیره انجمن ایرانی مطالعات؛ جامعه اطلاعاتی روزنامه‌های سراسری را مردانه دانست و گفت: یک دختر یا زن چطور خودش را در رسانه‌ها پیدا کند؟ انگار آنها وجود ندارند. در خانواده زن‌ها میزان مصرف رسانه‌ای‌اش یک سوم مرد است، به دلیل منطقی نه اینکه رسانه‌ای نیستند.
وی به مشکلات حوزه رسانه در ایران اشاره کرد و گفت: ما تم‌های خودمان را پیدا نکرده‌ایم. درباره طوفان اخیر درمورد ماشین‌های صدمه دیده و درخت‌های قطع شده نوشتیم، درحالیکه این فرعی‌ترین موضوعات است که نشان می‌دهد در مطالعات تماتیک خیلی ضعیف هستیم.
شکرخواه ادامه داد: افزایش فرمت‌های رسانه‌ای مشکل دیگر است. در فضای آنلاین اتفاقات عجیبی رخ می‌دهد و همچنین در فضای غیرآنلاین نیز می‌تواند حوادثغیرمترقبه‌ای حادثشود. فرمت‌های رسانه‌ای گونه‌ای از زندگی دیجیتال ما هستند و ما متوجه آن نیستیم.
یونس شکرخواه از جنبه‌ی اخلاق در مدیا سخن به میان آورد که در کشور ما روی آن کار نشده است و درادامه به آزادی بیان اشاره کرد و گفت: ما وارد تله‌ای به نام آزادی بیان شدیم، بدون آنکه ملاحظاتی را درنظر داشته باشیم؛ گرفتار آن شدیم.
عضو گروه چندرسانه‌ای فرهنگستان هنر به برخی نظریه‌ها در حیطه رسانه اشاره و تصریح کرد: الیو کاتس به استفاده و رضایت و بهره‌مندی و خرسندی تاکید می‌کند. نظریه بومی‌سازی تئوری مدیا بیان می‌کند که اگر رسانه‌های موجود را مهار نکنیم مشکل پیش می‌آید. نظریه شبکه‌های اجتماعی از نقش ساخت بر فرد سخن می‌گوید.
وی افزود: نظریه‌ای که بیان می‌کند که رسانه‌ها هم فرهنگسازی می‌کنند و هم مشارکت‌گری، در ایران ابدا مورد توجه قرار نمی‌گیرد. این نظریه می‌تواند ما را از نگرش تولیدکننده - مصرف‌کننده خارج کند.
شکرخواه از دیدگاه اشتباهی در ایران حرف زد و گفت: می‌گویند دوره رسانه‌های جمعی گذشته است و این حرف روز است. اما باید بدانیم که شکل آن عوض شده است. افرادی هستند که فکر می‌کنند که مدیا همان تکنولوژی است که این یک دیدگاه کاملا اشتباه ست. چراکه مدیا حاوی تکنولوژی است.
عضو کمیسیون اطلاعات در کمیسیون ملی یونسکو، در ایران تاکید کرد: ما باید رسانه‌ها را به عنوان یک هدف سیار و متحرک درنظر بگیریم. رسانه‌ها جایی ثابت نمی‌مانند. مانند شکاری است که یک جا ثابت نمی‌ماند و باید آن را زخمی کنیم تا کمکم آن را از پا درآوریم.
وی در ادامه چند سوال مطرح کرد: ما چقدر از جنبش‌های اجتماعی و حرکات دینی در حوزه رسانه اصلاع داریم؟ وال استریت چرا رخ می‌دهد؟
ادامه داد: ما داعش را یک دفعه کشف می‌کنیم و صحبت‌هایی که در این زمینه می‌شود ۷۰درصد اشتباه است و ۳۰درصد از جاهای دیگر مصرف می‌کنیم.
وی به متدولوژی دانشگاهی نیز اشاره کرد: ما به دانشجو می‌گوییم از این روش استفاده کن. این یک متد قدیمی است و باید کنار گذاشته شود. نمی‌دانیم که متد چه بلایی سر دانشجو می‌آورد؛ اینکه بدون رفرنس هیچ کاری نمی‌تواند انجام دهد. من نمی‌دانم آن مقاله‌ای که همه مقالات به آن ارجاع داده می‌شود؛ خود به کجا رفرنس داده است؟
دانشجویی نمی‌شناسم که یک کتاب ۷۶۰ صفحه‌ای بخواند
هادی خانیکی که یکی از مهمانان این مراسم بود؛ تعریف نشست را چیزی برخلاف آنچه در تلویزیون رواج دارد دانست و گفت: نشست آن است که افراد طبق حرف‌های طرفین صحبت کند.
وی از دانشگاه امام صادق(ع)، ناشر کتاب " مطالعات رسانه‌ای " تشکر ویژه و تصریح کرد: این کتاب‌ها، آثاری نیستند که راحت وارد بازار شوند و خریدار بازار داشته باشند. اگر خریدار فقط محدود به خریدارانش شود از بین می‌رود؛ همانطور که فیلمی که تنها امیدش به گیشه باشد؛ نابود می‌شود.
وی از نظریه‌های مطرح در حیطه رسانه سخن گفت که درباره انقلاب ایران صحبت می‌کنند و در ادامه به لرنر اشاره کرد و افزود: لرنر در کتابش می‌گوید که در ایران بخش روشنفکران نسبت به سایر بخش‌ها گسترده‌تر هستند.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی کتاب مذکور را یک دانشنامه معرفی کرد و با اشاره به اینکه این کتاب نیز جوابگوی کمبودها در این حیطه نیست؛ گفت: این کتاب، کتابی زنده است. به این معنی که تنها برای تالیف شدن نوشته نشده است. همان کاری که ما برای اضافه کردن به اسناد ملی انجام می‌دهیم. ویژگی آموزشی بودن این کتاب و توجه به نظرات دیگر اساتید از دیگر مشخصه‌های این ترجمه می‌باشد.
وی به مشکلات ترجمه به فارسی اشاره و تاکید کرد: با چه مکانیزمی می‌توان افراد را ترغیب کرد تا این کتاب ۷۶۰صفحه‌ای را بخوانند. اگر بگویید که جزو منابه درسی قرار می‌دهیم، من باید بگویم که دانشجویی نمی‌شناسم که یک کتاب ۷۶۰ صفحه‌ای را بخواند.
در ابتدای مراسم؛ امیرعبدالرضا سپنجی به معرفی کتاب جدیدش پرداخت. او گفت: این ترجمه ویراست چهارم این کتاب است که به ۹زبان زنده دنیا ترجمه شده است. این کتاب مقدماتی است برای دانشجویان حوزه رسانه و ارتباطات که دارای مثال‌های بسیار روزآمدی است.
وی افزود: تمام مثال‌هایی که در این کتاب آورده شده از بی بی سی است و با همه حب و بغض‌ها باید اعتراف کرد که تمام پیشکسوت‌های رسانه؛ افراد این خبرگزاری را تربیت کرده‌اند و مخاطب‌های زیادی دارد.
