همایش ایران از دیدگاه سیاحان سفرنامه نویس فرانسوی برگزار شد
نمایشگاه بزرگی از هنر معاصر ایران در پاریس افتتاح می‌شود
در موزه هنر مدرن شهر پاریس نمایشگاه بزرگی از هنر معاصر ایران افتتاح می‌شود که مراکز ایرانی امانت آثار اصلی خودشان را به این نمایشگاه تقبل کردهاند. این نمایشگاه یکی از بزرگترین مراسم و برنامههای فرهنگی بهار و تابستان فرانسه خواهد بود.
عصر دوشنبه ۲۲ اردیبهشت، همایش «ایران از دیدگاه سیاحان سفرنامه‌نویس فرانسوی» که با همکاری انجمن دوستی ایران و فرانسه، مجله بخارا، سازمان میراثفرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، مرکز دایرهالعمارف بزرگ اسلامی، بخش همکاری و فعالیت فرهنگی سفارت فرانسه در ایران، دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه اصفهان در محل کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
به گزارش ایلنا، در ابتدای این همایش علی دهباشی مدیر مجله بخارا سخنان کوتاهی را ایراد کرد. وی این همایش را با این گفتار آغاز کرد: سفرنامه‌نویسی یک ژانر ادبی است که برای ما فارسی زبانان سابقۀ هزار ساله دارد و بخش مهمی از ادبیات زبان فارسی را سفرنامههایی دربرمیگیرد که هر کدام جایگاه ویژهای در تاریخ زبان فارسی به خود اختصاص داده است. اما ما امشب به وجه دیگری از سفرنامه‌نویسی در زبانی غیر از زبان فارسی، یعنی سفرنامه‌نویسان فرانسوی، آن هم در قرن هفدهم که یکی از پربارترین دورانی است که سیاحان فرانسوی به ایران آمدند و حاصل آن صدها سفرنامه است که هر کدام از دیدگاه تاریخی، مردمشناسی، زبانشناسی و بسیاری از زمینهها برای شناخت مردم ایران در طول دورانی که این سیاحان به ایران آمدند، جزء منابع هر پژوهشگری است. طی سخنرانیهایی که خواهیم شنید بیشتر با این زمینهها آشنا خواهیم شد.
اولین سخنران این همایش سهراب فتوحی بود که از سفرنامه ها به عنوان یکی از اصلیترین منابع مستند تحقیق در جهانگردی سخن گفت و ضمن اشاره به نقش پررنگ فرانسویان در سفرنامه نویسی در ایران گفت: فرانسویان سفر نامه نویس از جایگاه ویژه و برجسته‌ای در روایت تاریخ در ۴۰۰ سال گذشته برخور بوده اند و شرح جامعی از جاذبه های غنی کشورمان به یادگار گداشته اند. در این موارد می توان به سفر نامه چند جلدی ژان شاردن بنیانگذار ایرانشناسی در اروپا که آثار وی در حقیقت یک دائره المعارف ایران شناسی است و در آن مباحثمختلفی در باره تاریخ، فرهنگ، آموزش و به ویژه ادبیات مورد بررسی قرار گرفته
است و یا ژان باتیست تاورنیه که با علاقه وافر به ادبیات، دستورالعمل های مفیدی در باره ادبیات فارسی به مخاطبین فرانسوی خود داده است ویا سفر نامه پیر لوتی که تصویری روشن از زندگی اجتماعی ایرانیان در عهد قاجار را ترسیم می کند ویا اوژن ناپلئون فلاندن که در سال ۱۸۰۴با سفر به ایران، بیشتر شهرهای ایران را به تصویر می کشد، اشاره نمود.
وی در ادامه افزود: در قرن شانزدهم و نیز سال¬های اولیة قرن هفدهم، ایران جولانگاه سیاحان ایتالیایی بخصوص ونیزی بود، اما در همین قرن هفدهم، که دورة عظمت صفویه بود، سیاحان فرانسوی عزم جزم کردند تا به سهم خویش در اعتلای این مهم نقش داشته باشند به طوری که بعدها دیگر چنین نتایج مهمی حاصل نگردید و فرانسویان، علی رغم سفر به ایران، آثار مهمی، جز در قرن نوزدهم، به وجود نیاوردند.
وی افزود: در ابتدا سفر نامه نویسان بودند که فرانسوی ها را با ادبیات فارسی آشنا کردند زیرا در قرن هفدهم، فرانسوی ها علاقه وافری به سفر نامه نویسی داشتند. سفر نامه نویسان، تجار، سیاحان نقش مهمی در ایجاد چشم اندازهای جدید ادبی بین ایران و فرانسه ایفا کردند و آنان از طریق یاد گیری زبان به کشف ادبیات غنی فارسی نایل شدند و مبادرت به ترجمه آن به زبان های اروپائی به ویژه زبان فرانسه کردند.
سهراب فتوحی سخنان خود را اینگونه به پایان برد: دعوت از جناب آقای پروفسور مورو، این شخصیت فرهنگی مطرح در سطح جهانی، گامی است در جهت تحقق یکی از اهداف فرهنگی انجمن دوستی ایران و فرانسه و نیز تاکیدی است بر اهمیت گردشگری که علاوه بر بُعد اقتصادی به عنوان یکی از موثرترین ابزار دیپلماسی عمومی در ایجاد ارتباط، تعامل بین ملت ها، تقارب فرهنگ ها، بر قراری صلح و دوستی نقشی تعیین کننده دارد. حضور ایشان دراین جمع مایه نهایت امتنان و قدردانی انجمن است.
در ادامه‌ی این همایش سیدرضا صالحی امیری، ریاست اسناد و کتابخانه ملی، به سخنرانی پرداخت و از دو محور سخن گفت: یک محور رمز ماندگاری فرهنگ ایرانی، و دیگری مشترکات فرهنگی ایران و فرانسه. چیزی که فکر می کنم در میان این مناقشات سیاسی، هستهای و تشنجآمیز در منطقه مغفول مانده است و مورد ظلمی فاحش قرار گرفت، فرهنگ ایرانی است. انصاف این است که فرهنگ ایرانی تصویری بسیار زیباست و ماندگار. متأسفانه شرایطی که ما امروز در خاورمیانه داریم، لکهای بر این تصویر زیبا انداخته است. اما چرا این فرهنگ در این تاریخ طولانی ماندگار شده است؟ دلایل این ماندگاری بسیار است اما فقط کافی است به برخی از این دلایل نگاه کنیم که از نظر من اولین آنها انعطافپذیری فرهنگ ایرانی است که در طول تاریخ با فرهنگهای گوناگون کنار آمده است.
صالحی در ادامه به برخی از وجوه مشترک فرهنگی میان ایران و فرانسه اشاره کرد. سپس نوبت به سفیر فرانسه، برونو فوشه، رسید. وی در سخنانی ضمن تاکید بر پررنگ کردن روابط فرهنگی ایران و فرانسه گفت: سفرنامهها، که البته کسانی غیر از من که تخصصشان از من بینهایت بیشتر است از آنها صحبت میکنند، و همین طور مسلماً ترجمههای آثار ادبی، فارسی، تابلوها و گراورها که چندین و چند بار نقاشی میشدهاند مانند تابلوی مشهور نبرد ایسوس، اپراهای ایتالیایی، تراژدیهای مارلو و راسین، داستانهای وولتر، منظومههای سمبولیک و اپراهایی که از اساطیر ایرانی الهام گرفتهاند، از این جملهاند. این آثار همراه هر اروپایی و به خصوص هر فرانسوی هستند و علاقه او را به تاریخ و فرهنگ ایران تغذیه میکنند.
سفیر فرانسه در ایران سخنان خود را اینگونه با پایان رساند: تا چند روز دیگر، در موزه هنر مدرن شهر پاریس نمایشگاه بزرگ و مهمی از هنر معاصر ایران افتتاح می‌شود که مراکز ایرانی امانت آثار اصلی خودشان را به این نمایشگاه تقبل کردهاند. بیشک این نمایشگاه یکی از بزرگترین مراسم و برنامههای فرهنگی بهار و تابستان فرانسه خواهد بود. پاریسیهای علاقهمند استقبالی شایان و در خور این آثار بدیع از این نمایشگاه خواهند کرد.
پروفسور فرانسوا مورو سخنران بعدی این همایش بود که به موضوع " چگونه می توان ایرانی بود؟ سیمای ایرانیان از نگاه جهانگردان فرانسوی سده هفدهم " پرداخت. وی ضمن توضیحات مبسوطی درباره‌ی تاریخ سفرنامه‌نویسی سیاحان فرانسوی با ذکر مثالهایی نظرات سفرنامه‌نویسان فرانسوی درباره‌ی ایرانیان، پادشاهان آنها، رسم و رسوم و آداب آنها را شرح داد.
بهمن نامور مطلق آخرین سخنران این همایش بود که درباره " مضمون ایران چند لایه: تصویرشناسی ایران نزد اروپاییان» سخن گفت. وی ضمن اشاره به اهمیت تصویر و تصویر شناسی به توضیح این مسئله پرداخت که تصویرشناسی بخش مهمی از مطالعات فرهنگی محسوب می شود گفت: بنابر این بی دلیل نیست که برخی از کشورها با هزینه های هنگفتی می کوشند تا تصویری مناسب از خود ارائه نمایند. تصویر از کشوری زیبا، با فرهنگ و مهمانپذیر تا بتوانند در سایه چنین تصویری گردشگران یا دیگر منابع مالی و فرهنگی جهان را به سوی خود جلب نمایند.
وی در ادامه افزود: سرزمینی مانند ایران به چند دلیل اصلی مانند قدمت زیاد و لایه های تاریخی انباشته شده، همچنین تنوع جغرافیایی و به خصوص قومی - فرهنگی بالا بیش از بسیاری از سرزمینها پیجیدگی و گوناگونی دارد و به همین رو می توان گفت تقریبا در این مورد بی نظیر است. وجود بیشترین و متراکمترین محوطه های تاریخی در این سرزمین یکی از دلایل چنین مدعایی است. از سوی دیگر اندیشه های گوناگون و مکاتب متفاوت فکری بیش از محوطه های تاریخی موجب غنا و پیچیدگی در این سرزمین گردیده است.
نامور مطلق فزود: بنابراین تا حد زیادی طبیعی به نظر می آید که غربیان نه فقط یک تصویر ثابتی از ایران نداشته باشند بلکه تصاویری که ارائه نموده اند بیش از هر نقطه ای در عالم با یکدیگر متفاوت باشد. به جرات می توان گفت هیچ تمدن شرقی به اندازه ایران تصاویر گوناگون یا حتی متضادی را در متنهای غربی شکل نداده است. تصاویری که به طور عمومی باید در دو محور درزمانی و هم زمانی صورتبندی شوند. اما چنانکه خواهیم دید تصاویر مرتبط به ایران از این دو محور نیز عبور می کنند و فراتر از زمان چه به شکل درزمانی و چه به شکل همزمانی بروز و ظهور می یابند.
وی در بخش دیگری از سخنانش به اندیشه‌های سهروردی و هانری کربن اشاره کرد و گفت: مثال محوری(imagocentriste) واژه ای است که از جهان مثالی سهروردی و هانری کربن به عاریت گرفته‌ایم. در این نظرگاه جهان از سه لایه بزرگ هستی شناسی برخوردار است: مجرد، برزخ و محسوس. جهان برزخی را مثالی و ملکوتی نیز نامیده‌اند. این جهان از حقیقتی به مراتب بالاتر از جهان محسوسات برخوردار است و از جنس ظریف و زمان مخصوص شکل گرفته است. در برخی متنها ایران مانند سرزمین به تصویر کشیده شده است که می‌تواند واسطه میان جهان محسوس و جهان مثالی باشد. به طور مثال شهر اصفهان آیینه جهان مثالی بر روی زمین است همانطوریکه مینیاتور ایرانی آیینه این جهان مثالی بر روی کاغذ است.
وی افزود: در این نگرش ایران و به طور خاص برخی از مناطق ایران یک معبدگاه بزرگ هستند که قرار گرفتن در آنها و تامل کردن در عناصر آنها حس استعلایی به انسان می‌بخشد. کسانی که این باور را دارند خود را ایرانگرد یا جهانگرد نمی‌دانند بلکه خود را زایر معبدی به نام ایران می‌پندارند. چنانکه مشاهده می‌شود ایران از سه تصویر کلی در متنهای نویسندگان اروپایی به ویژه فرانسوی برخوردار است. به عبارت دیگر اروپاییان با یک ایران سروکار ندارند بلکه با ایرانهای بیشمار و با سه ایران بزرگ مواجه هستند: خیالی، جغرافیایی و مثالی.
نامور مطلق در ادامه گفت: ایرانیها در شکل گیری این تصویرها نقش مهمی دارند و اگر نگوییم همه می توان گفت بخش بزرگی از تصویرسازیهای صورت گرفته از ایران بستگی به نوع کنشها و برخوردهای ما دارد. حال که سیل تازه ای از گردشگران و محققان اروپایی و به طور کلی خارجی به سوی ایران روان می شوند باید همه ایرانیها از سیاستمدار تا هتلدار از مردم کوچه و بازار تا نهادهای مسئول فرهنگ چگونگی مواجهه با دیگری خارجی را رعایت کنند. و با تکیه بر فرهنگ اصیل ایرانی - اسلامی ضمن بهره مندی از امتیازات تجاری و اقتصادی به ویژه از تصویر معنوی و مثالی سرزمین مقدس خویش صیانت کنیم و حتی آنرا گسترش دهیم.
در پایان این همایش هدایایی از طرف مدیرعامل مونته گراپا، چارلز لاهاس و حسین و مهدی قائمی از شرکت دیدار و نیز لوحهایی از طرف انجمن دوستی ایران و فرانسه به سخنرانان اهدا شد.
