استاد دانشگاه بردفورد بریتانیا در گفت‌وگو با ایلنا:
ترامپ خروج از برجام را تثبیت حیثیت سیاسی خود می‌داند/ قطع بازوهای صادرات نفت ایران در دستور کار ریاض/ اوضاع خاورمیانه وخیم‌تر خواهد شد
واقعیت این است که در صورت نقض برجام، اتحاد خطرناک اسرائیل، آمریکا و عربستان علیه تهران شکل خواهد گرفت که می‌تواند آغازگر دور جدید بحران در منطقه به حساب بیاید.
«افشین شاهی» استاد روابط بین‌الملل دانشگاه بردفورد بریتانیا که در حال حاضر پژوهشگر میهمان در موسسه اروپایی فلورانس است، در تشریح آخرین مواضع کشورهای اروپایی در خصوص برجام در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: در وضعیت کنونی شاهد شکافی تاریخی میان اروپا و آمریکا هستیم؛ پس از سفر رئیس جمهوری فرانسه به آمریکا و گفت‌وگوی خصوصی با ترامپ، امید بر این بود وی بتواند نظر رئیس جمهوری آمریکا را تاحد زیادی تعدیل کند. اما سخنان ماکرون در استرالیا نشان داد که ترامپ از مواضع خود عقب‌نشینی نخواهد کرد و سخنان نخست‌وزیر اسرائیل هم حاکی از آن بود که تل‌آویو بر تصمیم آمریکا اشراف دارد.
وی ادامه داد: یکی از مهمترین وقایعی که در سایه آینده نامعلوم برجام اتفاق افتاده افزایش بهای نفت است؛ از سال ۲۰۱۴ تاکنون برای اولین بار است که قیمت نفت به ۷۵ دلار رسید و این متغیرها نشان می‌دهد که این افزایش قیمت ناشی از واکنش بازارهای جهانی به خطر منتفی شدن برجام است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که ولیعهد عربستان زمانی می‌تواند اصلاحات کلان اقتصادی را اعمال کند که قیمت نفت به ۸۰ دلار برسد. چه در صورت لغو برجام و چه در صورت ادامه تهدیدها علیه آن، قیمت نفت افزایش خواهد یافت و در صورت لغو برجام و ادامه تحریم‌ها صادرات نفت ایران دچار مشکل خواهد شد. لذا عربستان برنده این مناقشات خواهد بود.
در چند ماه گذشته به‌رغم تفاوت‌های تاریخی، موضع سه کشور تروئیکای اروپا (فرانسه، آلمان و بریتانیا) تا حد زیادی مشابه یکدیگر بوده است. عملیات مشترکی که اخیراً در سوریه توسط بریتانیا، فرانسه و آمریکا صورت گرفت، تا حدودی می‌تواند چشم‌اندازی از آینده برجام باشد؛ اروپایی‌ها متوجه دغدغه‌های ترامپ درباره ایران فارغ از برنامه هسته‌ای هستند. از این رو با همراهی با ترامپ در بعضی حوزه‌ها مانند سوریه و برنامه موشکی ایران موضع دوگانه‌‌ای را دنبال میکنند؛ از یک سو فشار بیشتری به ایران وارد میکنند تا از سوی دیگر بتوانند ترامپ را به حفظ برجام متقاعد کنند.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به اختلافات آمریکا و اروپا بر سر برجام گفت: فرانسه، بریتانیا و آلمان به صورت واضح پیامی به واشنگتن مخابره میکنند که نشان می‌دهد که در برخی از سیاست‌ها با ایالات متحده بر سر قضیه برجام هم‌صدا هستند اما از سویی دیگر به دنبال حفظ برجام هستند. مشکل در این است که تصمیم ترامپ برای خروج از برجام فقط اولویت سیاست خارجی نیست بلکه به موضوع حیثیتی در سیاست داخلی آمریکا تبدیل کرده است. ترامپ پرونده برجام را به موضوعی حیثیتی برای خود تبدیل کرده است و تنها به خروج از آن می‌اندیشد. چراکه در زمان به راه افتادن کمپین تبلیغاتی‌اش مکرراً به خروج از برجام تاکید کرده است.
اهمیت خروج از برجام برای ترامپ تا حدی بود که او «رکس تیلرسون» که وزیر خارجه کابینه‌اش بود را در مورد برجام سرزنش و نهایتاً معزول کرد. از این منظر اگر تمامی این تغییرات و گفتمان غالب علیه برجام را کنار یکدیگر قرار دهیم، می‌بینیم که شرایط برای خروج واشنگتن از برجام مهیا شده است.
وی با اشاره به طرح سناریوهای منطقه‌ای علیه تهران در آستانه ۱۲ می عنوان کرد: در حدود ۱۰ سالی که بر روی مسائل سیاسی خاورمیانه پژوهش کرده‌ام، هیچگاه متغیرهای تهدید آمیز به این شدت خطرناک نبودند و این روند نشان می‌دهد که برجام تنها هدف این کارزار نیست بلکه تهدید مستقیم ایران هم در دستور کار قرار دارد. و خطر وقوع تقابل مستقیم نظامی در منطقه بیش از هر زمان در طول ۱۰ سال گذشته است.
شاهی با تاکید بر اینکه برجام تا حد زیادی توانست از تقابل سخت با ایران در منطقه جلوگیری کند، تصریح کرد: برجام تا حدود زیادی توانست سد راه ایجاد یک مخاصمه مسلحانه بر سر برنامه هسته‌ای ایران در منطقه شود و به محضی که برجام از بین برود اتحاد بی‌سابقه و خطرناک واشنگتن، ریاض و تل‌آویو می‌تواند به تهدید مستقیم برای تهران تبدیل شود.
وی ادامه داد: نزدیک شدن نتیانیاهو و بن سلمان تبعات خوبی برای ایران ندارد؛ نخست‌وزیر اسرائیل می‌داند حداکثر یک سال و نیم دیگر در قدرت باقی خواهد ماند و در این مدت باید برای فرار از پرونده‌های فساد مالی خود و خانواده‌اش و همینطور افزایش اعتبار کارنامه سیاسی خود به آب و آتش بزند. عربستان سعودی هم مصمم به استفاده حداکثری از حمایت بی‌سابقه ایالات متحده از سیاست‌های خود است.
این کارشناس مسائل خاورمیانه در پاسخ به این پرسش که آیا در آینده شاهد افزایش نقش کشورهای اروپایی در منطقه خواهیم بود یا خیر، گفت: از آغاز بهار عربی فعالیت نظامی و سیاسی اروپا در شمال آفریقا افزایش یافت؛ در لیبی شاهد فعال شدن فرانسه، ناتو بودیم اما آمریکایی‌ها نقش چندانی در این پرونده نداشتند. از زمان شروع بحران سوریه هم کشورهای اروپایی اقدام به نقش‌آفرینی مستقیم در شامات کردند؛ بریتانیا و فرانسه از همان زمان به دنبال افزایش حضور نظامی و سیاسی خود هستند.
وی در پایان اظهار کرد: صداهایی که از اروپا شنیده می‌شود، می‌گوید که باید تمام رایزنی‌ها را کرد و در صورت خروج آمریکا از برجام باید بسته پیشنهادی به تهران ارائه شود تا ایران در توافق خود با اروپا باقی بماند. البته نباید در این بین از نقش چین به عنوان اقتصاد دوم جهان و همچنین روسیه چشم‌پوشی کرد؛ چراکه پکن و مسکو امیدوار هستند تا برجام حفظ شود. مساله دیگر که باید به آن اشاره شود، بحث تحریم‌های احتمالی است که به نظر می‌تواند تاثیرگذار باشد. اعمال فشار دبیرکل سازمان ملل برای تغییر نظر آمریکا موضوع مهمی است اما باز هم ترامپ بر تصمیم خود مبنی بر خروج از برجام پافشاری می‌کند. از این جهت شرایط تا حدود زیادی برای تهران سخت است.
