جهان در سال۲۰۱۷/ پرونده ششم: شرق آسیا
پکن و واشنگتن؛ راهبرد ابر قدرت‌ها برای مهار یکدیگر/ امتیازدهی اقتصادی، گزینه‌ای برای مذاکره با پیونگ‌یانگ
تهدید کره‌شمالی توسط آمریکا در زمان رئیس‌جمهوری فعلی این کشور افزایش پیدا کرده اما این باعث کنار گذاشته شدن موضوع مذاکرات با این کشور نمی‌شود بلکه ابزاری برای هدایت پیونگ‌یانگ خواهد بود که چین هم در این راستا ناظر بر اوضاع خواهد بود.
اخبار حوزه بین‌الملل در سال‌های اخیر کمترین حجم از مسائل مربوط به کره‌شمالی و شرق آسیا را تجربه کرده بود اما در سال ۲۰۱۷ حداقل هفته‌ای یک بار اخباری از سوی مطبوعات و آژانس‌های خبری به این جغرافیا اختصاص داده شد. بر اساس آنچه که تهدید خوانده می‌شود، کره‌شمالی از نگاه آمریکا و جامعه ملل به عنوان تهدید علیه صلح مورد نظر قرار می‌گیرد.
شیب تند تحریم‌های شورای امنیت و سازمان ملل علیه پیونگ‌یانگ به علاوه صدور قطعنامه‌های سلبی و کوبنده با اجماع جهانی نشان می‌دهد که سال گذشته میلادی یکی از سال‌های سخت برای کره‌شمالی و رهبر آن بوده است. چراکه پهلو گرفتن کشتی‌های کره‌شمالی و همچنین تحریم‌های نفتی این کشور علاوه بر فشار تجاری و اقتصادی زمینه نارضایتی داخلی را فراهم می‌کند که هدف آمریکا و متحدان آن محقق شدن پروژه فروپاشی از درون است.
اما تمام پرونده‌های شرق آسیا به کره شمالی ختم نمی‌شود بلکه سفر ترامپ به آسیا و همچنین تقابل چین با ایالات متحده یکی دیگر از موضوعاتی است که این منطقه را از حیث ارزش‌گذاری تحلیلی، قرمز جلوه می‌دهد. اینکه مانورهای گسترده و چند وجهی آمریکا در شرق آسیا چه پیامی را مخابره می‌کند یا این که نقش پکن در پرونده کره‌شمالی به چه صورت خواهد بود، مسائلی است که برای روشن شدن آن نیاز به مرور اظهارات تحلیلگران این حوزه دارد که در ادامه از نظر خواهد گذشت.
توسعه اقتصادی تنها راه مذاکره با کره‌شمالی
بهزاد شاهنده (تحلیلگر مسائل شرق‌آسیا)
صحبت‌هایی که از سوی طرفین منازعه کره‌شمالی و آمریکا صورت می‌گیرد، نشان می‌دهد که به صورت قطعی نمی‌توانیم وقوع یک درگیری سخت و تمام عیار را به صورت کامل رد کنیم؛ چراکه نیروهای آمریکایی در منطقه شبه‌جزیره کره اقدام به برگزاری رزمایش‌های مشترک با مشارکت کشورهایی مانند کره‌جنوبی، ژاپن، بریتانیا، استرالیا و حتی دانمارک می‌کنند که اگر کوچک‌ترین بی‌توجهی نسبت به این وضعیت صورت بگیرد بدون تردید شاهد یک برخورد همه جانبه و سخت خواهیم بود.
عده‌ای در تحلیل‌های خود اعلام می‌کنند که کره‌شمالی توان نظامی و دفاعی برای مقابله با ایالات متحده را ندارند اما باید توجه کنیم که مساله داشتن بمب اتم مطرح است. به صورتی که کره‌شمالی از سال ۲۰۰۹ تاکنون همواره اقدام به ساخت بمب اتم و تاسیس پایگاه‌های متعدد کرده است که این موضوع می‌تواند اهداف خود را برای ساقط کردن هدف مورد نظر محقق کنند.
در مورد مذاکرات سیاسی باید دقت داشته باشیم که کره‌شمالی حدود شش آزمایش اتمی صورت داده که این نشان از افزایش قدرت چانه‌زنی آنها در سطح نظام بین‌الملل بخصوص در محور سیاسی است؛ لذا تنها کشوری که می‌تواند تحرکات کره‌شمالی را آرام کند کره‌جنوبی خواهد بود. باید به این مساله توجه کرد که تنش در شبه‌جزیره کره با محوریت پیونگ‌یانگ تنها به موضوع‌های هسته‌ای و موشکی معطوف نمی‌شود بلکه مباحث اقتصادی هم در این بین دارای اهمیت و محوریت خاص است. بنابراین اگر اختلاف در مدار ۳۸ درجه به زودی حل‌وفصل نشود، شاهد یک جنگ تمام عیار احتمالی خواهیم بود که دامنه آن را نمی‌توان مشخص کرد.
واشنگتن در تیررس پیونگ‌یانگ
سیدجلال ساداتیان (مدیر کل اسبق شرق آسیای وزارت خارجه)
تهدید کره‌شمالی که مربوط به حمله این کشور به جزیره گوام و پایگاه نظامی آمریکا در این جزیره می‌شود، از منظر تهدیدشناسی یک موضوع بسیار مهم و حائز اهمیت است. چراکه تهدید به این نوع حمله آن هم در چنین ابعادی بسیار نگران‌کننده است و از این جهت آمریکایی‌ها هشدارهای لازم در خصوص این حملات احتمالی را به شهروندان خود در هاوایی و سایر کشورها دادند و این نشان از اهمیت تهدید اخیر پیونگ‌یانگ دارد.
مساله مهم این است که تا به امروز تهدیدات و منازعه در شبه جزیره کره تا به این حد تند و تیز نشده بود و عامل اصلی افزایش شیب این منحنی‌ها حضور یک رهبر و یک رئیس‌جمهور در آمریکا و کره‌شمالی با ویژگی‌های منحصر به فرد است. به عبارت دیگر در واشنگتن شاهد حضور یک رئیس‌جمهوری کم‌خرد به نام «دونالد ترامپ» هستیم که همه چیز را به شوخی گرفته و هیچ اشرافی بر نظم بین‌الملل ندارد و در مقابل، نظاره‌گر واکنش «یک رهبر بی‌خرد» به نام «کیم جونگ اون» در پیونگ‌یانگ هستیم که هر دوی آنها موجب شده‌اند تا شبه جزیره کره به کانون منازعاتی تبدیل شود که هر آن امکان بروز جنگ جهانی سوم را عیان می‌کند.
با نگاهی به اُفت و خیزهای موجود در این پرونده که طی سالیان گذشته تاکنون طی شده است، باید بگوییم که کره‌شمالی یک بازی تهدیدآمیز را در دستور کار قرار داده و عدم توان اقتصادی و همچنین فشارهای جامعه بین‌الملل نخواهد گذاشت که پیونگ‌یانگ به این سادگی دست به ماشه ببرد. از سوی دیگر، چشم‌انداز اقتصادی ۲۰۲۵ چین سوپاپ اطمینانی است که موجب می‌شود تا پکن در صورت لزوم کره‌شمالی را تا حد زیادی به آرامش دعوت کند و در لحظه آخر، مهار کردن آن را در دستور کار قرار دهد.
پکن و مهار «اون»
سیدعلی خرم (سفیر اسبق در چین)
چین در گذشته رابطه بسیار نزدیکی با کره شمالی داشت و پیونگ یانگ از بدو تاسیس در ابعاد گوناگون به خصوص در بحث اقتصاد به پکن وابسته بود، اما بعد از به قدرت رسیدن «کیم ایل سونگ» حرف‌شنوی کره شمالی از چین کاهش پیدا کرد. این بدان معنی نبود که پکن اهرم اعمال فشار یا عمل‌کنندگی علیه کره‌شمالی را در اختیار نداشته باشد. مقام‌های چین معتقد هستند زمانی که آمریکا اقدام به فروش سلاح به تایوان می‌کند و ناوگان‌های دریایی ایالات متحده در نزدیک پکن آرایش جنگی می‌گیرند، چین هم بدون تردید از مواضع کره‌شمالی دفاع می‌کند که البته این وضعیت به صورت پنهان و پشت پرده صورت می‌گیرد.
اینکه پس از آزمایش‌های موشکی کره شمالی، اشخاصی مانند «شینزو آبه» نخست‌وزیر ژاپن، چین و روسیه را مورد انتقاد قرار می‌دهد و خواهان اعمال فشار از سوی مسکو و پکن بر پیونگ‌یانگ می‌شود، موضوعی است که تنها یک هجمه دیپلماتیک ارزیابی می‌شود. چراکه چین و روسیه شروط را قبول نخواهند کرد و معتقدند که اگر آمریکا، ژاپن و کره جنوبی در صدد حل پرونده کره‌شمالی هستند باید مشکلات خود را با چین حل کنند.
کره شمالی از حیث معاملات تجاری، اکثر واردات خود را از چین صورت می‌دهد. از این منظر چین می‌تواند روی توانایی اقتصادی خود بازی‌های متعددی را طرح‌ریزی و اجرا کند. لذا آنچه که امروز از ناحیه کره‌شمالی ساطع می‌شود، از سوی مردم این کشور مورد نقد قرار نمی‌گیرد. از این جهت چین و روسیه به دلیل اختلافاتی که با ایالات متحده دارند، اقدام به اعمال فشار علیه کره شمالی نخواهند کرد و اقدام‌های آنها تنها در سطح هشدار باقی خواهد ماند.
تهدید و مذاکره؛ راهبرد آمریکا علیه کره‌شمالی
اسماعیل بشری (کارشناس مسائل شرق آسیا)
از ابتدای بحران کره تا به امروز سیاست آمریکا در مورد پرونده کره‌شمالی، مذاکره و گفت‌وگوی متقابل بوده است. اگر به منحنی اظهارنظر مسئولان ایالات متحده به خصوص وزیر خارجه این کشور در مورد کره‌شمالی نگاهی بیندازیم، می‌بینیم که طی یک سال اخیر که ترامپ به عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا انتخاب شده، بیشترین مواضع حول محور مذاکره و گفت‌وگو بوده است. اما این بدان معنا نیست که تهدید نظامی و اصطلاحاً حربه سخت در دستور کار واشنگتن قرار نخواهد داشت. ایالات متحده معتقد است که علاوه بر تهدید به حمله نظامی باید مسیر مذاکره با پیونگ‌یانگ را دنبال کند و از این منظر پرونده کره‌شمالی در دو محور «تهدید و مذاکره» شکل گرفته است.
یکی از تهدیدهای اصلی ایالات متحده که به عنوان ضربه زدن به پیکره اقتصادی کره شمالی مدنظر قرار گرفته، بحث تحریم پلکانی در محور نفت است. به‌گونه‌ای که ایالت متحده معتقد است تمامی منابع نفتی کره‌شمالی باید تحریم شود و از سوی دیگر اتباع این کشور که در دولت‌های دیگر مشغول به کار هستند، مورد تحریم واقع شوند و به کشور خود برگردند.
تمامی تهدیدها و حرکاتی که از سوی کاخ سفید علیه کره‌شمالی صورت می‌گیرد باید از نظر کنگره بگذرد و مورد تایید آن قرار بگیرد؛ لذا اینکه عده‌ای معتقدند به دلیل غیرقابل پیش‌بینی بودن ترامپ احتمال حمله به کره‌شمالی وجود دارد، یک تحلیل غلط به حساب آمده و تنها ابعاد اظهارات ترامپ را محور سخنان خود قرار می‌دهند. چراکه هرگونه دستور و فرمان مبنی بر اجرای عملیات نظامی باید توسط کنگره به تصویب برسد و از سوی دیگر اراده عمومی در آمریکا اجازه شروع یک جنگ مجدد را نخواهد داد. بنابراین به نظر می‌رسد که ایالت متحده مجدداً به دنبال گفت‌وگو باشد و در این بین شاهد اظهارنظر تند و تهدیدها از سوی دو طرف خواهیم بود.
