محمدعلی دستمالی در گفت‌وگو با ایلنا:
«آک‌پارتی» در اقناع هواداران ضعیف عمل کرد/ آراء استان‌های کردنشین به کمک اردوغان آمد
با وجود مشارکت ۸۶ درصدی مردم، پیروزی قاطعانه‌ای دست نداد و در شرایط کنونی، چنین به نظر می‌رسد که حزب عدالت و توسعه نهایتاً باید به همین نتیجه راضی باشد.
پس از برگزاری همه‌پرسی قانون اساسی ترکیه که روز گذشته صورت گرفت، نهایتاً و پس از فراز و فرودهای بسیار شاهد پیروزی حزب عدالت و توسعه و شخص اردوغان بودیم که نهایتاً ۵۱ درصد از شهروندان سراسر ترکیه، تغییر نظام پارلمانی به ریاست جمهوری را پذیرفتند. در این بین و در تحلیل وضعیت سیاسی و اجتماعی حاکم بر این رفراندوم نکات بسیار زیادی نهفته است.
به عنوان مثال اینکه آرایش آراء در ۸۱ استان ترکیه و به خصوص مناطق کردنشین به چه نحوی صورت گرفته است یا اینکه جایگاه آک‌پارتی در میان طیف‌های مختلف مردم در چه سطحی قرار دارد از نقاط مبهم همه‌پرسی ۱۶ آوریل ترکیه است که می‌بایست به صورت دقیق واکاوی و بررسی شود. چراکه برخی از تحلیلگران معتقدند که حزب عدالت و توسعه و شخص اردوغان تا حدودی با مشکلات پنهان اعم از داخلی و خارجی روبه‌رو است.
از این‌رو برای درک بهتر و واکاوی نقاط مبهم وضعیت حاکم بر همه‌پرسی قانون اساسی ترکیه که روز گذشته برگزار شد، به گفت‌وگو با «محمدعلی دستمالی» تحلیلگر مسائل ترکیه پرداختیم که مشروح آن به شرح ذیل از نظر خواهد گذشت.
ایلنا: ارزیابی اولیه شما از نتایج همه پرسی ترکیه چیست؟
دستمالی: اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۴ میلادی، ۵۱ درصد آرای مردم را به دست آورده بود و حزب حرکت ملی به رهبری «دولت باغچه‌لی» هم دست کم ۱۳ درصد از آرای مردم ترکیه را در اختیار داشت و با توجه به حمایت این حزب از اردوغان، انتظار می‌رفت که پیروزی با رقم بالاتری محقق شود.
من شخصاً پیش بینی کرده بودم که در شرایط بد و نامناسب، دست کم ۵۳ درصد مردم رای موافق بدهند و در صورتی که همه چیز مطلوب باشد، شمار آرای موافقان به ۶۰ درصد برسد. اما با وجود مشارکت ۸۶ درصدی مردم، پیروزی قاطعانه‌ای دست نداد و در شرایط کنونی، چنین به نظر می‌رسد که حزب عدالت و توسعه نهایتاً باید به همین نتیجه راضی باشد.
به یاد بیاوریم که در آخرین انتخابات ریاست‌جمهوری در کشور ما، در آمریکا و همچنین در برگزیت انگلیس، آراء تقریباً به همین شکل بود. شاید باید این موضوع را از منظر کلان‌تر تحلیل کرد و به دنبال پاسخ مناسبی برای این پرسش بود که ساز و کار تصمیم‌گیری اجتماعات بشری در حوزه‌های مختلف سیاسی و اجتماعی، دچار چه نوع تحولاتی شده است.
ایلنا: با توجه به این که پیروزی شکننده‌ای به دست آمده و فقط ۵۱ درصد از مردم ترکیه به خواسته‌های اردوغان رای موافق داده‌اند، آیا احتمال دارد که احزاب مخالف، مشروعیت همه پرسی را زیر سوال ببرند؟
دستمالی: خیر. با توجه به شناختی که از نظام انتخاباتی و سازوکارهای عملیاتی شورای عالی انتخابات ترکیه (YSK) دارم، معتقدم که مطلب خاصی برای ابهام و تشکیک وجود ندارد. مخالفان هم عاقل‌تر از آن هستند که فراموش کنند کشورشان تازه از بستر کودتا برخاسته و با پ.ک.ک هم در حال جنگ است. بنابراین بسیار بعید است که شاهد اعتراض‌های گسترده باشیم یا شاهد این باشیم که مشروعیت همه‌پرسی از سوی مخالفان زیر سوال برود. آنها با وضعیت جدید کنار خواهند آمد و حتی معتقدم که باید از این میزان پیروزی خشنود باشند و تلاش کنند تا در انتخابات ۲۰۱۹ با آمادگی بیشتری به میدان بیایند.
ایلنا:حزب عدالت و توسعه در مناطق مختلف در این همه‌پرسی چگونه عمل کرد؟ به نظر شما اردوغان از عملکرد بن‌علی ییلدریم در مقام رهبر حزب راضی است؟
دستمالی: از همان دوران تاسیس حزب عدالت و توسعه تاکنون، رابطه خوبی بین اردوغان و ییلدریم در جریان بوده و بعید می‌دانم که از عملکرد او ناراضی باشد اما قطعاً در حزب عدالت و توسعه، حفره‌هایی وجود دارد و افرادی هستند که به وضعیت موجود راضی نیستند. به عنوان مثال اگر شما به آرای استان‌های بزرگی همچون استانبول و آنکارا نگاه کنید، به سادگی متوجه می‌شوید که در این دو استان بزرگ که مجموعاً بیش از ۱۲ میلیون رای دارند، حزب عدالت و توسعه در اقناع هواداران خوب عمل نکرده است.
ایلنا: نتایج این رفراندوم چه تاثیری بر سیاست خارجی ترکیه می‌گذارد؟
دستمالی: بعید می‌دانم در آینده نزدیک در روابط ترکیه و اتحادیه اروپایی اتفاقات مثبتی روی بدهد. اروپایی‌ها قاعدتاً بر اساس معیارهای دموکراتیک خود، خواه ناخواه نتایج همه پرسی را خواهند پذیرفت اما بعید است یخ‌هایی که در جریان برگزاری همه‌پرسی به وجود آمد، آب شوند. اما در حوزه روابط ترکیه با آمریکا، انگلیس و روسیه، اردوغان با ثبات و اعتماد به نفس بیشتر و با دست پرتر برخورد خواهد کرد و در مورد سوریه و عراق نیز، کوتاه نخواهد آمد. در حوزه منطقه‌ای نیز، به تقویت روابط خود با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ادامه خواهد داد. جالب است که امیر قطر و رئیس‌جمهوری آذربایجان و همچنین محمود عباس و خالد مشعل، نخستین افرادی بودند که با اردوغان تماس گرفته و پیروزی او را تبریک گفتند.
ایلنا: کردها در این همه پرسی چگونه عمل کردند؟
دستمالی: اطلاع دارید که «صلاح الدین دمیرتاش» رهبر حزب دموکراتیک خلق‌ها (HDP) و بسیاری دیگر از نمایندگان کُرد وابسته به پ.ک.ک، در زندان به سر می‌برند و جنگ بین ترکیه و پ.ک.ک همچنان ادامه دارد و از سوی دیگر اردوغان اعلام کرده که تنها در دو سال اخیر، بیش از شش هزار نیروی پ.ک.ک در درگیری‌ها کشته شده‌اند. با این شرایط انتظار می‌رفت که کردها در برابر اردوغان موضع بگیرند و رای «نه» به صندوق بیاندازند. اما در عمل چنین نشد و اتفاقاً آمارها نشان می‌دهد که آرای استان‌های کردنشین به کمک اردوغان آمدند. چنین وضعیتی دو معنی دارد: نخست اینکه کردها تا حد زیادی از اقدام‌های پ.ک.ک ناراضی هستند و به ستوه آمده‌اند و دوست دارند شاهد آرامش و توسعه مناطق خود باشند. دوم اینکه چنین موضوعی نشان‌دهنده این است که اردوغان روی کردهای اسلام‌گرا حساب ویژه‌ای باز کرده است و ثمرات آن را مشاهده می‌کند.
