ترکیه میان فشار واشنگتن و خشم مسکو؛ اردوغان بار دیگر مجبور به عقبنشینی میشود؟
در پی تکرار حوادث امنیتی در حریم هوایی ترکیه و سقوط چند فروند پهپاد با منشأ روسی، نشانههایی از تشدید فشارهای ژئوپلیتیکی بر آنکارا نمایان شده است؛ فشاری که آنکارا را بار دیگر در موقعیتی حساس میان مسکو و واشنگتن قرار داده و خاطره تنشهای پیشین با روسیه را زنده کرده است.
به گزارش ایلنا به نقل از رای الیوم، مقامات ترکیه طی روزهای اخیر از سقوط و سرنگونی چند پهپاد ناشناس در شمالغرب ترکیه خبر دادهاند. وزارت کشور ترکیه اعلام کرده است یکی از این پهپادها «ساخت روسیه» بوده و طبق ارزیابیهای اولیه، از نوع «اورلان-۱۰» و با مأموریت شناسایی و مراقبت مورد استفاده قرار میگیرد.
به گفته منابع رسانهای، این دومین حادثه مشابه در کمتر از ۲۴ ساعت محسوب میشود. پیشتر نیز سامانههای پدافند هوایی ترکیه یک پهپاد «خارج از کنترل» را که از سمت دریای سیاه وارد حریم هوایی این کشور شده بود، سرنگون کردند؛ بیآنکه منبع دقیق آن بهطور رسمی اعلام شود.
این تحولات در شرایطی رخ میدهد که به گفته ناظران، آنکارا نسبت به افزایش سطح رصد تحرکات خود از سوی روسیه احساس نگرانی میکند؛ موضوعی که با وجود تداوم روابط سیاسی و اقتصادی میان دو کشور، به دغدغهای جدی برای مقامات ترکیه تبدیل شده است.
دو سناریوی نگرانکننده
بر اساس ارزیابی نهادهای امنیتی ترکیه، دو سناریوی اصلی درباره منشأ این پهپادها مطرح است:
نخست آنکه این پهپادها در پی درگیریهای جاری میان روسیه و اوکراین و بهصورت ناخواسته از حریم دریای سیاه وارد حریم هوایی ترکیه شدهاند؛ و دوم آنکه بهطور عامدانه برای انجام مأموریتهای شناسایی و اطلاعاتی وارد آسمان این کشور شدهاند.
در واکنش به این حوادث، وزارت دفاع ترکیه از روسیه و اوکراین خواسته است «احتیاط بیشتری» در فعالیتهای نظامی خود به خرج دهند. همزمان، گزارشهایی نیز از هدف قرار گرفتن کشتیهای تجاری ترکیه در دریای سیاه منتشر شده است.
موضعگیری تند وزیر دفاع ترکیه
در همین راستا، یاشار گولر، وزیر دفاع ترکیه، با لحنی قاطع اعلام کرد آنکارا در موضوع حفاظت از زیرساختهای حیاتی خود، چه در سطح زمین و چه در زیر دریا، «با هیچ طرفی مشورت نخواهد کرد». وی تأکید کرد سکوها و کشتیهای حفاری ترکیه در دریای سیاه، داراییهایی راهبردی و بسیار حساس به شمار میروند.
در مقابل، رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه، موضعی محتاطانهتر اتخاذ کرد و تنها نسبت به تبدیل شدن دریای سیاه به «منطقه رویارویی مستقیم» میان روسیه و اوکراین هشدار داد.
یادآوری یک عذرخواهی تاریخی
سقوط پهپاد روسی، بار دیگر خاطره سرنگونی جنگنده روسیه توسط ترکیه در سال ۲۰۱۶ در نزدیکی مرزهای سوریه را تداعی کرده است؛ حادثهای که در نهایت به ارسال نامه عذرخواهی اردوغان به ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، انجامید. اردوغان در آن مقطع با ابراز تأسف و ارسال پیام تسلیت به خانواده خلبان روس، تلاش کرد بحران را مهار کند.
اکنون این پرسش در محافل سیاسی و رسانهای مطرح شده است که آیا رئیسجمهور ترکیه بار دیگر برای جلوگیری از تشدید تنش با مسکو، ناچار به عقبنشینی دیپلماتیک خواهد شد یا خیر.
فشار آمریکا و احیای پرونده اس-۴۰۰
همزمان با این تحولات، گزارش تازهای از خبرگزاری بلومبرگ، بار دیگر پرونده سامانه پدافندی «اس-۴۰۰» روسی را به صدر تحولات سیاسی و نظامی ترکیه بازگردانده است. بر اساس این گزارش، آنکارا در حال بررسی کنار گذاشتن این سامانه در راستای بهبود روابط با واشنگتن و لغو تحریمهای اعمالشده علیه صنایع دفاعی خود است.
ترکیه در صورت کنار گذاشتن اس-۴۰۰، امیدوار است به برنامه جنگندههای اف-۳۵ بازگردد؛ برنامهای که بهدلیل خرید این سامانه روسی از آن کنار گذاشته شد. در این میان، روابط شخصی رجب طیب اردوغان و دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، بهعنوان یکی از عوامل تسهیلکننده این روند مطرح میشود.
بر اساس گزارشها، اردوغان این موضوع را بهطور مستقیم در دیدار اخیر خود با ولادیمیر پوتین در ترکمنستان مطرح کرده و سناریوهایی از جمله بازگرداندن سامانه به روسیه یا فروش آن به کشور ثالث با موافقت مسکو را مورد بررسی قرار داده است.
اولتیماتوم واشنگتن: یا ما یا روسیه
با این حال، مقامات آمریکایی بهصراحت اعلام کردهاند قوانین ایالات متحده اجازه همزمانی در اختیار داشتن سامانه اس-۴۰۰ و مشارکت در برنامه اف-۳۵ را نمیدهد. سفیر آمریکا در آنکارا نیز تأکید کرده است ترکیه ناگزیر به انتخاب یکی از این دو مسیر خواهد بود.
این موضعگیری صریح واشنگتن بار دیگر نشان میدهد حتی متحدان نزدیک آمریکا نیز در نهایت ناچار به تبعیت از چارچوبهای تعیینشده از سوی این کشور هستند.
در مجموع، تحولات اخیر بیانگر آن است که ترکیه، با وجود تلاش برای ایجاد توازن میان شرق و غرب، همچنان تحت فشارهای راهبردی ایالات متحده قرار دارد و خروج از سایه غرب، حتی با اتکا به روابط با روسیه، برای آنکارا پرهزینه و پرریسک خواهد بود.
