در واشنگتن و اروپا حمله به روسیه متصور نیست/ اجماع در قاره سبز برای پایان جنگ اوکراین وجود ندارد

مرتضی مکی، کارشناس مسائل اروپا در گفت‌وگو با ایلنا عنوان کرد: تهدیدی که رئیس کمیته نظامی ناتو علیه روسیه مطرح کرده، بیش از آن‌که پاسخی روشن به یک وضعیت مشخص باشد، در فضای مبهم، خبرخیز و پر از کنش و واکنش این روزها قابل تحلیل است؛ فضایی که مقامات اروپایی و نظامی ناتو پس از طرح ترامپ درباره پیوستن به جنگ اوکراین با آن مواجه شده‌اند. باید در نظر داشت طرح ترامپ به‌هیچ‌وجه مبتنی بر خواسته‌ها و ملاحظات اوکراین یا اروپا تدوین نشده و همین مسئله باعث شده برخی مقامات ناتو تصور کنند با طرح چنین تهدیدهایی شاید بتوانند موضعی جدی‌تر و محکم‌تر در برابر این طرح و در چارچوب سیاست‌های آمریکا اتخاذ کنند؛ موضعی که نشان دهد دست آن‌ها در برابر روسیه بسته نیست و می‌توانند اقداماتی فراتر از آنچه روس‌ها انتظار دارند انجام دهند. لذا به نظر می‌رسد نه در واشنگتن و نه در هیچ پایتخت اروپایی، کسی حتی تصور حمله به روسیه را در ذهن ندارد. 

وی ادامه داد: جنگ نیابتی‌ که ناتو طی چهار سال گذشته از طریق اوکراین علیه روسیه دنبال کرده، به‌خوبی نشان داده تا چه حد اروپایی‌ها در مواجهه با یک تهدید نظامی و امنیتی دست‌بسته‌اند و بدون چتر امنیتی آمریکا عملاً توان رویارویی با روسیه را ندارند. همین واقعیت سبب شد که این اظهارات تقریباً هیچ بازتابی در سطح اروپا و آمریکا نداشته باشد و تنها واکنش مطرح‌شده از سوی پوتین بود که گفت روسیه «آماده مقابله با اروپا» است؛ بدون آنکه نامی از ناتو یا آمریکا ببرد. همین واکنش نشان می‌دهد اروپایی‌ها برخلاف تصور خود، جایگزین واقعی برای سیاست‌های آمریکا در مسیر پایان‌دادن به جنگ اوکراین در اختیار ندارند. از سوی دیگر، اروپا توان لازم برای پر کردن خلأ کمک‌های نظامی و مالی به اوکراین را هم ندارد و اکنون در دوراهی دشواری گرفتار شده است؛ دوراهی‌ای که هر مسیر آن تبعات سیاسی، امنیتی، اقتصادی و نظامی میان‌مدت و بلندمدت برای اروپا خواهد داشت.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: سوال اصلی این است که نگاه آمریکا به این مسئله چیست؟ باید توجه داشت که بحران اوکراین، بحرانی بسیار پیچیده و چندبعدی است؛ اما ترامپ تلاش می‌کند صورت‌مسئله را ساده کند تا بتواند به جنگ پایان دهد. همین تلاش برای ساده‌سازی باعث شده با وجود کوشش‌های مکرر او در نزدیک به یک سال گذشته برای ایفای نقشی جدی در پایان‌دادن به جنگ، نتواند به اهداف موردنظر خود دست پیدا کند. از سوی دیگر، همان‌طور که گفته شد اروپایی‌ها هیچ راه جایگزینی در برابر سیاست‌ها و راهبردهای آمریکا در قبال اوکراین نمی‌شناسند. اروپایی‌ها تصور می‌کنند در شرایط کنونی هیچ گزینه‌ای جز ادامه کمک‌های مالی و نظامی به اوکراین تا رسیدن به نوعی توازن با روسیه وجود ندارد؛ توازنی که در صورت دست‌یابی به آن، شاید بتوان درباره طرح‌های صلح و آتش‌بس گفت‌وگو کرد. اما نگاه ترامپ کاملاً متفاوت است؛ او معتقد است هر روز ادامه جنگ، هزینه‌های نظامی و مالی بیشتری به آمریکا تحمیل می‌کند. در ارزیابی راهبردی آمریکا نیز روسیه دیگر تهدید امنیتی اصلی محسوب نمی‌شود، بلکه تهدید اول، چین است. بنابراین واشنگتن به‌دنبال فرصتی است تا بار سیاسی، نظامی و مالی تأمین امنیت اروپا و ناتو را کاهش دهد، و لازمه چنین رویکردی پایان سریع جنگ اوکراین است.

وی افزود: تأکید ترامپ بر اینکه اروپایی‌ها باید سهم بیشتری در هزینه‌های دفاعی ناتو بر عهده بگیرند نیز دقیقاً از همین منطق پیروی می‌کند. پیچیدگی‌های سیاسی، امنیتی و مالی جنگ اوکراین موجب شده آمریکا با وجود ابتکارعمل‌های متعدد (و حتی تا حدود زیادی متقاعد کردن اوکراین برای گذشت از بخشی از سرزمین‌های خود) همچنان نتواند به راه‌حلی قابل‌قبول برای روس‌ها دست پیدا کند. از سوی دیگر، ترامپ اگر بخواهد اقدام عملی در راستای پایان‌دادن به جنگ انجام دهد، ناگزیر به همراهی و همفکری اروپایی‌ها است و بدون این همراهی هیچ راهبردی به نتیجه نمی‌رسد. نمونه روشن آن، مسئله دارایی‌های بلوکه‌شده روسیه در بانک‌های اروپا است که ترامپ اخیراً خواستار آزادسازی آن‌ها شده، اما اروپایی‌ها این منابع را سرمایه‌ای مهم برای تأمین هزینه‌های جنگ اوکراین می‌دانند.

مکی در پایان خاطرنشان کرد: همین اختلافات باعث شده گفت‌وگوهای طولانی ویتکاف با روسیه نیز به نتیجه نرسد؛ زیرا هر قولی که او بخواهد به روسیه بدهد، باید مسبوق به اجماع اروپایی باشد، اجماعی که هنوز شکل نگرفته است. بیانیه اخیر پارلمان اروپا در زیر سؤال بردن طرح ترامپ نیز نشان می‌دهد اروپا همچنان مسیر طولانی و پرچالشی برای رسیدن به اجماع نظر و هماهنگی با آمریکا در مسیر پایان‌دادن به جنگ اوکراین در پیش دارد.