شعار حمایت از غزه، بهانه اردوغان برای جذب سرمایه از کشورهای خلیج‌فارس؟
رئیس‌جمهور ترکیه در حالی سفر فشرده‌ای به کویت، قطر و عمان را آغاز کرده که آن را با هدف حمایت از مردم غزه اعلام کرده است؛ اما ناظران معتقدند پشت این شعار انسانی، تلاش آنکارا برای فروش سلاح و جذب سرمایه از کشورهای خلیج‌فارس پنهان است.
به گزارش ایلنا به نقل از رای‌الیوم، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در حالی سفری فشرده و سه‌روزه به سه کشور خلیج‌فارس آغاز کرده که شعار رسمی این سفر «بررسی اوضاع انسانی در غزه و تلاش برای برقراری آتش‌بس» عنوان شده است. با این حال، منابع نزدیک به دولت ترکیه می‌گویند هدف واقعی آنکارا از این تور دیپلماتیک، فراتر از مسائل انسانی است و بیشتر به تقویت منافع اقتصادی و گسترش صادرات تسلیحات ترکیه به کشورهای عربی خلیج‌فارس مربوط می‌شود.
طبق برنامه اعلام‌شده، رجب طیب اردوغان از ۲۱ تا ۲۳ اکتبر (۳۰ مهر تا ۲ آبان) به ترتیب به کویت، قطر و عمان سفر خواهد کرد. جالب آنکه عربستان سعودی و امارات متحده عربی – دو قدرت اصلی خلیج فارس – در فهرست مقصدهای این سفر نیستند؛ مسئله‌ای که پرسش‌هایی جدی درباره دلیل کنار گذاشته شدن آن‌ها در این شرایط پرتنش منطقه‌ای به‌دنبال داشته است.
در شرایطی که تجاوز اخیر اسرائیل به قطر و تلاش برای ترور رهبران حماس در خاک این کشور، بار دیگر مسئله امنیت کشورهای خلیج‌فارس را در مرکز توجه قرار داده، برخی کشورهای منطقه به دنبال یافتن حامیان نظامی تازه‌اند. عربستان به‌سوی همکاری هسته‌ای با پاکستان رفته و دیگر کشورهای خلیج‌فارس همچنان چشم‌انتظار وعده‌های حمایتی آمریکا هستند.
اردوغان اما می‌کوشد این نگرانی‌ها را در قالب فرصت اقتصادی ببیند. طوبی نور سونمز، سفیر ترکیه در کویت، در آستانه سفر اردوغان، تاکید کرده است که «امنیت خلیج‌فارس، بخشی جدایی‌ناپذیر از امنیت ملی ترکیه» محسوب می‌شود و آنکارا اهمیت راهبردی ویژه‌ای برای روابط با کویت قائل است.
با این حال، تحلیلگران منطقه‌ای معتقدند اردوغان تلاش دارد از فضای ناامنی موجود برای گسترش نفوذ اقتصادی و نظامی ترکیه استفاده کند و طرح‌هایی در خصوص فروش سلاح و ارائه «چتر حفاظتی» به کشورهای کوچک‌تر خلیج‌فارس در دستور کار دارد.
به نوشته روزنامه‌های ترکیه، این سفر با هدف «توسعه همکاری در حوزه‌های دفاعی، انرژی و سرمایه‌گذاری» انجام می‌شود. قرار است چندین تفاهم‌نامه و قرارداد در زمینه‌های تجارت، حمل‌ونقل و صنایع نظامی میان ترکیه و کشورهای میزبان امضا شود.
در همین حال، اقتصاد ترکیه در وضعیت شکننده‌ای به‌سر می‌برد. لیر ترکیه طی سال جاری میلادی بیش از ۱۶ درصد ارزش خود را از دست داده و هفته گذشته با سقوطی جدید به سطح ۴۱.۹۵ لیر در برابر یک دلار رسید.
تحلیلگران می‌گویند حذف عربستان و امارات از برنامه سفر اردوغان، بی‌ارتباط با مواضع متفاوت این کشورها در قبال گروه‌های مقاومت و جنگ غزه نیست. در حالی‌که ترکیه و قطر روابط نزدیکی با جنبش حماس دارند، ریاض و ابوظبی خواستار واگذاری اداره نوار غزه به یک ساختار غیرنظامی هستند و نگاه منفی به جریان‌های اخوانی دارند.
روابط ترکیه و عربستان در سال‌های پس از قتل جمال خاشقجی در استانبول به پایین‌ترین سطح خود رسیده بود و تا مدت‌ها ریاض عملا تحریم غیررسمی کالاهای ترکیه‌ای را در دستور کار داشت. هرچند طی دو سال گذشته روند آشتی میان دو کشور آغاز شده و شرکت‌های ترکیه‌ای اکنون حدود ۱۰ میلیارد دلار پروژه عمرانی در عربستان در دست اجرا دارند، اما فضای بی‌اعتمادی هنوز پابرجاست.
اردوغان سفر خود را در عمان به پایان می‌رساند؛ کشوری که به‌طور سنتی سیاست بی‌طرفی در پیش گرفته و نقش میانجی در بحران‌های منطقه‌ای دارد. گفته می‌شود توجه رئیس‌جمهور ترکیه به مسقط، بیش از آنکه جنبه امنیتی داشته باشد، به همکاری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری مرتبط است.
قطر اما همچنان شریک راهبردی اصلی ترکیه در خلیج‌فارس است. دوحه از سال ۲۰۱۴ با آنکارا توافق دفاعی امضا کرده و در سال ۲۰۱۷ در بحبوحه بحران شورای همکاری خلیج‌فارس، میزبان استقرار نیروهای ترکیه در پایگاه خالد بن ولید شد. با وجود این، حمله اخیر اسرائیل به خاک قطر و هدف قرار دادن رهبران حماس، این پرسش را به‌میان آورده که حضور نظامی ترکیه تا چه اندازه توان دفاعی واقعی برای دوحه فراهم کرده است.
در مجموع، سفر سریع سه‌روزه اردوغان به کویت، قطر و عمان در شرایط پرتنش منطقه، بیش از هر چیز تلاشی برای فروش سلاح و جذب سرمایه به اقتصاد بحران‌زده ترکیه به نظر می‌رسد؛ در حالی که کشورهای بزرگ‌تر خلیج‌فارس ترجیح داده‌اند در این برهه حساس، از پذیرایی رسمی از رئیس‌جمهور ترکیه خودداری کنند.
