پشت پرده اجرایی شدن فرایند ساخت گنبد طلایی آمریکا

مرتضی مکی، کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به اجرایی شدن فرایند ساخت گنبد طلایی در ایالات متحده در گفت‌وگو با ایلنا عنوان کرد: طرح موسوم به «گنبد طلایی» اگرچه ممکن است نامی جدید داشته باشد، اما در اصل یادآور پروژه قدیمی «جنگ ستارگان» رونالد ریگان در دهه ۱۹۸۰ است. ریگان با اجرای آن طرح، تلاش داشت رقابت‌های تسلیحاتی را به فضا بکشاند تا اتحاد جماهیر شوروی را از نظر اقتصادی و نظامی تحت فشار قرار دهد. این رقابت در نهایت، به فرسایش منابع مالی شوروی و فروپاشی آن در اواخر دهه ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۱۹۹۰ انجامید. اکنون در شرایطی تازه و در قالبی جدید، با مفاهیمی نو از امنیت و رقابت تسلیحاتی، طرح‌هایی مشابه دوباره مطرح شده‌اند. جنگ اوکراین، تنش‌های نظامی میان ایران، اسرائیل و آمریکا، و همچنین رقابت‌های تسلیحاتی در شرق آسیا، نشان می‌دهد که فناوری‌های نظامی از جمله موشک و سامانه‌های سپر موشکی، به سرعت در حال تحول هستند. دقت موشک‌ها که پیش‌تر قابل اتکا نبود، اکنون به متر و حتی سانتی‌متر رسیده است و طبیعی است که به موازات آن، توسعه سامانه‌های دفاع موشکی نیز با سرعتی بالا دنبال می‌شود.

وی ادامه داد: در این میان، اسرائیل با در نظر گرفتن تهدیدات منطقه‌ای، مجموعه‌ای از سامانه‌های دفاع موشکی را توسعه داده که مهم‌ترین آن‌ها «گنبد آهنین» است. این سامانه برای مقابله با راکت‌ها و موشک‌هایی طراحی شده که از غزه، لبنان یا سایر نقاط به‌سوی سرزمین‌های اشغالی شلیک می‌شوند. در همین راستا، گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد برخی از ماهواره‌های پشتیبانی‌کننده این سامانه‌ها، قادرند شیئی به کوچکی روشنایی یک کبریت را از فاصله بسیار دور شناسایی کنند. این نشان می‌دهد که سطح فناوری سامانه‌های دفاع موشکی تا چه اندازه پیشرفت کرده و چه جایگاه حساسی در ساختار امنیتی کشورها یافته است. در کنار توسعه سامانه‌های دفاعی، یک موضوع مهم دیگر نیز وجود دارد که آن کاهش تمرکز بر بازدارندگی هسته‌ای است؛ چراکه سلاح هسته‌ای با وجود قدرت ویرانگر خود، در عمل به‌عنوان ابزار بازدارنده باقی مانده و استفاده از آن تبعات گسترده، غیرقابل پیش‌بینی و غیرقابل مدیریت دارد. جنگ اوکراین نمونه‌ای روشن از این مسئله است؛ روسیه، به‌عنوان یک قدرت هسته‌ای، هرگز به‌طور جدی وارد مرحله استفاده از این سلاح‌ها نشد. به همین دلیل، قدرت‌های نظامی بزرگ ترجیح می‌دهند از سلاح‌های متعارف و بمب‌های سنگرشکن برای تحقق اهداف خود استفاده کنند.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: در جریان جنگ اخیر ایران با دو قدرت هسته‌ای، نیز شاهد آن بودیم که آنها به‌جای توسل به سلاح هسته‌ای، از تسلیحات متعارف بسیار پیشرفته برای هدف‌گیری زیرساخت‌ها و مراکز کلیدی استفاده کردند. اگرچه با استفاده از بمب‌های اتمی شاید دستیابی به اهداف نظامی ساده‌تر به نظر می‌رسید، اما چنین اقدامی می‌توانست جهان را به نقطه‌ای غیرقابل بازگشت سوق دهد. در این میان، پرسشی مطرح می‌شود که آیا طرح «گنبد طلایی» تنها معطوف به دفاع از خاک آمریکا است یا فراتر از آن، در راستای اهداف ژئوپلیتیکی و مقابله با تهدیدات چین و روسیه نیز طراحی شده است؟ پاسخ روشن است و قطعاً این پروژه صرفاً یک برنامه دفاعی ملی نیست. با توجه به تنش‌های فزاینده میان ایالات متحده و قدرت‌هایی چون روسیه و چین، آمریکا به‌دنبال ارتقای توان دفاعی و بازدارندگی خود در عرصه جهانی است. تا یک دهه پیش، تصور جنگ‌های تمام‌عیار بعید به نظر می‌رسید؛ چراکه هزینه‌های آن بسیار بالا و تبعاتش گسترده بود. اما جنگ‌های اخیر از جمله در اوکراین، این فرضیه را باطل کرد.

وی افزود: در جریان جنگ گرجستان، تلاش‌های فراوانی از سوی فرانسه برای میانجی‌گری و توقف درگیری‌ها صورت گرفت. همین وضعیت در بحران اوکراین نیز تکرار شد. دولت‌های اروپایی با ارائه ابتکاراتی همچون آتش‌بس‌های موقت در مناطق دونتسک و لوهانسک، سعی در کنترل دامنه درگیری‌ها داشتند اما این اقدامات در نهایت صرفاً جنگ را به تعویق انداخت. ورود روسیه به اوکراین، تا حد زیادی به تحریک غرب و بحث پیوستن اوکراین به ناتو مرتبط بود. این تحولات، بسیاری از نظریات پیشین درباره ثبات امنیتی و بازدارندگی را باطل کرد و قدرت‌های جهانی را به سمت تقویت نظامی‌گری سوق داد. افزایش بودجه‌های نظامی در اروپا و شرق آسیا و توسعه فناوری‌های دفاعی، نشان‌دهنده حرکت جهان به‌سوی واقعیتی جدید است و گویای آن خواهد بود که تهدیدات نظامی دیگر صرفاً در سطح هشدار باقی نمی‌مانند، بلکه قابلیت عملیاتی شدن دارند. در این فضای جدید، آمریکا همچون دوران ریگان، بار دیگر می‌کوشد رقابت تسلیحاتی را به عرصه فضا بکشاند. این‌بار نه با جنگ ستارگان سنتی، بلکه با بهره‌گیری از هوش مصنوعی و فناوری‌های ماهواره‌ای پیشرفته. طرح «گنبد طلایی» در این زمینه می‌تواند نسخه‌ای پیشرفته‌تر و اجرایی‌تر از ایده جنگ ستارگان باشد.

مکی در پایان خاطرنشان کرد: رونمایی از این پروژه با هدف اعمال فشار بر چین و روسیه انجام شده و می‌تواند آغازگر مرحله جدیدی از رقابت‌های تسلیحاتی فضایی باشد. با توجه به نقش حیاتی ماهواره‌ها در زندگی روزمره و وابستگی شدید صنایع و اقتصاد کشورها به فناوری‌های فضایی، این رقابت تهدیدی بالقوه برای کل جهان محسوب می‌شود. به همین دلیل، واکنش روسیه و چین نسبت به این طرح بسیار تند و هشداردهنده بوده است. آن‌ها این پروژه را تهدیدی برای امنیت جهانی دانسته و برخی از ناظران بین‌المللی معتقدند که این تحولات می‌تواند زمینه‌ساز آغاز گفت‌وگوهای جدیدی درباره کنترل تسلیحاتی و ممانعت از گسترش رقابت‌های نظامی به فضا باشد.