دلایل مطرح شدن عزالدین حداد به عنوان رهبری نظامی حماس/ ابعاد احتمالی انحلال کابینه اسرائیل

حسن هانی زاده، کارشناس مسائل منطقه با اشاره به نقش عزالدین حداد در شرایط کنونی حماس در گفت‌وگو با ایلنا اظهار کرد: پس از ترور یحیی سنوار، رهبر نظامی برجسته حماس، و برادرش محمد سنوار که یکی از فرماندهان میدانی این جنبش بود، حماس با یک خلأ مدیریتی مواجه شده است. با وجود این چالش، اکنون مدیریت تشکیلات به‌صورت شورایی اداره می‌شود و خلیل الحیه به‌عنوان یکی از چهره‌های سیاسی برجسته در مرکز توجه قرار گرفته است. شواهد موجود حاکی از آن است که روند اداره حماس به‌سمت تفکیک رهبری سیاسی و نظامی در حرکت است؛ بدین معنا که دو شخصیت مستقل برای هدایت امور سیاسی و نظامی تعیین خواهند شد. دلیل این رویکرد جدید، تمرکز بیشتر رژیم صهیونیستی بر حذف فرماندهان نظامی حماس از طریق ترور است. چهره‌های سیاسی به‌دلیل نقش دیپلماتیک و رسانه‌ای‌شان معمولاً در اولویت ترور نیستند، بنابراین تقسیم رهبری می‌تواند به‌نوعی به حفاظ امنیتی نیز بدل شود.

وی ادامه داد: با این حال، اختلاف نظرهایی میان اعضای شورای رهبری حماس وجود دارد. برخی بر این باورند که در شرایط فعلی باید تمرکز را بر انتخاب یک فرمانده نظامی گذاشت و موضوع انتخاب رهبر سیاسی را به آینده موکول کرد. با آنکه خلیل الحیه نقش مهمی در مذاکرات و سخنگویی حماس ایفا می‌کند، هنوز اجماع قاطعی پیرامون رهبری آینده حماس شکل نگرفته است. این تردیدها در حالی مطرح می‌شود که تهدید دائمی ترور از سوی اسرائیل، موجب شده تصمیم‌گیری‌های کلیدی حماس با احتیاط و پنهان‌کاری بیشتری همراه شود حتی بحث رهبری عزالدین حداد مطرح شده است که رسانه‌ها طی روزهای گذشته بدان پرداخته‌اند.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: اکنون در داخل غزه، فرماندهی میدانی به‌صورت مخفیانه توسط چند چهره فعال دنبال می‌شود، در حالی‌که چهره‌های سیاسی همچنان از قطر به‌عنوان نمایندگان دیپلماتیک عمل می‌کنند. در این میان، انتشار نام و تصویر  عزالدین حداد، تحلیل‌های مختلفی را برانگیخته است. اگرچه برخی از رسانه‌های غربی در مورد وی گمانه‌زنی کرده‌اند اما هیچ رزومه دقیق از فعالیت‌های سیاسی یا نظامی این فرد در دست نیست. به‌نظر می‌رسد طرح نام وی، تاکتیکی برای هدایت افکار عمومی یا آزمایش یک مدل رهبری موقت در مرحله گذار باشد. گمانه‌زنی‌هایی نیز وجود دارد مبنی بر اینکه حداد در گذشته با محمد سنوار همکاری داشته و اکنون به‌طور موقت مسئولیت‌هایی در عرصه میدانی به او سپرده شده است، اما او همچنان چهره‌ای ناشناس در فضای رسمی حماس باقی مانده است.

وی افزود: ماهیت سازمانی حماس نیز به‌گونه‌ای است که معمولاً چهره‌های مطرح سیاسی و نظامی از میان افرادی انتخاب می‌شوند که هم سابقه میدانی برجسته‌ای دارند و هم در فضای سیاسی فلسطین شناخته‌شده‌اند. با توجه به عدم شناخت عمومی نسبت به عزالدین حداد، این احتمال وجود دارد که وی تنها برای دوره‌ای کوتاه و موقت وارد میدان شده باشد تا پس از تثبیت اوضاع، فردی دیگر در هر دو عرصه، جایگزین او شود. همه این تحولات وابسته به وضعیت نهایی غزه، واکنش‌های رژیم صهیونیستی، و تحرکات سیاسی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی است. در چنین شرایطی، احتمال دارد که فرماندهی میدانی همچنان به‌صورت مخفیانه و غیرعلنی ادامه یابد. این سناریو نیز در حال حاضر مطرح است و به‌شدت به تصمیمات راهبردی رژیم صهیونیستی بستگی دارد. از سوی دیگر، وضعیت پیچیده میدان نبرد، با حملات هدفمند اسرائیل به مراکز توزیع کمک‌های انسان‌دوستانه و مناطق غیرنظامی، فشارها را افزایش داده است. در کنار تحولات میدانی، جریانات سیاسی نیز دستخوش تحولات جدی شده‌اند. اکنون هزاران نفر از فعالان بین‌المللی از بیش از ۵۰ کشور جهان در اطراف رفح گرد هم آمده‌اند تا در اقدامی نمادین وارد اراضی اشغالی شوند. این فشار جهانی، همراه با موج گسترده دستگیری فعالان حقوق بشر و مصادره کشتی امدادی «مادلین» که حامل کمک‌های انسان‌دوستانه برای غزه بود، شرایط را برای اسرائیل و شخص بنیامین نتانیاهو پیچیده‌تر کرده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که آمریکا در حال انجام رایزنی‌هایی درون ساختار سیاسی اسرائیل است تا زمینه‌ساز خروج برخی احزاب از کابینه فعلی باشد. 

هانی زاده در پایان خاطرنشان کرد: در این میان، رهبر حزب شاس اسرائیل تهدید کرده که در اعتراض به سیاست‌های بنیامین نتانیاهو از دولت خارج خواهد شد. با توجه به اینکه حدود یک‌سوم از اعضای کابینه فعلی به این حزب وابسته‌اند، خروج آنان می‌تواند به‌طور مستقیم منجر به سقوط دولت شود. در چنین شرایطی، آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند با فشار به احزاب مذهبی و دست‌راستی، آنان را وادار به ترک ائتلاف حاکم کنند. زیرا نتانیاهو تا این لحظه تمایلی به استعفا نشان نداده است و این مسیر، شاید تنها راه عملی برای پایان دادن به دولت او باشد. دونالد ترامپ نیز، که پیش‌تر از متحدان نتانیاهو محسوب می‌شد، اکنون موضعی بدبینانه نسبت به عملکرد او اتخاذ کرده و همین مسأله موجب تغییر جدی در نگاه سیاسی جریان‌های بین‌المللی به وضعیت کنونی اسرائیل شده است. لذا با شدت‌ گرفتن بحران داخلی اسرائیل، سناریوی سقوط دولت نتانیاهو هر روز محتمل‌تر می‌شود. اگر احزاب مذهبی و راست‌گرا از ائتلاف حاکم خارج شوند، انحلال کابینه و برگزاری انتخابات جدید در کنست، اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. این تحول نه‌تنها بر سیاست داخلی اسرائیل تأثیر خواهد گذاشت، بلکه به‌طور مستقیم بر نحوه مواجهه با مقاومت فلسطینی، از جمله حماس، نیز اثرگذار خواهد بود. در مجموع، حماس در مرحله‌ای دشوار از تاریخ خود قرار دارد؛ نه‌تنها به‌دلیل ترور رهبرانش، بلکه به‌خاطر شرایط پیچیده میدانی و سیاسی در غزه و اسرائیل. آینده این جنبش به شدت وابسته است به چگونگی حل‌وفصل موانع فعلی، مدل رهبری، و نیز تحولات آینده در ساختار سیاسی اسرائیل. آنچه روشن است، اینکه مرحله کنونی تنها یک توقف‌گاه گذرا در مسیر بازآرایی حماس خواهد بود.