نگاهی به تحولات جهان در سال ۲۰۲۰/ پرونده نهم: اروپا
کرونا و ترویج تئوری توطئه در قاره‌سبز/ پیوند راست افراطی و رادیکالیسم مذهبی/ نهایی شدن برگزیت در دقیقه ۹۰/ تقابل بروکسلی‌ها با آنکارا
کارشناس ارشد مسائل اروپا گفت: سال ۲۰۲۰ در حالی در اروپا به پایان رسید که اتحادیه به غیر از مسائل ناشی از تبعات کرونا، با مشکلاتی مانند تروریسم، مهاجرت، اختلاف‌نظر بروکسل با اعضای گروه ویزگراد ۴، تنش‌ها با ترکیه و نگرانی‌هایی از سمت روسیه درگیر است.
«سید نادر نوربخش» کارشناس ارشد مسائل اروپا در تشریح مهمترین وقایع قاره‌سبز در سال ۲۰۲۰ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: به طور کلی تحولات اروپا همچون بسیاری از مناطق دیگر جهان در سالی که گذشت بیش از هرچیز متأثر از شیوع کرونا و تبعات اقتصادی و اجتماعی ناشی از آن بود.
رشد تئوری توطئه و اخبار جعلی
وی ادامه داد: یکی از نکات حائز اهمیت در اروپا طی سال ۲۰۲۰ ادامه رشد بیگانه‌هراسی و گرایشات راست افراطی بود که در دوران کرونا بیشتر هم شد. بحران همه‌گیری کرونا از یک سو به ترویج تئوری توطئه و محبوب شدن آن در میان اقشار ضعیف‌تر و به اصطلاح بازندگان جهانی شدن انجامیده و از سوی دیگر نشر اخبار جعلی و شایعات علیه مهاجرین خارجی باعث ترویج بیش از پیش اقدام‌های بیگانه‌ستیزانه شده است. در همین حال باید توجه کرد که شرایط قرنطینه و تعطیلات سراسری در اروپا، استفاده بیش از پیش از فضای مجازی را به دنبال داشت؛ به طورییکه بسیاری از هواداران گروه‌های راست افراطی در اینترنت به نفرت‌پراکنی علیه مهاجران و پناهجویان اقدام کرده و آنها را مسئول شیوع کرونا در اروپا دانستند.
نوربخش گفت: همه‌گیری کرونا همچنین باعث شد موضوعاتی همچون بازگشت مرز‌ها و کنترل عبور و مرور که احزاب راست‌افراطی در پی برجسته‌سازی آن هستند، حداقل در ماه‌های نخست مورد توجه گسترده قرار گیرد. در عین حال بسیاری از هواداران تئوری توطئه به نظریه‌ای با عنوان «جایگزینی عظیم» باور دارند که در آن ادعا می‌شود سیاستمدران حاکمِ گلوبالیستِ اروپا با حمایت افرادی همچون «جورج سوروس» در پی آن هستند تا با ورود برنامه‌ریزی شده انبوه مهاجران به خاک اروپا، جمعیت سفیدپوست و مسیحی این قاره را با پناهجویان مسلمان خاورمیانه‌ای و آفریقایی جایگزین کنند.
حوادث تروریستی و رشد اسلام‌هراسی
این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: در سال ۲۰۲۰ شاهد چندین عملیات تروریستی در خاک اروپا بودیم، به طوری که می‌توان گفت خطر تروریسم راست افراطی و گروه‌های افراط‌گرای مذهبی همچنان در درجه بالایی قرار داشت. در ماه فوریه سال ۲۰۲۰ در یک عملیات تروریستی در شهر هانائو در آلمان که با انگیزه نژادپرستانه و مرتبط با راست افراطی انجام گرفت، ۱۰ نفر کشته شدند که اکثر آنها از مهاجران خارجی بودند. در مقابل حادثه تروریستی سر بریدن یک معلم در فرانسه توسط یک افراط‌گرای چچنی مرتبط با داعش باعث سلسله حملاتی از جمله در شهر نیس در جنوب فرانسه شد و در شهر وین پایتخت اتریش نیز در ماه نوامبر شاهد حملات مرتبط با افراط‌گرایان بودیم. از سویی نفوذ گرایشات راست افراطی و بیگانه‌ستیزی در میان مقام‌های امنیتی و داخل نیروهای پلیس در آلمان هم نگرانی‌هایی به دنبال داشت که وقوع آن در این ابعاد امری کم‌سابقه در این کشور محسوب می‌شود.
دو قطبی شدن فضای سیاسی
وی افزود: در سطح حزبی و جریان‌های سیاسی، در سال میلادی که گذشت، شاهد ادامه روند دو قطبی شدن فضا بوده‌ایم، این دو قطبی را می‌توان دوگانه‌ای مبتنی بر تقابل پوپولیسمِ راست افراطی در مقابل لیبرال دموکراسی دانست. در همین حال احزاب سبز و هواداران محیط زیست در برخی کشورها همچون آلمان با افزایش محبوبیت روبه‌رو بوده‌اند. جناح چپ شامل سوسیالیست‌ها و سوسیال دموکرات‌ها همچنان با افت و کاهش نسبی آرا در اغلب نظرسنجی روبه‌رو بودند و جناح راست افراطی و راست میانه تقریباً جایگاه خود را حفظ کرده‌اند. در فرانسه نیز نظرسنجی‌ها در سالی که گذشت از کاهش نسبی محبوبیت «امانوئل مکرون»، رئیس‌جمهوری این کشور حکایت داشت. به طوری که این میزان به شکلی برابر با «مارین لوپن»، رهبر حزب راست افراطی اجتماع ملی با حدود ۲۵ درصد قرار گرفت که بسیاری از هوادارانِ آن را طبقه کارگر فرانسه تشکیل می‌دهند.
این پژوهشگر مسائل اروپا گفت: سیاست‌های تند ماکرون در سال گذشته در پی رخدادهای خشونت‌بار فرانسه توانست بخشی از هواداران گفتمان اسلام‌هراسانه و ضد مهاجری راست افراطی را به سمت خود جلب کند و به نظر می‌رسد وی در پی تکرار سناریوی ۲۰۰۷ باشد که در آن، جناح راست میانه به رهبری سارکوزی موفق شد با اتخاذ رویکرد ضد مهاجری رای‌دهندگان راست افراطی را به سوی خود جلب کند. باید توجه داشت در اروپا وفاداری‌های حزبی مبتنی بر طبقه هم در حال تحول بوده است؛ به گونه‌ای که احزاب چپ دیگر حامیان خود را نه از میان طبقه کارگر بلکه از بین طبقات لیبرال شهر نشین و تحصیل کرده پیدا می‌کنند.
مسائل ژئوپلیتیکی
وی عنوان کرد: در سالی که گذشت در منطقه مدیترانه شرقی هم شاهد افزایش تنش‌ها بودیم. در این بحران دو عضو ناتو یعنی «یونان» و «ترکیه» عملاً در مقابل هم قرار گرفتند و کشورهای اروپایی به ویژه فرانسه از موضع یونان و قبرس و ادعای آنها درباره حدود قلمرو دریایی‌شان حمایت کرده‌اند. نهایتاً در روزهای پایانی سال، تحول مهم دیگر در توافق میان بریتانیا و اتحادیه اروپا در مورد برگزیت بود. عدم توافق می‌توانست تبعات متعددی در عرصه‌های مختلف به ویژه برای بریتانیا به دنبال داشته باشد و پیش‌بینی می‌شد اگر توافق صورت نمی‌پذیرفت مسائلی همچون تعرفه مواد غذایی، بخش‌های خدماتی، حقوق ماهیگیری، مسائل مالی و مسایل مرزی ایرلند شمالی با مشکل جدی مواجه می‌شد. لازم به ذکر است بر طبق نظر سنجی‌های اخیر در سالی که گذشت، گرایشات استقلال‌طلبی در ناحیه اسکاتلند تا حد نسبتاً زیادی بالا رفت؛ به طوری که حزب ملی اسکاتلند در تلاش است تا ماه می سال آینده، همه‌پرسی جدیدی را در مورد جدایی این ناحیه از بریتانیا برگزار کند.
نوربخش در پایان خاطرنشان کرد: توجه داشته باشید که هنوز نکات ابهام‌آمیز زیادی در مورد شیوه برگزاری همه‌پرسی اسکاتلند وجود دارد و نحوه استقلال یا برنامه‌های کمپین جدایی‌طلبان اسکاتلند در مورد مسائل تجاری و اقتصادی آن هم نامشخص است و از همه مهم‌تر لندن هیچ نشانه‌ای از موافقت با برگزاری از خود بروز نداده است. با این وصف، سال ۲۰۲۰ در حالی در اروپا به پایان رسید که اتحادیه همچنان به غیر از مسایل ناشی از تبعات کرونا، دارای مشکلات داخلی از جمله مسائلی همچون تروریسم، مهاجرت، اختلاف نظر بروکسل با اعضای گروه ویزگراد ۴ (به ویژه ویکتور اوربان در مجارستان)، تنش‌ها با ترکیه و نگرانی‌هایی از سمت روسیه است. در سال ۲۰۲۱ میلادی هم باید منتظر تحولاتی در این بلوک باشیم که می‌توان به انتخابات سراسری آلمان و پایان دوران صدراعظمی «آنگلا مرکل» اشاره کرد و از سویی هم باید دید روابط میان ایالات متحده و اتحادیه اروپا که در دوران ترامپ تضعیف شده بود تا چه حدی با شروع به کار «جو بایدن» تقویت خواهد شد.
