نکات قبل و بعد از بتن ریزی سقف

نکات قبل و بعد از بتن ریزی سقف، مهم ترین عوامل تعیین کننده کیفیت و پایداری یک سازه بتنی هستند. بتن ریزی سقف، قلب تپنده هر سازه بتنی است و اجرای صحیح آن مستقیماً بر ایمنی، دوام و پایداری ساختمان در برابر حوادث و بارهای وارده تأثیر می گذارد. بتن ریزی اصولی و مهندسی، تضمین کننده کیفیت کل سازه است.

دراین راهنما، جزئیات فنی مباحث مقررات ملی ساختمان تدوین شده است، جامع ترین مرجع برای مهندسان، پیمانکاران، و کارفرمایان جهت اجرای بی نقص عملیات بتن ریزی سقف است.

نکات کلیدی قبل از بتن ریزی سقف

1. کنترل کامل سیستم قالب بندی و شمع گذاری

۲. بررسی و تأیید آرماتوربندی (مسلح کردن سازه)

آرماتوربندی، بخش مسلح کننده سقف در برابر تنش های کششی و برشی است.

• کنترل کاور بتنی (پوشش بتن): استفاده از اسپیسرهای استاندارد برای اطمینان از حفظ فاصله میلگردها از کف قالب. (طبق مبحث 9 مقررات ملی ساختمان، حداقل کاور باید بسته به محیط قرارگیری سازه تأمین شود).

• کنترل وصله ها و طول خم ها: اطمینان از اجرای صحیح طول پوشش میلگردها مطابق با نقشه و آیین نامه ها (مبحث 9).

• نظافت آرماتورها: میلگردها باید کاملاً عاری از زنگ زدگی سست، گل، روغن یا هرگونه آلودگی باشند که بر چسبندگی بتن تأثیر می گذارد.

• تثبیت قطعات مدفون: اطمینان از جایگذاری صحیح لوله های تأسیساتی، غلاف ها و پلیت ها و تثبیت آن ها برای جلوگیری از جابجایی در حین بتن ریزی.

۳. آماده سازی محیط و مصالح

• بررسی شرایط آب و هوایی:

  • هوای گرم: در دمای بالا، بتن ریزی باید در ساعات خنک تر روز (صبح زود یا عصر) انجام شود. استفاده از آب سرد در طرح اختلاط و افزودنی های دیرگیر کننده ضروری است.

  • هوای سرد (زیر 5 درجه سانتی گراد): استفاده از مواد افزودنی ضدیخ، گرم کردن مصالح (آب و سنگدانه ها) و محافظت از بتن در برابر یخ زدگی در ساعات اولیه.

• تمیزکاری نهایی: کف قالب فلزی بتن باید کاملاً از هرگونه نخ، چوب، براده و ضایعات پاک شود. استفاده از فشار باد یا آبپاشی توصیه می شود.

• تأمین تجهیزات: از کارکرد صحیح و تعداد کافی ویبراتورها ، پمپ بتن و لوازم تسطیح اطمینان حاصل شود.

نکات حین بتن ریزی سقف

بتن ریزی باید یک فرآیند پیوسته باشد تا از ایجاد درز سرد جلوگیری شود؛ درزی که مقاومت سازه را به شدت کاهش می دهد.

۱. اجرای بتن

• تخلیه بتن: بتن نباید از ارتفاع زیاد (بیشتر از 1.5 متر) تخلیه شود، زیرا باعث جداشدگی دانه ها می شود.

• روش ریختن: بتن باید به صورت راهروهای متوالی و در یک جهت ریخته شود و از روی هم انباشتن بتن در یک نقطه و سپس حرکت دادن آن به صورت افقی (که موجب جداشدگی می شود) جداً خودداری شود. (بر اساس مبحث 9 مقررات ملی ساختمان)

• کنترل عیار بتن و اسلامپ: مهندس ناظر باید قبل از شروع، میزان روانی بتن (اسلامپ) را با آزمایش مخروطی و تطابق آن با طرح اختلاط تأیید کند.

۲. تراکم

• ویبره اصولی: استفاده از ویبراتور مکانیکی برای حذف هوای محبوس شده و پر کردن کامل فضای اطراف میلگردها و گوشه های قالب ضروری است.

• نکات ویبره:

  • ویبراتور باید به صورت عمودی وارد و خارج شود.

  • زمان ویبره نباید آنقدر طولانی باشد که جداشدگی رخ دهد. (معمولاً 5 تا 15 ثانیه)

  • ویبره نباید به آرماتورها برخورد کند.

  • شعاع عمل ویبراتور باید با همپوشانی انجام شود.

۳. تسطیح و پرداخت

• خط تراز: سطح بتن باید بلافاصله پس از تراکم توسط شمشه و ماله به تراز و صافی نهایی رسانده شود.

• ماهیچه سازی: ایجاد ماهیچه در محل اتصال تیر به ستون یا دال به دیوار ضروری است تا از تمرکز تنش و ترک خوردگی جلوگیری شود.

نکات بعد از بتن ریزی سقف

مراقبت از بتن مهم ترین مرحله برای کسب مقاومت نهایی و جلوگیری از ترک های سطحی است.

۱. عمل آوری یا کیورینگ - جنگ با تبخیر آب

عمل آوری باید حداقل 7 روز (برای بتن های معمولی) و در شرایط ایده آل 14 تا 28 روز ادامه یابد.

۲. پیشگیری و درمان ترک های زودرس

• ترک های خمیری: این ترک ها در ساعات اولیه (زمانی که بتن هنوز تر است) به دلیل تبخیر سریع آب رخ می دهند. با محافظت از سقف در برابر باد و نور خورشید و آب دهی زود هنگام می توان از آن ها جلوگیری کرد.

• نحوه ترمیم: ترک های کوچک و سطحی معمولاً نیازی به ترمیم سازه ای ندارند، اما ترک های عمیق تر باید توسط مهندس سازه بررسی و با استفاده از اپوکسی یا گروت های پلیمری ترمیم شوند.

۳. زمان و نحوه قالب برداری

باز کردن قالب ها قبل از کسب مقاومت کافی بتن، یک خطای فاجعه بار و سازه ای است.

• مبنای زمان بندی: زمان دقیق باز کردن قالب ها به مقاومت کسب شده بتن بستگی دارد که با آزمایش نمونه های مکعبی یا استوانه ای کنترل می شود. (طبق مبحث 9)

• استاندارد تقریبی (در شرایط عادی):

  • قالب های زیر سقف های ساده (بدون بار اضافی): 7 تا 14 روز

  • تیرها و سقف های با دهانه بلند: 21 روز یا بیشتر

  • شمع های نگهدارنده: باید در حداقل دو طبقه متوالی پس از بتن ریزی طبقه بالا باقی بمانند تا سازه به مقاومت نهایی خود برسد.

سوالات متداول 

۱. حداقل ضخامت بتن ریزی سقف چقدر است؟

حداقل ضخامت بتن ریزی دال (سقف) بسته به نوع سقف و دهانه متفاوت است. اما در سقف های متداول مانند تیرچه بلوک، حداقل ضخامت دال بتنی روی بلوک ها (درجا) نباید کمتر از 5 سانتی متر باشد.

۳. علت اصلی ترک خوردن سقف بتنی بعد از بتن ریزی چیست؟

شایع ترین علت، عدم عمل آوری کافی و تبخیر سریع آب در ساعات اولیه (ترک های خمیری) است. دلایل دیگر شامل نسبت آب به سیمان بالا، ضعف در آرماتوربندی و نشست زیرسازی قالب ها است.