زخم پای دیابتی، عارضه‌ای پیچیده است که به دلیل اختلالات عروقی و عصبی ناشی از دیابت، فرآیند طبیعی ترمیم زخم را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. درک دقیق مراحل بهبود زخم پای دیابتی برای هر بیمار و کادر درمانی حیاتی است، چرا که اختلال در هر یک از این مراحل می‌تواند منجر به مزمن شدن زخم، عفونت و در نهایت، عواقب وخیم‌تری شود. این مقاله به تفصیل، فازهای بیولوژیکی و بالینی التیام زخم دیابتی را بررسی می‌کند و به تشریح چگونگی درمان زخم دیابت در هر مرحله می‌پردازد.

فاز التهابی (Inflammatory Phase): پاکسازی اولیه زخم

نخستین گام در چگونگی بهبود زخم دیابتی، آغاز فاز التهابی است که بلافاصله پس از آسیب دیدگی آغاز شده و معمولاً چند روز به طول می‌انجامد. در این مرحله، بدن با ارسال سلول‌های ایمنی (مانند نوتروفیل‌ها و ماکروفاژها) به محل زخم، اقدام به پاکسازی بافت‌های آسیب‌دیده، میکروب‌ها و هرگونه آلودگی می‌کند. علائم کلاسیک التهاب شامل قرمزی، تورم، گرما و درد در اطراف زخم در این فاز مشهود است.

این واکنش التهابی برای شروع ترمیم ضروری است، اما در بیماران دیابتی به دلیل اختلال در عملکرد سیستم ایمنی و وجود قند خون بالا، ممکن است این فاز طولانی‌تر یا ناکارآمد باشد که التیام زخم دیابتی را به تأخیر می‌اندازد. نحوه درمان زخم دیابت در این مرحله عمدتاً بر کنترل اولیه التهاب و پیشگیری از عفونت‌ زخم دیابت جدی متمرکز است.

به یاد داشته باشید:

• فاز التهابی، مرحله حیاتی پاکسازی زخم است.
• قند خون بالا می‌تواند این مرحله را مختل کند.

طبق تحقیقات منتشر شده در (۲۰۲۲) International Wound Journal اختلال در فرآیند التهابی به دلیل دیابت کنترل نشده، می‌تواند منجر به تشکیل بیوفیلم‌های باکتریایی شود. این بیوفیلم‌ها یک سد فیزیکی و شیمیایی غیرقابل نفوذ در برابر سلول‌های ایمنی و آنتی‌بیوتیک‌ها ایجاد می‌کنند و زخم را در فاز التهابی مزمن نگه می‌دارند. بنابراین، یکی از مهم‌ترین اقدامات درمانی در این مرحله، دبریدمان قاطع برای شکستن این بیوفیلم‌ها و ایجاد یک بستر تمیز برای شروع فرآیند ترمیم است.

فاز تکثیری (Proliferative Phase): بازسازی و تشکیل بافت جدید

پس از اتمام مرحله التهاب و پاکسازی زخم، فاز تکثیری آغاز می‌شود که معمولاً بین چند روز تا چند هفته به طول می‌انجامد و هدف اصلی آن چگونگی بهبود زخم دیابتی از طریق تشکیل بافت جدید است. در این فاز، سلول‌هایی مانند فیبروبلاست‌ها (تولیدکننده کلاژن) و سلول‌های اندوتلیال (تشکیل‌دهنده رگ‌های خونی جدید) فعال می‌شوند. تشکیل بافت گرانولاسیون (بافت همبند جدید، قرمز و دانه دانه) در بستر زخم، مشخصه اصلی این مرحله است که نشانه‌ای از آغاز التیام زخم پای دیابتی می‌باشد.

همزمان، سلول‌های کراتینوسیت از لبه‌های زخم شروع به مهاجرت کرده و سطح زخم را مجدداً می‌پوشانند (اپیتلیالیزاسیون). در این مرحله، درمان زخم پای دیابتی بر فراهم کردن یک محیط مرطوب و محافظت‌شده برای رشد این بافت‌های جدید و همچنین مدیریت ترشحات زخم تمرکز دارد. این امر شامل استفاده از خدمات پانسمان نوین و تکنیک‌هایی برای بهینه‌سازی بستر زخم است.

به یاد داشته باشد:

• تشکیل بافت گرانولاسیون، نشانه پیشرفت ترمیم است.
• حفظ رطوبت و حفاظت از زخم در این مرحله ضروری است.

فاز بازسازی (Remodeling Phase): استحکام‌بخشی و بهبود نهایی

آخرین و طولانی‌ترین مرحله در مراحل بهبود زخم پای دیابتی، فاز بازسازی یا بلوغ است که می‌تواند از چند ماه تا حتی چند سال پس از بسته شدن زخم ادامه یابد. در این فاز، کلاژن‌های جدیدی که در مرحله تکثیری تشکیل شده‌اند، بازآرایی و سازماندهی می‌شوند و پیوندهای عرضی قوی‌تری بین آن‌ها ایجاد می‌گردد. این فرآیند منجر به افزایش تدریجی استحکام کششی بافت اسکار (جای زخم) می‌شود.

هرچند بافت اسکار هرگز به استحکام و انعطاف‌پذیری پوست سالم اولیه نمی‌رسد (معمولاً ۸۰% استحکام اولیه را پیدا می‌کند)، اما بازسازی مستمر به بهینه‌سازی عملکرد آن کمک می‌کند. نحوه مراقبت از زخم دیابت در این فاز، بر حفظ رطوبت پوست اطراف اسکار، محافظت از آن در برابر آسیب‌های مکانیکی و کنترل دقیق قند خون برای جلوگیری از عود زخم تمرکز دارد. در یک کلینیک درمان تخصصی زخم دیابت، پایش دوره‌ای و اقدامات حمایتی برای اطمینان از بهبود زخم دیابتی و جلوگیری از عوارض طولانی‌مدت ضروری است.

به یاد داشته باشید:

• فاز بازسازی طولانی‌ترین مرحله ترمیم است.
• بافت اسکار به تدریج استحکام می‌یابد، اما هرگز کاملاً مشابه پوست اولیه نیست.
• مراقبت مداوم و کنترل قند خون برای جلوگیری از عود زخم ضروری است.

عوامل کلیدی مؤثر بر چگونگی درمان زخم دیابت در هر مرحله

موفقیت در بهبود زخم پای دیابتی، به مدیریت هم‌زمان چندین عامل حیاتی بستگی دارد. این عوامل، که هر یک نقش اساسی در پیشبرد التیام ایفا می‌کنند، نیازمند توجه دقیق و رویکردی جامع هستند:

• کنترل قند خون: قند خون بالا مانع ترمیم و افزایش عفونت است؛ این عامل حیاتی‌ترین گام در التیام زخم دیابتی محسوب می‌شود.
• مدیریت عفونت: وجود عفونت، فرآیند ترمیم زخم را مختل و حتی معکوس می‌کند. درمان عفونت زخم دیابتی شامل دبریدمان، آنتی‌بیوتیک، اوزون تراپی و DBD پلاسما برای استریلیزاسیون و تحریک ترمیم است.
• رفع فشار (Offloading): کاهش فشار از روی زخم، به ویژه در کف پا، از اصول حیاتی در نحوه درمان زخم دیابت است. استفاده از کفش زخم پای دیابتی تخصصی، آتل‌ها یا گچ‌های مخصوص برای التیام زخم پای دیابتی ضروری است.
• خون‌رسانی کافی: عروق خونی سالم برای انتقال اکسیژن و مواد مغذی به محل زخم ضروری هستند. ارزیابی عروق اندامی (ABI/TBI) و اقدامات لازم مانند آنژیوپلاستی یا جراحی عروق برای بهبود زخم دیابتی اهمیت بالایی دارد.
• دبریدمان منظم: حذف بافت‌های مرده (نکروتیک) و بیوفیلم (Biofilm) به صورت منظم از طریق روش‌های مختلف دبریدمان، برای پیشرفت موفقیت‌آمیز مراحل بهبود زخم پای دیابتی حیاتی است.
• پانسمان و تکنیک‌های پیشرفته: استفاده از خدمات پانسمان نوین (مانند هیدروژل، فوم، آلژینات، نقره‌ای)، به همراه تکنیک‌هایی چون خدمات وکیوم تراپی (NPWT)، لایت تراپی و لیزر نور آبی برای تسریع چگونگی درمان زخم دیابت نقش به سزایی دارند.
• تغذیه و حمایت متابولیک: پروتئین و ویتامین‌ها (مانندC, A)، روی، و خدمات بایوفیلر برای ترمیم بافت در مراقبت از زخم پای دیابتی ضروری است.

طبق بررسی های انجام شده در Academy of Nutrition and Dietetics (2023) در کنار کنترل قند خون، مدیریت کمبودهای تغذیه‌ای یک عامل مهم در شکست ترمیم است. 

کلینیک درمان تخصصی زخم دیابت امیدنو :بدون درد و بدون بستری

برترین کلینیک تخصصی زخم پای دیابت امید نو، برترین کلینیک مراقبت از زخم پای دیابتی و پیشگیری از عفونت زخم دیابت با کمک مشاوره تغدیه دیابت و خدمات درمان با آنتی بیوتیک برای درمان عفونت زخم دیابت همراه بیماران است.

همچنین در این مرکز برای ترمیم زخم پای دیابتی و فرایند بهبود زخم دیابت خدمات پزشکی مانند: درمان زخم با بایوفیلر (بایو فیلر)، پانسمان نوین زخم پای دیابت ، اوزون تراپی زخم، درمان زخم دیابت با پلاسما تراپی، بهبود زخم با پی آر پی PRP ، لایت تراپی، الکتروکوتر ، وکیوم تراپی زخم، بهبود زخم با لیزر ارایه می‌کند. بیماران دیابتی می‌توانند برای تعیین وضعیت عروق از خدمات ارزیابی عروق اندامی و جریان گردش خون در پاها از تست‌ های ABI و TBI در این مرکز بهره ببرند.

تهران، خیابان شریعتی، پل رومی، ابتدای بلوار‌صبا، نبش کوی خلیلی، پلاک 195        تماس: 02121000060 و 09912102006

شنبه تا چهارشنبه ١٣ تا ٢١ و پنجشنبه ها ٩ تا ١٧                                                وب سایت: www.omid-clinic.com