زبان تاتی ریشه در عمق ایران دارد

درباره نویسنده دکتر کمالی

دکتر محمدرضا کمالی. یکی از نوادگان خان های شهرستان نکا در استان مازندران بوده که اجدادش از مازندران به استان کرمان مهاجرت کرده بودند.مادرش اصالتا کرمانی است؛ وی از جانبازان دوران هشت سال دفاع مقدس می باشد که در عملیات های مختلف شرکت نموده و در عملیات شلمچه مجروح شیمیایی گردید.دکتر محمدرضا کمالی کتاب مشترکات ایران و افغانستان، کتاب تاریخچه موادمخدر و بررسی روند شیوع اعتیاد در ایران، کتاب جازموریان قلب ایران وکتاب عشق جاودان، کتاب تاریخچه موادمخدر در جهان، کتاب همه چیز درباره ی گیاهان دارویی، کتاب پروانه در آتش و کتاب شهرزاد غصه ها را به رشته تحریر درآورده که هر یک چندین نوبت تجدید چاپ گردیده است.او مقاله های متعددی درباره مسائل اقتصادی و اجتماعی در مطبوعات داخلی منتشر نموده و همچنین در چند همایش و کنفرانس نیر سخنرانی ایراد نموکرده است.وی همچنین کتاب های جنگ و صلح، برادران کارامازوف، جنایت و مکافات،بیگانه، وقتی نیچه گریست، وصایا، دنیای سوفی، بادبادک باز، هزار خورشید 6 قوم تات تابان، قانون شفا، از دولت عشق، اتاق جایی که اتفاق افتاد، زیاد اما ناکافی، چشم دل بگشا، پس از تو، من پیش از تو را ترجمه کرده که توسط ناشران مختلف منتشر شده اند .کتاب حاضر جدیدترین اثر وی بوده که اکنون منتشر شده است. همچنین کتاب جدید دیگری به نام اطلاعات عمومی دانش آموز در حال آماده سازی است که بزودی منتشر خواهد شد.

پیشگفتار

ایران سرزمینی است که تمام اقوام و پیروان مذاهب و ادیان مختلف در کناریکدیگر در آرامش هستند. تاریخچه این زندگی مسالمت آمیز به قبل از سلسله هخامنشیان و به دوران فرمانروایی کورش کبیر و حتی قبل از آن برمی گردد. درکرمانشاه اقوام و نژادهای مختلفی وجود دارد که آداب و سنن آنها مورد احترام دیگر اقوام می باشد و همچنین در کرمان نیز پیروان مذاهب و ادیان مختلف درکنار هم به زندگی ادامه می دهند. در مجموع نام ایران را به عنوان یک کشورمستقل و آزاد به جهانیان نشان می دهد. قوم تات نیز یکی از این اقوام بزرگ است که گستردگی بسیار زیاد دارد و از گذشته های دور در ایران زندگی می کرده اند.زمان شناخت و کسب علم و آگاهی در فرهنگ پربار ایران اسلامی چنان پربهاست که بر مبنای آن لحظاتی از عمر آدمی نام حیات و بالندگی واقعی به خود می گیرد که صرف کسب علم و آگاهی گردد. در این میان شناخت میراث فرهنگی به معنای عام خود ارزشی ویژه دارد چرا که معمولا بهترین آینده نگری ها و آینده سازی ها در پرتو تجربیات گذشتگان صورت می پذیرد.گذشته از این مطالب هویت هر قوم و ملتی نیز به صورتی کاملا درهم تنیده با گذشته و میراث گذشتگانش گره خورده است و در عصری که عده ای آن را می خوانند؛ قطعا کوشش برای شناخت و حفظ هویت امری » بحران هویت « عصربسیار مقدس و مهم خواهد بود.این سخنان برای ملت هایی که حداکثر چند قرن سابقه تاریخی دارند آن قدرمفهوم نبوده و اهمیت آن چنانی نخواهد داشت ولی ایرانیان که ملتی حاضر درصحنه تاریخ از همان ابتدای آن می باشند و همیشه تمدن ساز بوده و حضوردرخشانی در صحنه زندگی بشریت دارند، بایستی اهمیت مسئله را بصورتی عمیق درک نموده و در راه اعتلای هویت خویش از طریق بهره مندی ازداشته های دیروزی و تفکر و تامل امروزی کوشیده و حتی یاریگر دیگرانی باشند که به علت فقدان چنین سابقه درخشان فرهنگی چنین پتانسیلی را ندارند.در میان مباحث مختلفی که می توان در راستای مسائل بیان شده دسته بندی و بیان نمود بحث قومیت ها و اقلیت های زبانی موجود در داخل حوزه ی ایران فرهنگی بسیار مهم می باشد و بررسی گذشته و دارایی های فرهنگی هرکدام ازآنها می تواند علاوه بر روشن نمودن گوشه ای از وقایع اتفاق افتاده در گذر زمان این مرز و بوم، باعث شکوفایی هویت ملی کل ایرانیان گردد چرا که ایران یعنی همه این قومیت ها و اقلیت ها که در یکی شدنشان مفهوم ایران را ساخته اند.در نگارش این کتاب از کمک ها و همفکری های بزرگان، دوستان وفرهیختگان متعددی بهره برده ام؛ خصوصا از دوستان عزیزم جناب آقای علی انصاری  و برادرانش، فرزندان حاج علی اکبر انصاری از خیرین منطقه دانسفهان « که از بزرگان ایران و مالک مجتمع فرهنگی ایران مال، بانک »تات که در پی ادغام با موسسه مالی صالحین به بانک آینده تغییر نام داد هستند و جناب آقای دکتر علی محمدی تات  جوان ترین استاد دانشگاه اسفرورین « فرزند حاج حبیب الله محمدی تات از خیرین منطقه 5 که ازنوادگان بزرگان قوم تات نیز هستند و همچنین از دوست عزیزم جناب آقایمهندس محمدمهدی اعلایی 2استاندار قزوین اطلاعات جامعی را به دستآوردم که کمال تشکر را دارم.در خاتمه از آقای میروحید ذنوبی مدیر انتشارات مهرآمین که زحمت ویرایش و انتشار این کتاب را به عهده گرفت سپاسگزاری می نمایم.

مقدمه

در کنار نام هایی چون کرد، بلوچ، ترکمن و ترک و سایر قومیت ها، گاهگاهی نیز یاد می شود البته با » تاتی « و آنچه که بدان سخن می گویند یعنی » تات ها « ازکمال تاسف باید گفت که عدم انجام صحیح رسالت و وظیفه از سوی رسانه های جمعی و مطبوعات  اعم از دولتی و غیر دولتی  و حتی مجامع دانشگاهی، مانع از آن بوده است که ایرانیان دیگر هموطنان خویش را در قالب قومیت های دیگرخوب بشناسند و اهدافی که در جملات قبل شمرده شد، محقق گردد. در موردتات ها و تاتی وضع دو چندان آشفته تر است و عده بسیار اندکی به صورتی صحیح و عمیق با تات ها و گذشته و فرهنگ غنی شان آشنایی دارند.به راستی تات ها چه کسانی هستند و در کجاها ساکن می باشند و تعدادشان چند نفر است؟آیا مانند بعضی از قومیت ها مثل بلوچ ها در منطقه ای متمرکز زندگی می کنند یا گستره سکونت پراکنده دارند؟ آیا مانند کردها یک قومیت مشخص با داشتن همه شرایط آن از جمله مسائل نژادی و تاریخی و زبانی می باشند؟آیا تاتی یک زبان یا گویش واحد است؟تاتی چه نسبتی با زبان های باستانی ایران چون مادی و اوستایی و زبان های ایران میانه چون پهلوی و اشکانی و ساسانی دارد؟تاتی موجود در آذربایجان چه نسبتی با زبان آذری دارد؟نگاهی به سابقه مباحث مطرح شده و مقالات و کتاب های نوشته شده که به را مورد بررسی قرار » تاتی « و » تات ها « صورت مستقیم یا غیر مستقیم مساله داده اند، بالاخص به شیوة منتقدانه و با حذف مطالب تکراری و رونویسی شده ازچند منبع خاص نشان می دهد که هنوز نسبت به این موضوع ادای دین علمی نشده است. و زوایای پنهان بسیاری وجود دارد که همت صد چندان ایران شناسان و عالمان علاقه مند به هویت ایرانی را می طلبد.از زمانی که احمد کسروی » تاتی « شاید بتوان گفت که به صورت جدی  به آذری یا زبان باستان « پرداخت مطرح شد و در واقع کتاب » زبان آذری « بحث که از نوشته شدنش بیش از هشتاد سال می گذرد شروعی برای » آذربایجان منازعات علمی و غیر علمی متعدد بین طرفداران وجود زبان آذری و نظریه مهاجرت ترکان به آذربایجان و از طرف دیگر منکران وجود چنین زبانی و معتقدین به بومی بودن چندین هزار ساله ترکی در آذربایجان گردید که به نوعی تاتی و تات ها نیز در بین این مباحثات مطرح می شدند و می شوند.

پیشینة تاریخی قوم تات

در میان رشته کوهای قفقاز در سراسر راه جادة ساحلی خزر به جزیرة آبشوران جائی که جادة ساحلی باریک تر می شود گردنة باریکی بین دریا و کوه وجود دارد که دربند نامیده می شود. در زمان ساسانیان دیواره ای در این مکان برای جلوگیری از حملات چادرنشینان شمالی کشیده شده بود که به سد دربندمعروف شد و در آن قلعة مستحکم سر حدی در بند )الباب و الابواب( ایجاد شده بود. در زمان کسری انوشیروان اقوام ابخاز و خزر و آلان بر ایران هجوم برده و درار منستان پیشرفت نمودند، پادشاه ایران سپاه مجهزی برای مقابله با آنان گسیل داشت و این تهاجم را مغلوب نمود در این جنگ ده هزار نفر از آنان اسیر سپاه ایران گردید که به امر شاه در آذربایجان و نواحی مجاور آن مستقر گردیدند. وی همچنین چندین پادشاهی کوچک در قفقاز به وجود آورد. استحکامات قلعه دربند تقویت شد و سربازان دلاور و تازه نفس در آن جای گرفتند. بدین ترتیب پادشاه سدی در برابر خاقان ترک بوجود آورد. این احتمال وجود دارد که تات ها باقی مانده مهاجر نشینانی باشند که در ز مان ساسانیان برای مستحکم کردن در بند به داغستان مهاجرت کرده اند.بنابر قوم بلاذری انوشیروان ناحیة دربند شیروان را از اقوام خزر ساکن –گرداند این آخرین ایالت در ساحل چپ ارس )عملا در ناحیة نخجوان با کوههای احاطه شده( بدون واسطه در شمال آذربایجان قرار داشت. اقوام خزر مسیحی بودند، اما از نقطه نظرسیاسی و زبان شناسی در پادشاهی ارمنستان جایگاه مخصوصی داشتند. در سال 662 ، آنها از پادشاه ساسانی تقاضا کردند تا ایالت آنان را از ارمنستان جدا و به آذربایجان الحاق کند. بنابر قول در بند نامه، انوشیروان شهرهای مجاور دربند را با مردم آذر بایجان و فارس و شهرهای جنوب در بند را با مردم عراق و فارس پر کرد. بنابر همین منبع قلاع در بند در بعد از اسلام بازسازی و اعراب موصل و سوریه در آن ساکن شدند. در میان مناطق مستحکم شده به خصوص از مناطقی نامبرده شده که در زمان حاضر وطن تات ها است. از متن در بند نامه می توان این نتیجه را بدست آورد که حضور تات ها در این مناطق مهاجرت آنها را بعد از قرن هشتم نشان می دهد. اما متن در بند نامه که نسخه فارسی آن هرگز بدست نیامده است قابل اطمینان نیست. منابع تاریخی دیگری که در اختیار داریم، فقط آمیختگی نژادی مهاجر  نشینان ساکن در بند را آشکار می سازد. اما گستردگی و پراکندگی جغرافیای تات ها در زنجیرة شرقی قفقاز و نفوذ آنان در دربند این عقیده را تایید می کندکه آنها مهاجرنشینان ایرانی هستند که به منظور تشدید و تقویت خط طبیعی دفاعی برای مبارزه با هجوم از طرف شمال توسط ساسانیان ابقاء شده اند.