در گفت‌وگو با ایلنا تشریح شد:
نقش نفت در جنگ‌های اسرائیل/ پشت‌پرده همکاری انرژی باکو-تل‌آویو
مدیر گروه مرکز مطالعات بین‌المللی انرژی وین گفت: این امکان هم وجود دارد که اسراییل میانجی عبور نفت روسیه به بازارهای اروپا یا مدیترانه باشد. چنین اقدامی ممکن است که نقشه و جغرافیای ژئوانرژی بخش مهمی از نفت جهان را تغییر دهد. البته این برنامه نیازمند سرمایه‌گذاری بالا در تامین زیرساخت‌ها است. ترمینال‌ها، بنادر و لوله‌گذاری، نیازمند سرمایه‌گذاری و زمان است.
فریدون برکشلی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره نقش نفت در اقدمات جنگ‌طلبانه اسرائیل اظهار داشت: اسرائیل در سرزمینی با وسعتی کمتر از ۲۱ هزار کیلومتر مربع و جمعیت ۹ میلیون نفر واقع شده که فاقد منابع طبیعی و زیرزمینی قابل اعتنا منجمله نفت است. البته در سال‌های اخیر تولید گاز عمدتا از مناطق ساحلی و فلات قاره سرعت گرفته، به طوریکه اکنون صادرات گاز هم دارد. ذخایر گاز طبیعی در اطراف مرزهای سرزمین اشغالی با سوریه و لبنان هم وجود دارد. با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی، امنیت تامین انرژی کانون دکترین اقتصادی-انرژی این منطقه را تشکیل می‌دهد.
نقش نفت در جنگ‌های اسرائیل
وی افزود: در مورد نقش نفت در تامین مالی اسرائیل باید گفت، تعرفه‌ای بر روی واردات و صادرات نفت و گاز وضع نشده اما مالیات اندکی بر روی تولید و توزیع فراورده‌های نفتی برقرار است که رقم بالایی را تشکیل نمی‌دهد. البته با توجه به اینکه نفت و گاز و انرژی در فرایندهای متعددی کاربرد دارند، درآمدهای دولت به صورت غیرمستقیم، کسب می‌شود و رقم آنها را نمی‌توان مشخصا تعیین کرد. در عین حال باید توجه داشت که شدت انرژی (oil intensity) در اقتصاد اسراییل پایین است و در سطح کشورهای صنعتی است. به عبارتی اقتصاد اسراییل برای تولید مقدار معینی از کالا و خدمات، مصرف نفت بالنسبه کمی دارد.
افزایش ۳۳ درصدی واردات نفت در اسرائیل
مدیر گروه مرکز مطالعات بین‌المللی انرژی وین درباره مبادی دریافت انرژی اسرائیل گفت: بر پایه گزارش بلومبرگ در طی سه ماهه دوم ۲۰۲۵، اسراییل ۳۴۵ هزار بشکه نفت‌خام و ۸۶ هزار بشکه در روز فراورده وارد کرده که نسبت به زمان مشابه در سال ۲۰۲۴، نزدیک به ۳۳ درصد افزایش داشته است. با توجه به اینکه نفت و فراورده‌های نفتی در تحرکات نظامی و عملیات جنگی کاربرد دارد، افزایش چشمگیر واردات نفت و فراورده، نسبت به دوره مشابه سال قبل نشان از آماده‌سازی نظامی این رژیم برای افزایش امنیت امنیت انرژی و پشتیبانی لجستیک برای جنگ با جمهوری اسلامی بود.
آذربایجان؛ تامین‌کننده اصلی انرژی تل‌آویو
وی تاکید کرد: این رژیم از منابع متعددی نفت خود را تامین می‌کند. از سال ۲۰۲۰، یک‌پنجم واردات نفت‌خام این اسرائیل از جمهوری آذربایجان خریداری می‌شد. اما بعد از آغاز جنگ غزه، اسراییل نزدیک به ۵۰ درصد از نفت خام خود را از آذربایجان وارد کرده است. اسراییل قراردادهای طویل‌مدت با امریکا، برزیل و کشورهای غرب افریقا، به ویژه گابن دارد. تعداد زیادی از شرکت‌ها دست‌اندرکار تامین و خرید و فروش نفت و فراورده‌های نفتی برای اسراییل هستند. در عین حال معامله‌گران اسراییلی هم خود در معاملات نفتی در خاورمیانه، روسیه و سایر کشورها، فعالیت دارند. دو پالایشگاه اسراییل می‌توانند طیف گسترده‌ای از انواع نفت خام را پالایش کنند. پالایشگاه بازان (bazan) واقع در بندر حیفا، جدید و مدرن است و می‌تواند طیف گسترده‌ای از انواع نفت خام را پالایش کند و فراورده‌های متنوعی پالایش و تولید می‌کند.
اعراب به اسرائیل نفت نمی‌دهند
برکشلی درباره نقش اعراب در تامین انرژی اسرائیل تصریح کرد: هیچ‌یک از کشورهای عرب عمده تولیدکننده نفت در خاورمیانه، در میان تامین‌کنندگان نفت اسراییل دیده نمی‌شوند. احتمالا چنانچه مواردی هم باشد، از طریق صادرات مجدد و مبادی صادراتی متفاوتی انجام می‌شود. بازار اسراییل هم برای تولیدکنندگان عمده خلیج‌فارس جذاب محسوب نمی‌شود. در هر صورت نفت یک فعالیت بین‌المللی است. معامله‌گران در اقصی نقاط جهان به فعالیت مشغولند. در یک معامله نفتی، گاهی تعداد زیادی افراد و شرکت‌ها از چندین ملیت در حال فعالیت هستند.
تنوع مسیرهای واردات و تجارت نفت؛ فرصت طلایی اسرائیل
وی درباره نقشه انرژی رژیم صهیونیستی بیان کرد: با توجه به اینکه ریسک جنگ رژیم صهیونیستی در غزه، امنیت تامین انرژی در منطقه را کاهش داده و از سوی دیگر سیاست‌های تحریمی امریکا و اتحادیه اروپا علیه روسیه، عرضه نفت این کشور را تحت‌تاثیر قرار داده است، این امکان که روسیه و اسراییل، مشترکاتی برای همکاری پیدا کنند، وجود دارد. لذا چنانچه به توافقاتی برسند برای اسراییلی‌ها تنوع مسیرهای واردات و تجارت نفت یک فرصت طلایی محسوب می‌شود.
اسرائیل میانجی عبور نفت روسیه به بازارهای اروپا یا مدیترانه؟
مدیر گروه مرکز مطالعات بین‌المللی انرژی وین ادامه داد: این امکان هم وجود دارد که اسراییل میانجی عبور نفت روسیه به بازارهای اروپا یا مدیترانه باشد. چنین اقدامی ممکن است که نقشه و جغرافیای ژئوانرژی بخش مهمی از نفت جهان را تغییر دهد. البته این برنامه نیازمند سرمایه‌گذاری بالا در تامین زیرساخت‌ها است. ترمینال‌ها، بنادر و لوله‌گذاری، نیازمند سرمایه‌گذاری و زمان است.
وی تاکید کرد: در اسراییل جمعیت یهودیان روسی-اوکراینی زیادی زندگی و کار می‌کنند و در الیگارشی‌های نفتی روسیه نفوذ زیادی دارند. البته دشواری‌های سیاسی زیادی بر این پروژه سایه می‌اندازد. در واشنگتن، لابی‌های متعدد قدرت، باید متقاعد شوند که از تحقق چنین پروژه‌ای سود می‌برند. علاوه بر اهمیت تامین مالی و بهره‌مندی لابی‌های قدرت در امریکا، بازیگران منطقه‌ای به ویژه شرکت های ملی نفت منطقه خاورمیانه هم می‌بایستی تکلیف خود را مشخص کنند.
فعالیت چراغ خاموش لابی ترامپ برای تبدیل اسرائیل به هاب انرژی
برکشلی اظهار داشت: اگر اسراییل بتواند این تنوع را به صورت عملیاتی در مقیاس بزرگ، اجرا کند، این رژیم به عنوان یک بازیگر انرژی منطقه‌ای و بین‌المللی برای دو دهه آینده، کانون انرژی بزرگی خواهد بود. در دور اول ریاست جمهوری ترامپ، کوشنر، داماد او که یهودی است، چندین بار به اسراییل و کشورهای منطقه سفر کرد و در مورد اهمیت تبدیل اسراییل به هاب انرژی منطقه فعالیت می‌کرد. البته با تجربه ناموفق دفعه گذشته و اتهامات مالی که به او زده شده بود، در این دور از ریاست‌جمهوری ترامپ با چراغ خاموش فعالیت می‌کند. در واشنگتن، لابی‌های اقتصادی و بیزنس عموما در فعالیت‌های تکنولوژی و نوآوری و تسلیحات نظامی فعالیت می‌کنند. بخش نفت کماکان در دست لابی تگزاس است که بالنسبه دلبستگی خاصی نسبت به اسراییل ندارند.
غول‌های نفتی خلیج‌فارس اجازه خودنمایی به اسرائیل نمی‌دهند
وی با بیان اینکه امکان تبدیل اسراییل به یک بازیگر انرژی در منطقه، غیرممکن نیست، اما بسیار دشوار است، تصریح کرد: ظهور شرکت‌های غول‌آسای ملی نفت در منطقه خلیج فارس، آرامکو، ادناک، شرکت ملی نفت ایران یا قطر گاز، مانع جدی حضور موثر اسراییل به عنوان یک بازیگر نفتی یا گازی است. اسراییل کشور درگیری است. این درگیری هم دائمی است. کمپانی‌ها و سرمایه‌گذاران، از مناطق پرحادثه، گریزان هستند. خاورمیانه با سنگاپور یا هنگ‌کنگ فرق دارد. لذا همین موضوع ثبات و امنیت بلندمدت، خیلی جدی است. البته جمهوری آذربایجان سعی زیادی دارد که از طریق اسراییل خودش را از حصار جغرافیایی رها کند، ولی شرکت نفتی سوکار آذربایجان در مقیاس شرکت‌های ملی خلیج فارس کوچک است و بازیگر قابل اعتنایی محسوب نمی‌شود.
کمک امریکا به رژیم صهونیستی
مدیر گروه مرکز مطالعات بین‌المللی انرژی وین ادامه داد: اسراییل ممکن است که در صورت دوام و با حمایت کافی امریکا، در بخش نفت و یا برق به توفیقاتی نایل شود، اما در بخش نفت، در حدی که بتواند امنیت انرژی خودش را تامین کند، یک موفقیت هست. اسراییلی‌ها در زمینه انرژی‌های نو و تجدیدپذیر و همچنین انرژی هسته‌ای توفیقات زیادی داشته‌اند. همچنین از ذغال‌سنگ برای تولید برق استفاده می‌کنند. لذا موضوع تبدیل به یک هاب برقی هم گاهی در دستورالعمل استراتژی‌های آتی آنان مورد بحث قرار می‌گیرد.
شانس اسرائیل در کریدور انرژی؟
وی گفت: در عین حال برای اسراییل، کسب موقعیت هاب انرژی در مدیترانه و اروپا، منبعث از حمایت کامل امریکاست. واشنگتن پس از یک وقفه کوتاه کم‌توجهی به خاورمیانه، اینک مجددا سیاست‌های خاورمیانه‌گرایانه‌اش را دنبال می‌کند. بدون حمایت تمام و کمال امریکا، رژیم اسراییل شانسی برای کسب یک موقعیت ممتاز در ایفای نقش در کریدور انرژی نخواهد داشت. در عین حال چین و هند هم به عنوان دو کشوری که در طول دهه‌های آینده، بیشترین وابستگی به منابع نفت و گاز خاورمیانه را خواهند داشت، از هر نوع تنش در منطقه پرهیز دارند. در هر صورت، ظاهرا در حال حاضر جمهوری آذربایجان تنها کشوری است که مایل است، اسراییل به هاب انرژی مدیترانه تبدیل شود.
فلسفه خط لوله باکو-تفلیس-جیهان و منافع اسرائیل
برکشلی درباره خط لوله باکو-تفلیس-جیهان و منافعی که اسرائیل از آن دارد، توضیح داد: این خط یکی از مسیرهای عمده صادرات نفت آذربایجان به بازار مدیترانه و غرب است. یعنی از طریق گرجستان تا بندر جیهان در ترکیه. هدف اصلی احداث این خط لوله ایجاد مسیری مستقل از خاک روسیه به بازارهای جهانی است. به این ترتیب وابستگی انتقال نفت جمهوری آذربایجان از طریق روسیه قطع می‌شود. این خط لوله ضمن تنوع بخشیدن به منابع عرضه نفت آذربایجان، وابستگی همیشگی به روسیه را هم منتفی می‌کند.در عین حال احداث خط لوله، یک موضوع است، امکان استفاده از آن موضوع دیگری است. برای روسیه خیلی سخت است که اجازه دهد، جمهوری آذربایجان با دست باز، برای عرضه نفت به اروپا با مسکو رقابت کند.
آذربایجان در رقابت با روسیه برای ورود به اروپا
وی افزود: البته این طرح پرهزینه و سنگین است و با مشارکت کمپانی‌های بین‌المللی مانند بی‌پی انجام می‌شود. اهمیت ژئوپلیتیک و ژئوانرژی این طرح خیلی مهم است و امکان انتقال انرژی آذربایجان به بازارهای اروپایی بدون روسیه را فراهم می‌آورد.البته این طرح برای اسراییل هم خیلی اهمیت دارد. زیرا انتقال گاز از بندر جیهان به بنادر اسراییل هم میسر می‌شود. آذربایجان ظرفیت تولید نفت بالایی ندارد اما این امکان که جمهوری‌های دیگر آسیای میانه مانند قزاقستان هم به این خط لوله متصل شوند؛ فراهم می‌آید.براساس برآوردهای موجود، آذربایجان و قزاقستان می‌توانند معادل ۶۰ درصد از نیاز اسراییل به نفت را تامین کنند. خط لوله باکو-تفلیس-جیهان تقریبا ۱۸۰۰ کیلومتر است. خط لوله انتقال گاز روسیه به چین ۳۰۰۰ کیلومتر تا مرز چین است.
نسبت به تحولات شمال و کاسپین غفلت شدیم
مدیر گروه مرکز مطالعات بین‌المللی انرژی وین گفت: نکته مهم موضوع اهمیت و محوریت پیدا کردن آسیای میانه و قفقاز به عنوان کریدورهای مهم و ژئواستراتژیک تامین و عرضه انرژی برای دهه‌های آتی است. دائما شبکه‌ها و کریدورهای انتقال و هاب‌های انرژی در همسایگی ایران در حال شکل‌گیری هستند که مسیر ایران را دور می‌زنند. حالا پس از اعلام فشار تحریمی مضاعف امریکا بر روی چابهار باید دید که واکنش دهلی‌نو، چگونه خواهد بود. ایران در دهه‌های گذشته بخش اعظم توان دیپلماسی خود را معطوف خاورمیانه کرد و نسبت به تحولات شمال و کاسپین غفلت شد و از ظرفیت‌های پیمان اکو، سازمان همکاری‌های اقتصادی که دبیرخانه آن نیز در تهران است، استفاده معناداری صورت نگرفت.
