در گفتگوی محمد فربد با ایلنا مطرح شد:
صادرات لبنیات به بیش از ۳۰ کشور دنیا/ سرانه مصرف فرآورده‌های لبنی حدود ۷۰ کیلوگرم است
سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران، با اشاره به تأثیر قطعی برق بر واحدهای تولیدی، وضعیت تأمین مواد اولیه، رقابت شدید بازار و رشد چشمگیر صادرات، وضعیت این صنعت را تشریح کرد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، صنعت لبنیات به دلیل جایگاه ویژه در رژیم غذایی سالم و ذائقه مردم ایران، همواره یکی از بخش‌های مهم صنایع غذایی کشور محسوب می‌شود. ارتباط مستقیم این صنعت با سفره مردم و نقش آن در سبد غذایی اقشار مختلف، باعث شده همواره در مرکز توجه قرار گیرد. در همین راستا، محمد‌فربد، سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران، در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا به تشریح چالش‌ها و وضعیت کنونی این صنعت پرداخت و نکات قابل‌توجهی را مطرح کرد.
وضعیت تولید لبنیات تحت تأثیر قطعی برق
فربد در ابتدای صحبت‌هایش در تشریح فعالیت‌های این انجمن اظهار کرد: با توجه به وضعیت قطعی برق، بسیاری از واحدهای فعال در این صنعت تحت فشار هستند. حتی واحدهایی که دیزل ژنراتورهای مناسب در کارخانه نصب کرده‌اند، به دلیل ظرفیت محدود این تجهیزات نمی‌توانند پاسخگوی نیاز کامل مجموعه باشند.
وی افزود: در شهرک‌های صنعتی، قطعی برق معمولاً دو تا سه روز در هفته اتفاق میفتد. اگر این قطعی‌ها برنامه‌ریزی‌شده باشد، آسیب کمتری به واحدها وارد می‌کند، اما در هر صورت فشار زیادی بر تولیدکنندگان وارد می‌شود.
تأمین کامل نیاز داخلی توسط صنعت لبنیات
فربد تصریح کرد: در حال حاضر حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ شرکت در حوزه صنعت لبنیات کشور فعال هستند و نیاز داخلی به‌طور کامل، یعنی صد درصد، در داخل کشور تأمین می‌شود.
وی افزود: قبلا حدود هزار و سیصد واحد بودند که به این رقم رسیده است و این کاهش تعداد نسبت به گذشته طبیعی است؛ چرا که در بسیاری از کشورها نیز روند مشابهی طی شده است. برای مثال، آلمان در سال ۱۹۶۰ میلادی حدود ۳۰۰۰ واحد لبنی فعال داشت، اما اکنون این تعداد به حدود صد واحد کاهش یافته است و این یک امر طبیعی و جهانی است و مختص به کشور ما نیست. در واقع واحدهای کوچک و متوسط یا در واحدهای بزرگ تر ادغام می شوند یا به تدریج تعطیل می گردند.
حاشیه سود پایین و رقابت شدید
سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی بیان کرد: یکی از دلایل کاهش تعداد واحدهای این صنعت این است که سود پایینی در آن وجود دارد، به عبارتی حاشیه سود این صنعت حدود پنج درصد است که بسیار ناچیز محسوب می‌شود و مطابق آیین‌نامه‌های قیمت‌گذاری، باید حداقل ۱۴ درصد سود حاصل شود، اما به دلیل رقابتی بودن بازار، دستیابی به این میزان سود امکان‌پذیر نیست.
وی افزود: سرانه مصرف لبنیات در کشور بر پایه شیر حدود ۷۰ کیلوگرم در سال است، در حالی که این رقم در کشورهای توسعه‌یافته به حدود ۳۰۰ کیلوگرم می‌رسد. کاهش مصرف به دلیل ناترازی درآمد و هزینه خانوار و رشد نکردن دستمزدها متناسب با تورم رخ داده است. ما در افزایش قیمت از نرخ تورم سالانه عقب هستیم و این باعث شده هم نتوانیم حاشیه سود قانونی خودمان را تامین کنیم و هم با کاهش تقاضا روبرو شویم و این یعنی یک زیان دو جانبه.
اشتغال مستقیم و غیرمستقیم
فربد در رابطه با نرخ اشتغال‌زایی در این حوزه اظهار کرد: در صنعت لبنیات حدود ۱۲۰ هزار نفر به طور مستقیم مشغول به کار هستند. علاوه بر این، سه تا چهار برابر این تعداد نیز به شکل غیرمستقیم در شبکه‌های توزیع و بخش‌های وابسته فعالیت دارند.
وی با اشاره به اختلاف قیمت تمام‌شده محصولات در برندهای مختلف گفت: هزینه تولید در کارخانه‌های مختلف متفاوت است. برای مثال، شرکتی که ۵۰ سال سابقه دارد و دستگاه‌های آن کاملاً مستهلک شده، هزینه استهلاک کمتری نسبت به واحدی که اخیراً تجهیزات خود را با قیمت دلار بالا خریداری کرده، خواهد داشت. همین موضوع باعث می‌شود که حتی برای یک محصول مشابه، قیمت واحدها یکسان نباشد.
فسادپذیری و رقابت‌پذیری صنعت
سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی در خصوص رقابت در این صنعت تأکید کرد: این صنعت به دو دلیل رقابتی است؛ نخست به خاطر تعداد زیاد واحدهای فعال و دوم به دلیل فسادپذیری کالا. برخلاف برخی صنایع، امکان احتکار محصولات لبنی وجود ندارد، زیرا تاریخ مصرف محدودی دارند و به‌سرعت فاسد می‌شوند.
وی افزود: حدود ۸۰ درصد تولید این صنعت مربوط به سه محصول اصلی شیر، ماست و پنیر است و این موضوع رقابت را بین واحدها بیشتر می‌کند.
فربد در رابطه با سطح استاندارد محصولات این حوزه گفت: از نظر کیفیت، استاندارد و تنوع محصولات، صنعت لبنی ایران در وضعیت بسیار خوبی قرار دارد. تنوع تولیدات در کشور قابل مقایسه با نمونه‌های اروپایی است و استانداردها به‌خوبی رعایت می‌شود.
رشد صادرات صنعت لبنیات
سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران در رابطه با صادرات محصولات لبنی افزود: در ماه‌های اخیر، صادرات صنعت لبنیات ۳۰ درصد از نظر وزنی و ۳۹ درصد از نظر ارزشی رشد داشته است. صادرات به کشورهای توسعه یافته هم انجام می‌شود و شرکت‌ها در تلاش‌اند استانداردهای مورد نظر این بازارها را رعایت کنند.
وی تصریح کرد: در حال حاضر محصولات لبنی ایران به بیش از ۳۰ کشور صادر می‌شود. بخش قابل توجهی از این صادرات به عراق، پاکستان، افغانستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله قطر، عمان و امارات انجام می‌گیرد. فراتر از این مقاصد، صادرات به بازارهای دوردست از جمله آمریکا و کانادا نیز صورت گرفته است؛ برای مثال، برخی شرکت‌ها دوغ و پنیر به کانادا صادر کرده‌اند.
وضعیت تأمین مواد اولیه
سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی گفت: در حوزه مواد اولیه اصلی همچون کره و شیر خشک، ایران صادرکننده است و نیازی به واردات وجود ندارد. حتی در حوزه کره که پیش‌تر واردات انجام می‌شد، اکنون کشور به جمع صادرکنندگان پیوسته است.
وی افزود: سال گذشته به دلیل اختلاف قیمت کره داخلی با بازار جهانی، تقاضای بالایی برای صادرات آن ایجاد شد که مشکلاتی در تأمین بازار داخل به‌وجود آورد، اما امسال چنین مشکلی وجود ندارد.
تعهدات ارزی
فربد با اشاره به آمار و ارقام در خصوص صادرات محصولات لبنی اظهار داشت: صادرات صنعت لبنیات در سال گذشته بیش از یک میلیارد دلار ارزآوری داشته و پیش‌بینی می‌شود امسال از این رقم فراتر رود. این در حالی است که نیاز ارزی این صنعت برای واردات حدود ۵۰۰ میلیون دلار است.
وی افزود: مشکل اصلی این است که ارز حاصل از صادرات به‌سختی در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌گیرد و فرآیند تخصیص آن از سوی دولت زمان‌بر است. در حال تلاش هستیم تا امکان استفاده مستقیم از ارز صادراتی برای واردات فراهم شود یا اینکه به جای قرار گرفتن در صف ارزی آن را با واردات محصولات مورد نیاز پوشش دهیم و اقداماتی در این خصوص انجام شده است، ولی سهمیه بندی ارزی واردات ایجاد مشکل کرده است.
سرانه مصرف و سلامت جامعه
سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی تأکید کرد: برای توسعه این صنعت، افزایش سرانه مصرف لبنیات در کشور ضروری است. سرانه مصرف فعلی حدود ۷۰ کیلوگرم بر پایه شیر است، در حالی که این رقم در کشورهای توسعه‌یافته به بیش از ۳۰۰ کیلوگرم می‌رسد.
وی افزود: افزایش مصرف لبنیات علاوه بر آثار اقتصادی، پیامدهای مثبت بهداشتی و پزشکی نیز دارد؛ از جمله کاهش شیوع پوکی استخوان و این موضوع نگران کننده است.
چالش‌های قیمت‌گذاری
فربد در بخش دیگری از سخنان خود گفت: در حال حاضر قیمت‌گذاری دستوری در این صنعت وجود ندارد و عرضه و تقاضا مبنای تعیین قیمت است. البته در گذشته این صنعت مشمول قیمت‌گذاری بود، اما طبق قانون برنامه هفتم توسعه، این روند حذف شده است.
وی افزود: حذف قیمت‌گذاری دستوری موجب شده است که بازار آزادتر و رقابتی‌تر عمل کند، هرچند چالش‌هایی نیز در مسیر آن وجود دارد.
ارتباط مستقیم با دامداران؛ عامل بهبود وضعیت تولید
سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران در خصوص ارتباط مستقیم تولیدکنندگان با دامداران اظهار کرد: یکی از مزیت‌های مهم صنعت لبنیات در ایران، ارتباط مستقیم شرکت‌ها با دامداران است.
وی افزود: هم‌اکنون حدود ۱۳ واحد لبنی بزرگ در کشور دارای دامداری اختصاصی هستند و از سوی دیگر، تعدادی از دامداران نیز وارد عرصه تولید لبنیات شده‌اند و کارخانه احداث یا خریداری کرده‌اند. این تعامل دوطرفه موجب شده است که هر دو بخش، مشکلات یکدیگر را بهتر درک کنند و در مدیریت زنجیره تولید موفق‌تر عمل کنند.
ظرفیت خالی در تولید و پتانسیل افزایش صادرات
فربد تصریح کرد: صنعت لبنیات ایران دارای ظرفیت خالی قابل توجهی است و در صورت افزایش تقاضای داخلی یا حمایت بیشتر دولت برای توسعه صادرات، امکان افزایش تولید بدون نیاز به سرمایه‌گذاری سنگین وجود دارد.
وی افزود: در صورت کار فرهنگی و افزایش سرانه مصرف در داخل کشور، هم بازار داخلی تقویت خواهد شد و هم زمینه برای توسعه صادرات بیشتر فراهم می‌شود.
سهم لبنیات در سبد غذایی خانوار
سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی با اشاره به آمارهای مرکز آمار ایران گفت: سهم لبنیات در سبد غذایی خانوار نیازمند ارتقاء است و کیفیت تولیدات داخلی در سطح بالایی قرار دارد.
وی افزود: یکی از عواملی که بر قیمت محصولات لبنی اثرگذار است، هزینه‌های جانبی تولید از جمله بسته‌بندی، دستمزد و سایر نهاده‌هاست که در سال جاری حدود ۱۷ درصد اثر افزایشی داشته است.
تغییرات قیمت شیر خام و اثر آن بر محصولات لبنی
فربد در رابطه با فاکتورهای موثر بر افزایش قیمت تمام شده محصولات لبنی اظهار کرد: قیمت مصوب شیر خام از هر کیلو ۱۸ هزار تومان به ۲۳ هزار تومان افزایش یافته که معادل رشد ۲۷.۷ درصدی است. این تغییر، بسته به نوع محصول، بین ۱۵ تا ۱۷ درصد بر قیمت تمام‌شده اثر می‌گذارد.این افزایش تنها متأثر از افزایش قیمت شیرخام بوده است.
وی در پایان گفت: شرکت‌ها برای جلوگیری از فشار یک‌باره بر مصرف‌کننده، افزایش قیمت را در دو مرحله اجرا کرده‌اند؛ به این صورت که از ابتدای خرداد حدود ۱۰ درصد و در تیرماه حدود ۵ درصد به قیمت‌ها افزوده شده است.به همین دلیل، برداشت اشتباهی ایجاد شده که گویا قیمت‌ها به‌طور مداوم در حال تغییر است، در حالی که این افزایش‌ها برنامه‌ریزی‌شده و مرحله‌ای بوده است.
