۷۰ درصد از اراضی کشور حساس هستند/ چرا فرسایش خاک داریم؟

 حمیدرضا پیروان در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره عوامل موثر در فرسایش خاک، گفت: حدود 70 درصد از اراضی کشور در دسته اراضی حساس جای می‌گیرند و از آنجایی که سنگ مادر، فرسایش‌پذیر است به تبع خاک نیز چنین می‌شود.

وی بابیان اینکه بخشی از فرسایش خاک به موقعیت توپوگرافی اقلیم ایران باز می‌گردد، بیان کرد: توپوگرافی سرزمین ما پرشیب است و در شیب‌های بالا چرخه فرسایشی شدید عمل می‌کند و اگر خاکی تشکیل شود در اثر فرسایش از بین می‌رود.

پیروان حدود دو سوم رژیم اقلیمی کشور را خشک و فرا خشک عنوان کرد و افزود: در این رژیم‌ها بارندگی به صورت رگباری است؛ این نوع بارندگی با شدت بالا در مدت کوتاه صورت می‌گیرد و شرایط را برای فرسایش خاک افزایش می‌دهد. از سوی دیگر خشکسالی و گرمایش زمین نیز در رژیم خشکسالی ما نیز نقش داشته‌اند.

وی بابیان اینکه بارش‌های حدی احتمال وقوع سیل را افزایش می‌دهد، خاطر نشان کرد: باوقوع سیل حجم انبوهی از خاک با روان آب و سیل از سر شاخه‌ها جریان پیدا کند و به پایین دست می‌آید و فجایع سیل را ایجاد می‌کند. بررسی‌های پژوهشکده در 5 دهه منتهی به سال 90 نشان داده است که تعداد وقایع سیل از 500 تا به 2 هزار رسیده است.

به گفته دانشیار سازمان تحقیقات کشاورزی؛ حجم انبوهی از فرسایش خاک در مواقع سیل رخ می‌دهد. پس در مجموع عوامل ایجاد کننده فرسایش خاک در ایران عبارتند از ویژگی‌های سنگ مادر خاک، رژیم بارشی کشور و شیب بالا.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا عملکرد انسان فرسایش خاک را تشدید می‌کند؟ گفت: مهمترین عاملی که باعث تشدید فرسایش خاک می‌شود تغییرات کاربری است. در بیشتر مواقع مراتع را تبدیل به دیم زار می‌کنیم. این مراتع برای اینکه بازدهی داشته باشند باید در جهت شیب شخم بخورد باید بگویم که این مراتع بعد از چند دوره برداشت کم بازده و میزان فرسایش آنها قبل از تغییر کاربری 7 درصد بیشتر می‌شود. این مسئله زنگ خطری است که باید به آن توجه بیشتری کنیم.

وی پیرامون خدماتی که خاک به انسان می‌دهد، گفت: خاک سرویس‌های زیادی به بشر می‌دهد باید بگویم اگر خاکی نباشد آب نیز در دسترس نخواهیم داشت در کشور ما با این میزان بارندگی خاک تنها ذخیرگاه محسوب می‌شود. آب در لایه‌های خاک حفظ می‌شود و اینگونه روان‌آب ایجاد نمی‌شود و متعاقب آن شاهد وقوع سیل نخواهیم بود.

بنا به اظهارات پیروان، اولین ذخیرگاه ما برای مقوله آب، خاک است اگر آب در کنار خاک قرار بگیرد امنیت غذایی نیز حفظ می‌شود. و در دوره رویشی خاک رطوبت لازم برای رشد محصولات را دارد.

وی با اشاره به خدمات اکوسیستمی خاک، افزود: خاک ذخیره گاه کربن است و با ذخیره کردن کربن در خاک می‌توان به کاهش گرمایش زمین کمک کرد.

این مقام مسئول در پایان تصریح کرد: فرسایش خاک، عناصر غذایی موجود در خاک را دست می‌دهیم. اگر لایه خاک نازک باشد در مقابل بارش عناصر غذایی آن جابه ‌جا و از محل خارج می‌شود با کاهش عناصر غذایی خاک میزان بازدهی و محصول کاهش پیدا می‌کند. جا به جا شدن عناصر شدن و سرازیر شدن آنها به دریاچه‌ها و تالاب‌ها باعث افزایش مواد آلی دریاچه‌ها و کاهش میزان اکسیژن آنها می‌شود و این چنین تالاب‌ها در اثر افزایش مواد آلی و کاهش اکسیژن نابود و به گندآب تبدیل می‌شوند.