یوسف مولایی کارشناس بین‌الملل در نشست دوران پساتحریم در ارومیه
چینی‌ها بیشترین سؤاستفاده را در دوران تحریم از ایران داشتند
یوسف مولایی استاد روابط بین الملل دانشگاه تهران می‌گوید: با بیان اینکه قطعنامه‌های شورای امنیت به خصوص در مسائل اقتصادی ما را به تنگی نفس اقتصادی دچار کرد، اظهار کرد: یکی از اتفاقات عجیب دوره تحریم‌ها، سوءاستفاده کشورهایی مانند چین بود که خود را برای ما دوست معرفی می‌کردند.
به گزارش خبرنگار ایلنا از ارومیه، یوسف مولایی در نشست ارزیابی وضعیت ایران در دوران پساتحریم که با عنوان "ایران، گفتگو، جهان" در فرهنگسرای جوان ارومیه برگزار شد با بیان مقدمه‌ای به تحلیل سه پرونده حقوقی مطرح درمحاکم بین‌المللی میان ایران و امریکا در بیش از سه دهه اخیر پرداخت و دراین‌باره گفت: در3 مقطع تاریخی معاصر بعد از انقلاب، کشورما درگیر بحث‌های حقوق بین‌الملل با آمریکا بوده‌است. اولین مورد موضوع تسخیر لانه جاسوسی بود که با بیانیه الجزایر خاتمه داده شد. از سال 1360 تا به امروز پرونده‌های دعاوی ایران و آمریکا در دیوان داوری فعال و باز بوده است.
وی با ذکر خاطره‌ای از دوران وکالت خود در وزارت مسکن در اویل دهه شصت گفت: درآن زمان به ما می‌گفتند که اینجا هم مانند جبهه است و شما درخط مقدم مبارزه قراردارید و باید با همت و غیرت صرف‌نظرازامکانات مادی از حقوق ملت ایران دفاع کنید. درقطعنامه 598 که چالش بزرگ حقوقی بود نی، تیم آقای ظریف هم درگیر این مباحث بودند، بحث کلیدی در آن زمان علیه ما در جریان بود. می‌خواستند ایران را بعد از اینکه دشمن را ازخاک خود خارج کرده بود به نوعی مقصر جلوه دهند. حجم زیادی از مقالات به هزینه حزب بعث عراق در خارج منتشر می‌شد و این یک کار عظیم کارشناسی را می‍طلبید که چگونه از ادبیات حقوق بین‌الملل که ظرفیتش برای تحقق عدالت بسیارکمرنگ است درست استفاده شود. در نهایت هم ما نتوانستیم از ظرفیت‌های قطعنامه‌های 598 استفاده لازم را ببریم.
استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه تهران در ادامه افزود: مورد دوم که ما با آمریکا رویارویی و زورآزمایی داشتیم به موضوع شلیک ناو آمریکایی به هواپیمای مسافربری ایرباس ایرانی برفراز خلیج فارس مرتبط است. آن زمان ایران در دیوان بین المللی دادگستری طرح دعوا کرد اما در وسط مسیر تشخیص داد که موضوع را با مصالحه خاتمه دهد. موضوع سوم نیز بمباران سکوهای نفتی ایران از سوی آمریکا در زمان جنگ تحمیلی بود که آمریکا سکوهای نفتی ما را مورد حمله قرار می‌داد، بعد از طرح شکایات، دیوان با ارائه رایی بیشتر مصلحت‌اندیشانه تا واقعگرایانه، هردو طرف را مقصر دانست تا خسارتی پرداخت نشود.
قدرت عامل تعیین کننده نظام بین‌الملل
مولائی افزود: بعد از مسائلی که در بالا ذکر شد بزرگترین پرونده که به نظر بنده یک پرونده تاریخی به جهت سوابق دیپلماتیک و پروسه‌ای که طی کرده است تا به این مرحله برسد، پرونده هسته‌ای بود. نحوه حل و فصل مسالمت‌آمیز این پرونده که استعداد این را داشت تا به یک بحران تبدیل شده و به جنگ ختم شود، اقدام بسیار بزرگ و تاریخی بود.
این استاد دانشگاه تهران افزود: درگذشته هم اگر مردم و اصحاب رسانه از ما سوال می‌کردند، عرض میکردم که برای حل و فصل موضوع 2 مسیر بیشتر پیش رو نداریم؛ یا فصل ششم منشور سازمان ملل که شورای امنیت همیشه توصیه می‌کند که از طریق مذاکره، میانجیگری، مراجعه به داوری و نهایتا مراجعه به دیوان دادگستری لاهه موضوع حل و فصل شود و اگر این فرصت از دست برود مسیری جز جنگ دیر یا زود، کوچک یا بزرگ وجود نخواهد داشت.باید ببینیم مذاکرات هسته‌ای کشورمان با 5+1 کشورهای غربی در چه فضایی انجام شد.هیچکدام از کارشناسان دراین فضا انتظار عدالت و تحقق 100 درصدی حقوق یک کشور را ندارند و اصلا جامعه جهانی با ساختاری که دارد چنین اجازه‌ای نمی‌دهد و همچین ساختاری وجود ندارد.
وی در ادامه اظهارات خود بیان کرد:مسلم است که توقع کارشناسان متناسب با ساختار، تجارب و رویه‌های حقوق بین المللی خواهد بود. در ساختار نظام بین‌الملل عنصر قدرت تعیین کننده‌ترین عامل برای رسیدن به چهارچوب حقوقی برای تعریف الگوی رفتاری کشورهاست. بنابراین قطعنامه‌های شورای امنیت بنا به متن صریح منشور سازمان ملل درماده 103 ، از همه تعهداتی که دولت‌ها با رضایت خودشان یا با رضایت نسبی به آن می‌رسند فراترست. به این معنی که در شرایطی که تعارضی بین شورای امنیت و هر معاهده دیگری باشد قطعنامه شورای امنیت لازم الاجراست.
شورای امنیت با منشوری تبعیض‌آمیز
به گفته وی، شورای امنیت سازمان ملل هم یک نهاد سیاسی است و در یک نهاد سیاسی، سیاسی تصمیم می‌گیرند، حق و حقوق در آنجا معنی ندارد. 5 قدرت بزرگ، به لحاظ ساختار سازمان ملل و در چهارچوب منشور، اراده‌شان قانون و حتی فراتر از قانون است.
مولائی افزود: ما در دوره‌ای، تن می‌دهیم به اینکه بیانیه‌ای از سوی دبیر کل سازمان ملل که جهت کلی را تعریف می‌کند از وضعیت پرونده هسته‌ای ایران ابراز نگرانی کند و پشت سر آن چند قطعنامه علیه ایران صادر می‌شود، که مهمترین آن قطعنامه 1929 است که تحریم‌های تسلیحاتی و موشکی در آنجا در سطح گسترده مطرح می‌شود.
استادیار گروه روابط بین الملل دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران افزود: شما یک ساختاری در اختیار دارید، در این ساختار برای اینکه یک قاعده حقوقی وضع شود باید توازن قدرت بین قدرتمندان وضع شود و در چهارچوب آن توازن قدرت اندک است اما شما بین این دو گزینه حق انتخاب دارید یا باید با تمام تبعیض‌ها عضو جامعه جهانی شوید یا راه دیگر را انتخاب کنید. در چهارچوب این منشور 5 کشور قدرتمند دارای مصونیت مطلق هستند و در نهایت آنها دارای حق وتو هستند تا زمانی که موضوعی علیه خودشان مطرح می‌شود آن‌را وتو کنند. سپس مصونیت تبعی وجود دارد که متعلق به کشورهایی است که این 5 کشور آن‌را مورد حمایت قرار می‌دهند مانند اسرائیل.
باید از انتقادات استقبال کرد اما به شرط آنکه این انتقادات کارشناسی باشد
مولایی با بیان اینکه قطعنامه‌های شورای امنیت به خصوص در مسائل اقتصادی ما را به تنگی نفس اقتصادی دچار کرد، اظهار کرد: یکی از اتفاقات عجیب دوره تحریم‌ها، سوءاستفاده کشورهایی مانند چین بود که خود را برای ما دوست معرفی می‌کردند. ما نفت را به شرکت ملی آنها می‌دادیم، در عوض پول‌های ما را چینی‌ها بلوکه می‌کردند و وقتی ما به آنها مراجعه می‌کردیم می‌گفتند که پول‌ها بلوکه هستند و به شما فاینانس می‌دهیم. 32 میلیارد دلاری که ما در چین داشتیم بهره‌ای تعلق نمی‌گرفت اما به 2 میلیارد دلاری که آنها به صورت فاینانس می‌دادند 8 درصد بهره تعلق می‌گرفت. ضمن آنکه به علت آنکه ما حق انتخاب نداشتیم کالاهای بی‌کیفیت را برای ما فرستادند.
استاد روابط بین الملل دانشگاه تهران ادامه داد: در جامعه بین‌الملل باید مباحث را از حق به منافع ملی کشید چرا که قابل اندازه‌گیری کمی و شاخص‌پذیرست، جامعه جهانی حق را از دیدگاه شما نمی‌پذیرد چرا که الگو وتعریف خود را از حق دارد. شما می‌توانید بگویید قطعنامه‌ها نامشروع‌ست اما نمی‌توانید بگویید که غیرقانونی است.
وی افزود: باید از انتقادات استقبال کرد اما به شرط آنکه این انتقادات کارشناسی باشد و البته در جهت منافع ملی نمی‌شود به هرعنوان منافع ملی را نادیده گرفت. این پرونده نه اینکه ایرادی نداشته باشد، اما در مذاکرات باید انعطاف‌پذیر بود، کل نظام درگیر مذاکره بود و همه مسائل اگر در ریز خود مطرح نمی‌شود به معنای این نیست که مسائل مدیریت نمی‌شد و نمی‌شود. ما حتی احتیاج داریم که در موارد حساس بخش اجتماعی و جامعه مدنی حرکت کنند که در سطح بالای مذاکرات، طرف مقابل کاملا لمس کند که تیم مذاکره کننده تنها نیست و اگر برخی ملاحظات انجام نگیرد، مذاکرات به شکست می‌انجامد که بخشی از این تاکتیک به درستی اجرا شد.
مولائی اظهار کرد: باید توجه داشت که حتی در این مذاکرات نیز جنگ ما با طرف‌های مقابل نابرابر بود. آمریکا کشوری ابرقدرت با تمام تجارب و امکانات سیاسی، رسانه‌ای و حقوقی‌ست اما ما با تمام پیشرفت‌هایی که در زمینه حقوق و حقوق بین‌الملل داشته‌ایم هیچوقت در حد دانشگاههای آنها دانشجو تربیت نکرده‌ایم، هیچ یک از دانشگاههای ما بودجه دانشگاههای آنها را ندارند.
