«دانش هرمنوتیک مطالعهٔ تاریخ»

ایلنا: «دانش هرمنوتیک و مطالعهٔ تاریخ» نوشته «ویلهلم دیلتای»، فیلسوف آلمانی، با ترجمه «منوچهر صانعی دره‌بیدی» توسط انتشارات «ققنوس» منتشر شد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، این کتاب بخشی از یادداشت‌های «ویلهلم دیلتای»، فیلسوف آلمانی است که به مباحث مربوط به سیر هرمنوتیک در تاریخ فلسفه و مطالعه تاریخ به روش فلسفی می‌پردازد. گردآورندگان گزیده آثار «دیلتای» نام این مجلد را «دانش هرمنوتیک و مطالعه تاریخ» گذاشته‌اند، یعنی این کتاب شامل دو مبحث است؛ هرمنوتیک و تاریخ. بخش اول به‌ واقع تاریخ دانش هرمنوتیک است و دیلتای آرای مربوط به تفسیر متن را از قدیم‌ترین ایام تا نسل پیش از خود یعنی تا زمان شلایر ماخر مرور کرده است. در بخش دوم، که تقریباً یک ـ ‌سوم حجم کتاب است، دیلتای به شیوه تاریخ‌نگاری در عصر جدید از قرن هجدهم به بعد پرداخته است. این اثر جلد چهارم مجموعه شش‌جلدی آثار ویلهلم دیلتای است. پیش از این جلد اول و سوم این مجموعه با عناوین «مقدمه‌ای بر علوم انسانی» و «تشکل جهان تاریخی در علوم انسانی» منتشر شده‌اند.
«دیلتای» جزء نخستین فلاسفه‌ای است که از تعبیر «هرمنوتیک» در فلسفه استفاده کرد. او در اواخر کوشش‌های فلسفی‌اش به موضوع‌بندی و تدوین مساله دانش هرمنوتیک پرداخت، اما این در حالی است که وی در سال ۱۸۶۰ هنگامی که تنها بیست‌ وهفت سال داشت دست‌نویس مفصلی را درباره تاریخ دانش هرمنوتیک با عنوان «نظام هرمنوتیکی شلایرماخر در نسبت با هرمنوتیک پروتستانی اولیه» تکمیل کرده بود.
موضوع دانش هرمنوتیک در اصل، فهم متن کتاب مقدس نزد مومنان به آن است. با شکل‌گیری مسیحیت این دانش به فهم مفاد کتاب مقدس اختصاص یافت و در عصر جدید بود که فهم هر متنی خواه کتاب مقدس، خواه شعر فلان شاعر موضوع دانش هرمنوتیک واقع شد.
دیلتای بحث خود را درباره هرمنوتیک با اشاره به مکتب‌های تفسیری پرگاموم، اسکندریه و انطاکیه آغاز می‌کند. مهم‌ترین مباحث تفسیری عبارت است از تفسیر دستوری، تفسیر نفسانی و تفسیر تاریخی.
شهر پرگاموم در آسیای صغیر دارای مکتب تفسیری بود که در آن اصل تفسیر تمثیلی را از رواقیان اقتباس کرده بودند و به کار می‌بردند. مکتب تفسیری انطاکیه از تفسیر ادبی و دستوری پیروی می‌کرد و مکتب اسکندریه بیشتر تابع تفسیر تاریخی بود. رویکردهای تاریخی، نفسانی و دستوری مهم‌ترین رویکردهای تفسیری در هرمنوتیک کلاسیک بودند.
دیلتای، مهم‌ترین مفسرانی که آرای آن‌ها در شکل‌گیری دانش هرمنوتیک تا زمان شلایرماخر موثر بوده است عبارتند از فلاسیوس، گلاسیوس، اریگن، باومگارتن، اراسموس، سوکینوس، گروینوس، کلریکوس، زملر، کپه، هاینه، کانت، هردر، فریدریش شلگل، شیلر و ویکو.
بخش عمده‌ای از این اثر به دانش هرمنوتیک اختصاص یافته است و به همین دلیل می‌توان آن را نوعی فلسفه زبان یا زبان‌شناسی فلسفی دانست، زیرا دانش هرمنوتیک در پی فهم موضوعات و رفتارهای انسانی و به طور کلی فرهنگ است. فرهنگ نیز بر پایه زبان شکل گرفته است، زبانی که واژه‌ها تنها یکی از روش‌های انتقال آن هستند، بنابراین می‌توان هرمنوتیک را تلاشی برای رمزگشایی از زبان به عنوان پایه فرهنگ دانست.
بخش دوم این کتاب به تبیین تفکر تاریخی از منظر دیلتای اختصاص دارد. او در مقام صاحب‌نظر تاریخ معتقد به تفکر تاریخی بود و باور داشت که علوم انسانی (در مقابل علوم طبیعی) اصولا و اساسا ساختار تاریخی دارند. او در یک سوم پایانی این اثر زمینه‌های شکل‌گیری تفکر تاریخی را به ویژه در آلمان بررسی کرده و به آرای چهره‌هایی مانند باکل، بورکهارت، شلوسر، موزر و بسیاری دیگر از مورخانی که در شکل‌گیری تفکر تاریخی در جهان آلمانی دست داشته‌اند پرداخته است.
مجموعه آثار دیلتای شامل شش جلد از نوشته‌های اصلی دیلتای است که سرتاسر گستره فلسفه او را نشان می‌دهد. این اثر نه تنها منبعی برای تحقیق در تاریخ و نظریه علوم انسانی محسوب می‌شود، بلکه برای تحقیق در زمینه درک فلسفی دیلتای از تاریخ، زندگی و جهان‌بینی‌ها فراهم می‌آورد. نوشته‌های اصلی او در حوزه‌های روان‌شناسی، زیبایی‌شناسی، اخلاق و تعلیم و تربیت در کنار برخی رساله‌های تاریخی و نقدهای ادبی او در این مجلدات مندرج است.
چاپ نخست جلد چهارم مجموعه شش جلدی آثار دیلتای با عنوان «دانش هرمنوتیک و مطالعه تاریخ» با شمارگان ۱۱۰۰ نسخه، در ۵۹۰ صفحه به بهای ۳۲ هزار تومان از سوی انتشارات ققنوس منتشر شده است.