ایلنا گزارش میدهد؛
درآمدزایی شهرداری از طریق مشارکت با بخش خصوصی آری یا نه؟
یکی از پروژههایی که اوایل هفته گذشته از سوی شهرداری تهران افتتاح شد، کارخانه تبدیل نخالههای ساختمانی به مصالح بود. احداث این کارخانه حاصل تلاش و هزینهکرد بخش خصوصی بوده و نقش شهرداری تهران هم در اجرای این پروژه اختصاص زمین است. در زمینه تکلیف شهرداری در قبال چنین پروژههایی اختلاف نظر وجود دارد و این کارخانه یکی از مصادیق این اختلاف است. طبق قرارداد قرار است؛ 10 درصد از فروش کارخانه تبدیل نخالههای ساختمانی به مصالح سهم شهرداری تهران باشد، اما برخی معتقدند دریافت این درصد حق شهرداری نیست.
به گزارش خبرنگار ایلنا، در روز افتتاح کارخانه تبدیل نخالههای ساختمانی به مصالح واقع در مرکز آبعلی حاشیههایی مطرح شد که بیانگر اختلاف مدیران این مرکز بازیافت با شهرداری تهران بود. مدیران این مرکز اعتقاد داشتند شهرداری تهران موظف است علاوه بر حمایتهای معنوی، بدون هیچ چشمداشتی به این مجموعه تسهیلات دهد اما از سوی دیگر، شهرداری با چالشهای بسیار روبهروست و یکی از این چالشها ناکافی بودن درآمد پایدار این نهاد و اتکا به درآمدهای ناپایدار است که بنابر نظر صاحبنظران یکی از راهحلهای این مشکل، مشارکت با بخش خصوصی و سهم بردن از چنین پروژههایی است.
آمار تولید نخاله ساختمانی در دنیا سالانه ۵۰ هزار میلیون تن است. کشورهای اروپایی برای خود هدفی تعیین کردهاند که بر مبنای آن ۷۰ درصد این نخالههای ساختمانی بازیافت شوند و به چرخه مصرف بازگردند، چراکه این نخالهها از منابع تجدیدناپذیر کره زمین محسوب میشوند و عدم بازیافت آنها ضایعات و خطراتی برای محیط زیست به همراه دارد. به همین دلیل برخی معتقد هستند؛ شهرداری تهران باید از فعالیتهای محیط زیستی علاوه بر حمایتهای غیرمالی، حمایتهای مالی هم داشته باشد.
دریافت هزینه در قبال تخصیص زمین، از راههای درآمد پایدار برای شهرداری
داوود مددی (رییس هیات مدیره مرکز بازیافت نخاله در آبعلی) با اشاره به اینکه اکوسیستم محیط با عدم بازیافت نخالههای ساختمانی برهم میخورد، اظهار میکند: اکنون در رودخانه شهریار در جنوب تهران چالههای عمیقی به دلیل برداشت ماسه ایجاد شده است. همچنین در جنوب و جنوب غربی تهران گودالهایی وجود دارد که حاصل برداشت خاکهای طبیعی است. در سال فقط ۲۹۷ میلیون تن برداشت از طبیعت صورت میگیرد و فقط در تهران روزانه ۴ هزار و ۳۰۰ تن نخاله ساختمانی تولید میشود که به مرکز آبعلی انتقال مییابد.
رییس هیات مدیره مرکز بازیافت نخاله در آبعلی اضافه میکند: در مرکز آبعلی چندین کوه از نخالههای ساختمانی ایجاد شده که از بس عظیم هستند، ماشین نمیتواند از آنها بالا برود. همین مساله باعث شده اکوسیستم منطقه بر هم بخورد. ضمنا به آبهای زیرزمینی صدمه وارد شده و هزاران هکتار زمین از حیّز انتفاع ساقط شده و اینها خسارتهایی است که انباشت نخالههای ساختمانی به محیط زیست وارد کرده است.
وی میگوید: به شهرداری تهران پیشنهاد دادیم کارخانه تبدیل نخالههای ساختمانی به مصالح را احداث کنیم و این پیشنهاد از سوی شهرداری تهران پذیرفته شد، اما شهرداری به موضوع از دید تجاری نگاه میکند. در حال حاضر شهرداری تهران هزینهای گزاف پرداخت میکند تا نخالههای ساختمانی را دفن کند، اما با پروژههایی از این دست، هزینههای دفن کم میشود و زمین هم کمتر از بین میرود.
انتظار ما این است که دولت و شهرداری به بخش خصوصی کمک کنند و شهرداری حداقل از ۱۰ درصدی که قرار است از محل فروش ما برای خود بردارد، صرفنظر کند و این را به حساب منافعی بگذارد که از محل احداث اینگونه کارخانجات نصیبش میشود.
مددی با اشاره به اینکه کارخانه تبدیل نخالههای ساختمانی به مصالح موظف است ۱۰ درصد از فروش خود را به شهرداری بدهد، تاکید میکند: با این شرایط اقتصادی که به دلیل تحریم در کشور ایجاد شده و با توجه به اینکه فعالیتهای عمرانی شهرداری (که میتوانست مصرفکننده محصولات ما باشد) در بخش ساخت و ساز مسکن و انبوهسازی رکود ایجاد شده و ضمنا با توجه به اینکه کارخانههای تولید مصالح هم رقیب ما محسوب میشوند، طبیعتا انتظاری که بخش خصوصی از سرمایهگذاری خود در مساله تبدیل نخاله به مصالح دارد، محقق نمیشود. انتظار ما این است که دولت و شهرداری به بخش خصوصی کمک کند و شهرداری حداقل از ۱۰ درصدی که قرار است از محل فروش ما برای خود بردارد، صرفنظر کند و این را به حساب منافعی بگذارد که از محل احداث اینگونه کارخانجات نصیبش میشود. در تمام دنیا دولتها پول میدهند تا نخالههای ساختمانی به مصالح تبدیل شوند، اما در ایران برعکس است.
در مقابل این دیدگاه، عدهای بر این باورند؛ شهرداری باید به جای تامین بودجه از طریق پروانههای ساخت و ساز، راهحلهایی برای درآمد پایدار خود پیدا کند و اگر قرار باشد در مواردی مثل تخصیص زمین به بخش خصوصی بازهم هزینهای دریافت نکند، چگونه میتواند درآمدی به جز فروش تراکم برای خود ایجاد کند؟!
محمدعلی افشانی، شهردار تهران در همان مراسم افتتاحیه کارخانه تبدیل نخالههای ساختمانی با اشاره به اظهارات رئیس هیئت مدیره کارخانه مبنی بر اینکه کارخانه به اجبار تن به واگذاری درصدی از تولیداتش به شهرداری داده است، گفت: اگر کمکهای شهرداری نبود اجازه نمیدادند تا شعاع ۱۲۰ کیلومتری تهران کارخانه راهاندازی شود. شهرداری چنین مجوزهایی میدهد و در مقابل باید در درآمد کارخانه سهیم باشد، چراکه درآمد شهرداری باید از همین محلها تامین شود نه از فروش تراکم.
محمد حقانی (رییس کمیته محیط زیست شورای شهر چهارم تهران) در این خصوص میگوید: شرکتهای بخش خصوصی باید در نظر بگیرند که هزینه زمینی به آن وسعت چقدر خواهد شد. ضمن اینکه شهرداری تهران علاوه بر زمین هزینه حمل و نقل نخالههای ساختمانی را هم از سرمایهگذاران بخش خصوصی دریافت نمیکند و اینها همه کمکهای شهرداری است. بنابراین دریافت 10 درصد از فروش کارخانه تبدیل نخالههای ساختمانی انتظار زیادی نیست. در کشورهای خارجی هم برای اینگونه فعالیتها به شهرداری هزینه پرداخت میکنند و این یکی از راههای درآمدی شهرداریهاست.
وی میافزاید: جمعآوری نخالهها به عهده کسانی است که ساختمان را تخریب میکنند. شهرداری از این افراد بابت تخلیه نخاله در مرکز آبعلی هزینه دریافت میکند. بنابراین میشود گفت این هزینه از جیب مردم خارج میشود و به نفع مرکز بازیافت نخاله استفاده میشود. افراد زیادی حاضر هستند با چنین شرایطی کارخانه احداث کنند.
لزوم کمک شهرداری به شرکتهای خصوصی برای دریافت مجوزها
اما بحث حمایت مالی از بحث حمایت معنوی جداست. شهرداری تهران باید در راستای تقویت بخش خصوصی کار انجام دهد و این یکی از وظایف مهم آنهاست. دریافت جواز تاسیس صنایع پروژه کارخانه تبدیل نخالههای ساختمانی به مصالح دو سال به طول انجامید و در حقیقت دستگاههای ذیربط تا توانستند با بروکراسیهای طولانیمدت کار را به تعویق انداختند و از حاصل کار به نظر میرسد شهرداری با اینکه نسبت به بخش خصوصی نفوذ بیشتری داشته، در این زمینه اقدامینکرده تا دریافت مجوز این پروژه تا این حد زمان نبرد.
جواز تاسیس صنایع، مجوزی است که از جانب وزارت صنایع و معادن به منظور تاسیس یک واحد تولیدی، مونتاژ یا کارخانه صادر میشود. خاصترین مزایا برای افرادی که موفق به دریافت جواز تاسیس صنایع میشوند، واگذاری زمین در شهرکهای صنعتی با شروط مناسب است که به شکل ۳۰ درصد دریافت نقدی و ۷۰ درصد وام بدون بهره خواهد بود که از سوی وزارت صنایع پرداخت میشود. طریقه بازپرداخت وام هم به شکل اقساط ۳۶ ماهه و در سررسیدهای ۳ ماه یکبار است.
داوود مددی (رییس هیات مدیره مرکز بازیافت نخالههای ساختمانی) با اشاره به اینکه قرارداد این کارخانه با شهرداری به حدود دو سال پیش بازمیگردد، اظهار میکند: مجوز تاسیس صنایع پس از دو سال، همین چند روز پیش صادر شد.
داوود مددی با بیان اینکه بروکراسی عظیمی را در کل نظام کشور طی کردیم، میگوید: سازمان محیط زیست همکاری خوبی داشت و از این جهت باید از مسئولان این سازمان قدردانی کنیم. به هر حال با اینکه مجوز تاسیس صنایع صادر نشده بود، ما کار خود را شروع کردیم. با این حال تا حدود زیادی دیر شده بود و بیشتر کار با گرانیها مواجه شد. در واقع هزینه سرمایهگذاری ما تقریبا چهار برابر شد.
اعطای دیرهنگام مجوز برای احداث مرکز بازیافت نخالههای ساختمانی سبب شده فعالیت این شرکت خصوصی با گرانیها همزمان شود و سودی که در ابتدای کار برای آن پیشبینی شده بود، محقق نشود. علی اصغر تیموری مقدم (مدیرعامل مرکز بازیافت نخالههای ساختمانی) در این خصوص به خبرنگار ایلنا میگوید: طبق محاسباتی که دو سال پیش کردیم سرمایهمان باید به ما بازگردد، اما با نرخهای امروز کار خیلی سخت شده است.
شهرداری به لحاظ موقعیت برتری که دارد میتواند هم مجوز سازمان محیط زیست و هم مجوز تاسیس صنایع را راحتتر دریافت کند و در واقع در قراردادها معرفی بخش خصوصی به ارگانهای دیگر جزو وظایف شهرداری تعریف شده است.
محمد حقانی (رئیس کمیته محیط زیست دور چهارم شورای شهر تهران) نیز در گفتوگو با خبرنگار ایلنا میگوید: شهرداری به لحاظ موقعیت برتری که دارد میتواند هم مجوز سازمان محیط زیست و هم مجوز تاسیس صنایع را راحتتر دریافت کند و در واقع در قراردادها معرفی بخش خصوصی به ارگانهای دیگر جزو وظایف شهرداری تعریف شده است. اینکه دریافت مجوز تاسیس صنایع دو سال به طول انجامیده میتواند ناشی از اهمال شهرداری تهران باشد.
علی اصغر تیموری مقدم (مدیرعامل مرکز بازیافت نخالههای ساختمانی) میگوید: قرارداد ما با شهرداری تهران به صورت BOO است و صددرصد سرمایهگذاری از سوی شرکت ما انجام شده است. براساس قرارداد، شهرداری تهران برای بهرهبرداری بهمنظور بازگشت سرمایه زمینی را در آبعلی به مدت ۱۱ سال در اختیار ما قرار داده است و پس از ۱۱ سال این زمین تحویل شهرداری تهران خواهد شد. درحقیقت شهرداری تهران شریک ما محسوب میشود؛ زمین از شهرداری است و تجهیزات ساخت از ما. طبق قرارداد ۱۱ سال بعد میبایست یا تجهیزات را به شهرداری بفروشیم یا نسبت به جمعآوری کارخانه اقدام کنیم.
شهرداری باید به جایگزینهایی برای کسب درآمد از طریق فروش تراکم فکر کند
یکی از انتقادات مهمی که به شهرداری تهران میشود، این است که از راههای مناسبی نسبت به کسب درآمد اقدام نمیکند و متکی به فروش تراکم و صدور پروانههای ساخت و ساز است. حتی برخی مدعی هستند؛ بعضا هزینههایی که کارکنان شهرداری از راههای غیرقانونی از مردم دریافت میکنند در راستای کسب درآمد این نهاد و به دلیل ضعف درآمدی آن است. بنابراین ضروری است که شهرداری تهران به راههای جایگزین برای کسب درآمد پایدار فکر کند که یکی از این راهها میتواند مشارکت با بخش خصوصی باشد. بنابراین نمیتوان به درصدی که شهرداری تهران از فروش کارخانه تبدیل نخالههای ساختمانی به مصالح برداشت میکند، خرده گرفت.
درخصوص کارخانه مورد بحث، شهرداری اقدام به تخصیص زمین کرده و میتوان گفت در این مورد حمایت خوبی به عمل آورده است. قابل قبول نیست که شهرداری از محل بیتالمال به رونق کسب و کار کمک کند، اما آنچنان که باید و شاید به شهر و شهروندان منفعت نرسد. کاش شهرداری به دریافت مجوز برای چنین فعالیتهایی بیشتر کمک کند و از این راه کسب درآمد کند، نه از راه اضافه کردن به ارتفاع شهر. از این طریق هم بسیاری از طرحها و برنامههای روی زمین مانده شهرداری اجرایی میشود و هم شهرداری به درآمدی پایدار دست مییابد.