وزارت بهداشت جراحی و داروهای افزایش قد را تایید نمی‌کند/ اعلام شاخص کوتاه قدی در کشور

«احمد اسماعیل‌زاده» مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در پاسخ به این سوال که برخی  تبلیغات داروهای افزایش قد در فضای مجازی دیده می‌شود،  آیا از نظر علمی این داروها می‌توانند فرایند رشد قد را تغییر دهند، گفت: فرایند رشد قد، یک فرایند کاملاً وابسته به عوامل ژنتیکی، محیطی و ارثی است. در مجموع شش عامل در رشد قدی افراد نقش دارند که مهم‌ترین آن‌ها ارث و ژنتیک است. این عامل از پدر و مادر به فرزند منتقل می‌شود و قابل تغییر نیست. البته این به‌معنای آن نیست که اگر والدین کوتاه‌قد باشند، حتماً فرزندشان کوتاه‌قد خواهد شد یا برعکس. 

افراد چاق یا کم وزن ممکن است به رشد قدی مطلوب نرسند

وی افزود: به غیر از عامل ژنتیک، پنج عامل دیگر نیز در رشد قدی افراد نقش دارند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها وزن است. برخلاف تصور مردم، وزن بر قد بسیار اثر دارد. افرادی که وزن کمی دارند، به دلیل کمبود مواد مغذی در بدنشان، احتمال دارد به رشد قدی مطلوب نرسند، حتی اگر از نظر ژنتیکی استعداد کافی را داشته باشند. همین‌طور، افرادی که دچار اضافه وزن و چاقی هستند، به دلیل تغییراتی که اتفاق می‌افتد و احتمال بلوغ زودرس در آن‌ها، نیز ممکن است به رشد قدی مطلوب نرسند. بنابراین، وزن یکی از عوامل بسیار مؤثر در رشد قدی است و برای اینکه فرد از نظر استعداد ژنتیکی به رشد قدی خود برسد، حتماً باید وزن در محدوده متعادل و مناسبی باشد. 

او ادامه داد: از عوامل مهم دیگر، تغذیه است که نقش کلیدی در رشد قدی افراد دارد. مصرف مواد پروتئینی مانند گوشت، تخم‌مرغ، آجیل‌ها و مواد لبنی که علاوه بر پروتئین، حاوی کلسیم هستند، به همراه میوه‌ها و سبزیجات که منبع ویتامین C مورد نیاز برای رشد قدی محسوب می‌شوند، بسیار مؤثر است. 

اسماعیل‌زاده تصریح کرد: توصیه می‌شود افراد روزانه یک عدد تخم‌مرغ مصرف کنند و کسانی که در سن رشد قدی هستند، دو تا سه بار در هفته گوشت، دو واحد میوه در روز، سه واحد لبنیات و ۲۰ تا ۲۵ گرم از آجیل‌هایی مانند فندق، پسته، بادام و تخمه (معادل نصف لیوان) را در رژیم غذایی خود بگنجانند. رعایت این نکات تغذیه‌ای برای افزایش رشد قدی به شدت توصیه می‌شود. 

وی با اشاره به تأثیر خواب بر رشد قدی گفت: خواب از دیگر عوامل تأثیرگذار بر رشد قد است. فرآیند شروع خواب نقش بسیار مهمی دارد و توصیه می‌شود افرادی که در سن رشد قدی قرار دارند، خواب خود را قبل از ساعت ۱۰ شب آغاز کنند. زمان بیدار شدن در صبح تأثیر قابل توجهی بر قد ندارد، اما ساعت شروع خواب شبانه بسیار تعیین‌کننده است، چرا که ترشح هورمون رشد بدن به شدت وابسته به خواب است. 

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت افزود: عامل دیگری که بر رشد قدی تأثیر دارد، ورزش است. برخلاف تصور عمومی که برخی ورزش‌ها مانند بسکتبال را مؤثرتر یا مضر برای قد می‌دانند، از نظر علمی ثابت نشده است که ورزش خاصی قد را افزایش یا کاهش دهد. در واقع، تمامی ورزش‌ها به بهبود رشد قدی کمک می‌کنند، زیرا عملکرد انسولین بدن را بهبود می‌بخشند، در کنترل وزن مؤثر هستند و باعث افزایش ترشح هورمون رشد می‌شوند. بنابراین، ورزش به عنوان یک عامل محرک مهم در رشد قدی شناخته می‌شود. 

او در ادامه گفت: در کنار این‌ها، گاهی مکمل‌ها نیز کمک می‌کنند. برخی از مکمل‌ها مانند کلسیم، روی، ال-آرژنین، ویتامین D، اسید فولیک، ویتامین C و آهن، بسته به شرایط فرد و وضعیت ذخایر مواد مغذی بدن، استفاده می‌شوند. این‌ها مخصوصاً برای کودکانی که دچار کوتاهی قد هستند و صفحات رشدشان باز است، کاربرد دارند. 

 قد  در دختران تا ۱۴ سالگی و  در پسران تا ۱۷ سالگی  رشد خوبی دارد

به گفته ی او   رشد قدی در دختران تا ۱۴ سالگی سرعت خوبی دارد و در پسران تا ۱۷ سالگی؛ بنابراین هر مداخله‌ای که بخواهیم انجام دهیم، باید قبل از این بازه سنی انجام شود. اگرچه از ۱۴ تا ۱۹ سالگی در دختران و از ۱۷ تا ۱۹ سالگی در پسران، رشد قدی ادامه دارد، اما سرعت رشد بسیار کم است و کل رشد قدی حدود یک و نیم تا دو سانتی‌متر در این پنج سال است. 

وزارت بهداشت  داروهایی که در فضای مجازی برای رشد قدی تبلیغ می‌شوند را تأیید نمی‌کند

او با اشاره به تبلیغات فریبنده در فضای مجازی خاطرنشان کرد: در این میان، برخی افراد سودجو داروهایی را تبلیغ می‌کنند که ادعا می‌شود با مصرف آن‌ها فرد در سنین بالا مانند ۲۲ یا ۲۵ سالگی رشد قدی قابل توجهی داشته است. این ادعاها کاملاً نادرست و فاقد پایه علمی است و نباید به آن‌ها اعتماد کرد. از نظر علمی چنین فرایندی وجود ندارد. وقتی رشد استخوانی تکمیل شود و صفحات رشد بسته شود، امکان رشد قدی به هیچ وجه، حتی با داروها، وجود ندارد. وزارت بهداشت هیچ‌کدام از این داروهایی که در فضای مجازی برای رشد قدی تبلیغ می‌شوند را تأیید نمی‌کند. 

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت گفت: رویکرد وزارت بهداشت در زمینه رشد قدی، کاملاً علمی است و این موارد علمی که توضیح داده شد، در رشد قدی دخالت دارند. همکاران تغذیه و همکاران فوق‌تخصص غدد اطفال این موضوع را کنترل می‌کنند و بر اساس همین رویکردها، رشد قدی کودکان پیگیری می‌شود. ادعاهایی مبنی بر تأثیر داروهای خاص در افزایش ناگهانی قد، صرفاً دروغ و با هدف سودجویی مالی مطرح می‌شود و هیچ‌کدام مورد تأیید وزارت بهداشت نیست. 

او درباره اقدامات وزارت بهداشت برای مقابله با تبلیغات فریبنده گفت: برای کنترل فضای مجازی و باورهای غلطی که در آن تبلیغ می‌شود، وزارت بهداشت تا آنجا که امکان دارد تذکر می‌دهد. همچنین بارها از مراجع قضایی خواسته شده که برخوردهای لازم در این زمینه انجام شود. اما فضای مجازی به گونه‌ای است که نمی‌توان گفت وزارت بهداشت به تنهایی می‌تواند جلوی آن را بگیرد؛ لازم است دستگاه‌های دیگر مانند سیستم قضایی، نهادهای نظارتی، وزارتخانه‌های مرتبط از جمله وزارت ورزش و سایر سازمان‌ها با همکاری یکدیگر وارد عمل شوند تا بتوان فضای مجازی را بهتر کنترل کرد. 

وی تاکید کرد: برای جلوگیری از گسترش باورهای غلط در زمینه تغذیه، رشد قدی، اضافه وزن و چاقی، تمامی این باورهای نادرست در سراسر کشور جمع‌آوری و در قالب یک کتابچه تحت عنوان «پاسخ‌های علمی درست به باورهای تغذیه نادرست» توسط وزارت بهداشت منتشر شده است. این کتابچه هم در سایت وزارت بهداشت و هم از طریق سایت دفتر بهبود تغذیه در دسترس عموم قرار دارد. 

او خاطرنشان کرد: علاوه بر این، حدود ۲۰۰۰ کارشناس تغذیه در سطح مراکز بهداشتی آموزش هایی در جهت فرهنگ‌سازی در زمینه تغذیه صحیح و رفع باورهای غلط به مردم ارائه می کنند تا سواد تغذیه‌ای جامعه ارتقا یابد. 

جراحی افزایش قد مورد تأیید وزارت بهداشت نیست

اسماعیل‌زاده درباره تبلیغ جراحی برای افزایش قد گفت: جراحی برای افزایش قد که گاهی در فضای مجازی تبلیغ می‌شود، مورد تأیید وزارت بهداشت نیست و به عنوان یک روش علمی برای بهبود رشد قد توصیه نمی‌شود. به خانواده‌ها توصیه می‌کنیم اگر خواهان قد بلندتر برای فرزندان خود هستند، دختران را از سن ۷ تا ۸ سالگی و پسران را از ۱۰ تا ۱۱ سالگی به متخصصان تغذیه مراجعه دهند، اما گاهی مشاهده می شود که برخی والدین کودکانشان را در این سنین به متخصص غدد می برند. در صورتی که در این بازه‌های سنی، نقش عوامل تغذیه‌ای نسبت به عوامل هورمونی برجسته‌تر است.  

وی افزود: عوامل هورمونی در دختران از ۱۰ تا ۱۱ سالگی و در پسران از ۱۴ تا ۱۵ سالگی باید توسط همکاران غدد بررسی شود. بارها مشاهده شده که برخی والدین دیر مراجعه می‌کنند، مثلاً دختران بعد از آغاز عادت ماهانه و پسران بعد از رشد ریشه سبیل، که در این مواقع صفحات رشد اجازه رشد قدی کافی نمی‌دهند و دستکاری زیادی از دست متخصصان برنمی‌آید. 

او تأکید کرد: خواهشمندیم مردم هرگز به باورهای دروغین و اطلاعات غلط در فضای مجازی درباره داروهای معجزه‌آسا، مکمل‌های معجزه‌آسا و عمل‌های جراحی برای رشد قدی اعتماد نکنند و همیشه به اطلاع‌رسانی‌های علمی وزارت بهداشت مراجعه کنند. 

میانگین قد زنان ایرانی ۱۶۵  و مردان ۱۷۶ سانتی متر است

اسماعیل زاده درباره متوسط قد ایرانی ها متذکر شد:  میانگین قد در کشور میان زنان بین ۱۶۴ تا ۱۶۵ سانتی‌متر و برای مردان بین ۱۷۵ تا ۱۷۶ سانتی‌متر است. خوشبختانه با توجه به بهبود وضعیت اقتصادی و تغذیه‌ای، نرخ کوتاه‌قدی در کشور حدود ۴ درصد است و از این نظر، مشکل حادی در سطح جامعه وجود ندارد.

با بهبود تغذیه می‌توان میانگین قد جامعه را تا ۳ سانتی متر افزایش داد

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت در پایان گفت: با ادامه روند بهبود تغذیه و آگاهی‌رسانی به خانواده‌ها، می‌توان در بلندمدت متوسط قد جامعه را حدود ۲ تا ۳ سانتی‌متر افزایش داد، به شرط آنکه افراد، به‌ویژه در سنین رشد، از تغذیه‌ای کامل و مناسب برخوردار باشند و روند رشد آن‌ها تحت نظر متخصصان تغذیه و غدد پیگیری شود تا رشد قدی به‌صورت متعادل و مطلوب انجام گیرد.