ایلنا گزارش می‌دهد:
سرنوشت مبهم جذب نخبگان در دستگاه‌های اجرایی؛ ۱۸ ماه انتظار به «ظرفیت نداریم» ختم شد
بیش از ۳۸ هزار نفر در فراخوان سوم جذب نخبگان در دستگاه‌های اجرایی ثبت نام کرده اند، اما طولانی شدن روند بررسی و حذف صدها نفر به دلیل «ظرفیت محدود» موجب شده است تا گروهی از متقاضیان نسبت به نبود شفافیت و تناقض میان وعده‌ها و نتایج نهایی گلایه کنند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، دی‌ماه سال ۱۴۰۲ سومین فراخوان جذب نخبگان در دستگاه‌های اجرایی منتشر شد. به گفته مسئولان بنیاد ملی نخبگان، بیش از ۳۸ هزار نفر در این فراخوان ثبت‌نام کردند. فرآیند ارزیابی اما طولانی‌تر از حد انتظار بود؛ بررسی پرونده‌ها، تطبیق مدارک، ارزیابی دانشگاهی، کانون‌های ارزیابی روان‌شناختی و مدیریتی و مصاحبه‌های تخصصی، همگی نزدیک به ۱۸ ماه به طول انجامید و در نهایت جمعی از متقاضیان که تمام مراحل را طی کرده بودند، به دلیل «عدم ظرفیت» جذب هیچ دستگاهی نشدند، این در حالی است که پیشتر رییس سازمان امور اداری و استخدامی در مصاحبه‌ای با ما بر جذبِ بدون محدودیت نخبگان در دستگاه‌های اجرایی تاکید کرده بود. تعدادی از این متقاضیانِ معترض در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا از تجربه شرکت در فراخوان سوم می‌گویند.
به گفته آن‌ها، با وجود تأکید مکرر مسئولان سازمان اداری و استخدامی مبنی بر «عدم وجود سقف و محدودیت در جذب نخبگان»، کم نبودند داوطلبانی که در فراخوان سوم جذب نخبگان دستگاه‌های اجرایی، پس از گذراندن تمامی مراحل ارزیابی و کسب تأییدیه‌های لازم، به دلیل «نبود ظرفیت استخدامی» از فرآیند کنار گذاشته شدند.
رضا یکی از متقاضیان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در این باره توضیح می‌دهد: از همان ابتدا همه مدارک ما چندین بار بررسی شد، در کارگروه‌های دانشگاهی و علمی تأیید گرفتیم، در کانون‌های ارزیابی وزارتخانه‌ها هم موفق شدیم حد نصاب‌ها را کسب کنیم. اما در نهایت در سامانه نوشتند به علت نبود ظرفیت رد شدید. این تصمیم درست خلاف سخنان رسمی مسئولان بود که می‌گفتند هیچ محدودیتی برای جذب نخبگان وجود ندارد.
چرا ظرفیت‌های وعده داده‌شده، ناپدید شدند؟
یکی دیگر از معترضان نخبه می‌گوید: «به ما گفته شد ظرفیت استخدامی وجود ندارد. در حالی که در رسانه‌ها و مصاحبه‌ها تأکید کرده بودند هر تعداد نخبه معرفی شود، کد شغلی برای او تعریف می‌کنیم. حالا سؤال این است که این تناقض از کجا ناشی می‌شود و چرا ظرفیت‌های وعده داده‌شده ناپدید شدند؟»
ایمیل بنیاد نخبگان به داوطلبان: در فراخوان‌های بعدی شرکت کنید
این گروه از داوطلبان که شمارشان به گفته خودشان دست‌کم صد نفر است، طی ماه‌های گذشته بارها با بنیاد ملی نخبگان و سازمان اداری و استخدامی مکاتبه کرده‌اند. پاسخ دریافتی اما بیشتر به یک عذرخواهی رسمی شبیه بوده است. در یکی از ایمیل‌های ارسالی از سوی مسئولان بنیاد ملی نخبگان آمده: «به دلیل محدودیت ظرفیت کدهای شغلی از طرف سازمان اداری و استخدامی، امکان جذب فراهم نشد و متقاضیان می‌توانند در فراخوان‌های بعدی شرکت کنند.»
متقاضیان اما این توضیح را قانع‌کننده نمی‌دانند. به گفته آنان، این رویکرد موجب اتلاف زمان، کاهش انگیزه و حتی دلسردی از ادامه مسیر حرفه‌ای شده است. آنچه بیش از همه معترضان را آزرده کرده، ۱۸ ماه زمانی است که صرف این فرآیند شده؛ زمانی که می‌توانست برای بسیاری از آنان به معنی ورود به بازار کار و آغاز فعالیت‌های پژوهشی باشد.
اعتمادمان به وعده‌های رسمی خدشه‌دار شده است
یکی از داوطلبان می‌گوید: «ارزشمندترین سرمایه یک جوان زمان است. ما یک سال و نیم منتظر ماندیم، مراحل سختی را پشت سر گذاشتیم و حالا باید دوباره همه چیز را از نو شروع کنیم. این اتفاق انگیزه ما را از بین برده و اعتمادمان به وعده‌های رسمی را خدشه‌دار کرده است.»
منیره یکی از نخبگان علمی کشور با سابقه تحصیلی و پژوهشی قابل توجه، نسبت به روند جذب در دستگاه‌های اجرایی گلایه دارد. وی که دکترای شیمی و پسادکترای بیوتکنولوژی دارویی دارد و از سهمیه سرآمدان علمی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بهره‌مند بوده، می‌گوید: در فرآیند جذب نخبگان برای دبیری شیمی، با وجود کسب حد نصاب امتیاز در کانون ارزیابی، تنها یکی از سه اولویت شغلی‌اش بررسی شد و در نهایت نیز به دلیل «عدم ظرفیت» نتیجه‌ای حاصل نشد.
نبود شفافیت در فرایند ارزیابی‌ها و دلسردی نخبگان
به گفته وی، این در حالی است که بر اساس دستورالعمل‌ها، باید پس از کسب حد نصاب، فرد به دستگاه مربوطه معرفی شود و کارنامه‌ای از امتیازها نیز ارائه گردد، اما هیچ‌یک از این موارد اجرا نشده است. او تأکید می‌کند که طولانی شدن این فرآیند، نبود شفافیت در فرآیندها و اعمال معیارهایی مانند شرط بومی بودن، موجب دلسردی نخبگان شده است.
وقتی منِ نخبه را نمی‌ببیند، واقعا معیار نخبگی چیست؟!
زهرا، یکی دیگر از پژوهشگران باسابقه کشور که فارغ‌التحصیل دکترای دانشگاه تهران است، با اشاره به اینکه حتی به عنوان پژوهشگر برتر از سوی وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مختلف انتخاب شده، می‌گوید: «اگر فردی با چنین کارنامه‌ای به عنوان نخبه شناخته نشود، معیار نخبگی چیست؟».
او تأکید می‌کند که با وجود داشتن چندین اختراع در حال ثبت و فعالیت‌های گسترده علمی و صنعتی در کشور، تنها به دلیل «عدم ظرفیت» از مسیر جذب کنار گذاشته شده است.
وی با انتقاد از نبود شفافیت در فرایند ارزیابی افزود: «انتظار ما این است که معیارها روشن و قابل مقایسه باشد. اگر فرد دیگری در همان اولویت شغلی پذیرفته شده، باید مشخص شود چه امتیاز یا برتری نسبت به ما داشته است تا احساس عدالت برقرار شود».
مسئولان در روندهای جذب نخبگان بازنگری کنند
این پژوهشگر در پایان ابراز امیدواری کرد که مسئولان با بازنگری در روندهای جذب نخبگان، شرایطی عادلانه‌تر فراهم کنند و مانع از دلسردی متخصصانی شوند که تصمیم گرفته‌اند در ایران بمانند و برای پیشرفت کشور تلاش کنند.
محمود، یکی دیگر از این متقاضیان می‌گوید: «ما پس از ۱۸ ماه استرس و انتظار، تمام مراحل و فیلترهایی را که بنیاد نخبگان تعیین کرده بود، پشت سر گذاشتیم و حدنصاب‌های لازم را به دست آوردیم، اما در نهایت با یک جمله ساده مبنی بر نبود ظرفیت، از طرح کنار گذاشته شدیم».
او با اشاره به نامه‌نگاری‌ها و تماس‌های مکرر با مسئولان بنیاد ملی نخبگان افزود: «بارها به رئیس، قائم‌مقام و معاونان بنیاد نامه زده‌ایم، اما کارشناسان به جای پاسخ روشن، تنها ما را به فراخوان بعدی موکول می‌کنند.»
خودداری بنیاد ملی نخبگان از صدور «گواهی برگزیدگی»
به گفته این متقاضی، بنیاد ملی نخبگان حتی از صدور «گواهی برگزیدگی» که در بند ۷ ماده ۲ شیوه‌نامه طرح پیش‌بینی شده، خودداری کرده است. او ادامه داد: «تمام پاسخ‌هایی که تاکنون گرفته‌ایم شفاهی بوده و هیچ پاسخ مکتوبی دریافت نکرده‌ایم. این در حالی است که طبق مقررات، دست‌کم انتظار داشتیم پس از موفقیت در مراحل مختلف، چنین گواهی‌ای برایمان صادر شود.»
وحید، متقاضی دیگری است که می‌گوید: «در دفترچه فراخوان هر فرد می‌توانست سه کد شغلی انتخاب کند، اما در مرحله کارگروه شناسایی این حق به یک کد محدود شد. در نتیجه بسیاری از ما تنها در یکی از اولویت‌هایمان بررسی شدیم، در حالی که داوطلبانی با امتیاز پایین‌تر در اولویت‌های دیگر پذیرفته شدند. این موضوع آشکارا با دفترچه و آیین‌نامه مغایرت دارد».
کارنامه و توضیحی در مورد نحوه امتیازدهی داده نشد
او اضافه می‌کند: «مشکل دیگر، نبود شفافیت در اعلام امتیازات است. نه کارنامه‌ای به متقاضی داده می‌شود و نه توضیحی در مورد نحوه امتیازدهی ارائه می‌شود.»
این متقاضیان همچنین به مشکلات حقوقی و آیین‌نامه‌ای اشاره می‌کنند: «طبق مقررات، کسانی که در تجمیع امتیازات کارگروه و کانون ارزیابی پذیرفته می‌شوند، باید تا دو سال امکان استفاده از این امتیاز در سایر فراخوان‌ها را داشته باشند. اما اکنون بنیاد ملی نخبگان نه تنها گواهی برگزیدگی صادر نمی‌کند، بلکه ما را مجبور می‌سازد دوباره در فراخوان چهارم ثبت‌نام کنیم؛ در حالی که این دو سال زمان و بخشی از مدارک ما از اعتبار امتیازی خارج شده است.»
بسیاری از متقاضیان با جمله «عدم وجود ظرفیت» مواجه شده‌اند
به گفته شهین یکی دیگر از متقاضیان فراخوان سوم، این طرح که قرار بود ظرف ۶ ماه به نتیجه برسد، بیش از ۱۸ ماه به طول انجامیده و در نهایت بسیاری از متقاضیان با جمله «عدم وجود ظرفیت» مواجه شده‌اند.
او افزود: «مسئولان بنیاد در تماس‌های تلفنی حاضر به اعلام نمرات و امتیازات ما نشدند و صرفاً پاسخ‌های تکراری مانند «به فراخوان بعدی مراجعه کنید» را تکرار می‌کنند. این در حالی است که رییس سازمان اداری استخدامی از جذب بدون محدودیت نخبگان سخن گفته بود. بنابراین ما همچنان نمی‌دانیم مشکل اصلی از کجا نشأت می‌گیرد».
احترام به نخبگان با شفاف‌سازی در خصوص امتیازات و نتایج
این پژوهشگر تأکید می‌کند: «کمترین احترامی که می‌توان به متقاضیان این طرح گذاشت، شفاف‌سازی در خصوص امتیازات و نتایج است. وقتی فردی بیش از یک سال و نیم وقت، انرژی و اعتبار علمی خود را صرف کرده و تمام مراحل دشوار را با موفقیت پشت سر گذاشته، شنیدن یک جمله کلیشه‌ای مبنی بر نبود ظرفیت، بی‌عدالتی آشکار است.»
باربد از شرکت‌کنندگان سومین فراخوان جذب در دستگاه‌های اجرایی بنیاد ملی نخبگان می گوید با وجود طی کردن تمام مراحل و کسب حد نصاب در کانون ارزیابی، در نهایت به بهانه‌هایی مانند «وجود افراد قوی‌تر» یا «بومی نبودن» از ادامه مسیر بازمانده است.
ابتدا وضعیت من «برگزیده» ثبت شد، اما ساعاتی بعد «رد شده» اعلام شد!
او افزود: «در فراخوان سوم سه اولویت شغلی انتخاب کرده بودم، اما برخلاف دفترچه که تأکید بر بررسی همه اولویت‌ها داشت، تنها اولویت دوم من بررسی شد. در کانون ارزیابی نیز ابتدا وضعیت من «برگزیده» ثبت شد، اما ساعاتی بعد تغییر کرد و «رد شده» اعلام شد. در پاسخ هم گفته شد چون افراد قوی‌تر در همان کد شغلی بودند، شما انتخاب نشدید؛ در حالی که برخی دیگر از متقاضیان پاسخ‌های متفاوتی مانند «بومی نبودن» شنیده‌اند.»
به گفته‌ی این متقاضیان در دفترچه فراخوان سوم بیش از سه هزار کد شغلی در دستگاه‌های اجرایی تعریف شده بود. اما تعداد متقاضیانی که به مرحله کانون ارزیابی رسیده اند، تنها حدود هزار و ۳۰۰ نفر بوده اند. آن‌ها معتقدند اگر هر سه انتخاب شغلی آن‌ها ارزیابی می‌شد، باید در بین این سه هزار شغل تعریف شده، جذب می‌شدند و عملا بر اساس این ارقام، عدم ظرفیت شغلی بی‌معنا خواهد بود. به گفته آنان، این اتفاق امید و اعتماد به وعده‌های رسمی را خدشه‌دار کرده است.
پرونده فراخوان سوم جذب نخبگان نشان می‌دهد که میان سخنان مسئولان و تجربه عملی متقاضیان فاصله‌ای چشمگیر وجود دارد. این تناقض، امروز صدها نخبه جوان را در موقعیت بلاتکلیفی قرار داده است. پرسش اصلی همچنان باقی است: اگر واقعاً محدودیتی در جذب نخبگان وجود ندارد، چرا صدها نفر پس از طی همه مراحل و دریافت تأییدیه‌ها، صرفاً به دلیل نبود ظرفیت از مسیر کنار گذاشته شدند؟
پاسخ قائم مقام بنیاد ملی نخبگان به متقاضیانِ معترض
«سعید خدایگان» قائم مقام بنیاد ملی نخبگان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در این باره توضیح داد: در بهمن ماه ۱۴۰۲ فراخوان سوم جذب در دستگاه‌های اجرایی برگزار شد. در این فراخوان نزدیک به ۳۸ هزار نفر ثبت‌نام کردند. زمانی که دولت جدید از شهریورماه کار خود را آغاز کرد، این دوستان پیشتر در بهمن‌ماه ثبت‌نام کرده بودند. تا شهریور بررسی‌ها تقریباً انجام نشده بود. در واقع حدود هفت ماه این افراد معطل بودند، نه اینکه هیچ کاری صورت نگرفته باشد، اما جمع‌بندی نهایی انجام نشده بود.
حدود ۲۳ هزار نفر حدنصاب اولیه را کسب کردند
وی ادامه داد: بنابراین با حدود ۳۸ هزار متقاضی مواجه بودیم که می‌بایست پرونده آن‌ها در چند مرحله بررسی می‌شد. مرحله نخست، بررسی کمی پرونده بود که شرایط عمومی و امتیازی آن‌ها بررسی شد. پس از غربال اولیه، حدود ۲۳ هزار نفر حدنصاب اولیه را کسب کردند.
حدود ۱۴ هزار و ۸۵۰ نفر امتیاز لازم را به دست نیاوردند
او اضافه کرد: سپس، پرونده این افراد به صورت دقیق‌تر بررسی شد و با محاسبه امتیازات، حدود ۱۴ هزار و ۸۵۰ نفر امتیاز لازم را به دست نیاوردند. در نتیجه حدود ۶ هزار نفر به مرحله بررسی پرونده وارد شدند. این ۶ هزار نفر در کارگروه‌های تخصصی مورد بررسی قرار گرفتند. در این کارگروه‌ها، حداقل سه استاد متناسب با تخصص متقاضی، پرونده متقاضی را بررسی می‌کردند. هر متقاضی نیز سه کد شغل انتخاب کرده بود.
۱۳۵۷ نفر به مرحله کانون ارزیابی راه یافتند
خدایگان متذکر شد: یکی از بررسی‌هایی که در کارگروه تخصصی انجام می‌شود، این است که آیا کد رشته و تخصص فرد با انتخاب‌های شغلی او سازگار است یا خیر. برخلاف مرحله قبل که به طور کمی و امتیازی بررسی شد، این مرحله به صورت کیفی انتخاب‌های هر فرد بررسی شد که نهایتاً ۱۳۵۷ نفر به مرحله کانون ارزیابی راه یافتند.
او افزود: در کانون ارزیابی، ۷۰ درصد امتیاز فرد از ترکیب بررسی کمی و کیفی پرونده در کارگروه تخصصی است. افراد بر اساس شایستگی‌های عمومی متناسب با رشته‌هایی که انتخاب کرده بودند به کانون ارزیابی معرفی شدند. همچنین در کانون ارزیابی، شایستگی‌های عمومی افراد با روش‌های شبیه‌سازی‌شده و تست‌های حضوری بر اساس استانداردهای جهانی ارزیابی شد. در نهایت، برخی افراد رد شدند و برخی تأیید شدند.
برخی متقاضیان با وجود تایید در کانون ارزیابی به دلیل «کمبود ظرفیت» به دستگاه معرفی نشدند
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان تصریح کرد: پس از این مراحل، سه برابر ظرفیت آنچه که در دفترچه بود، به دستگاه‌ها معرفی شدند. اما برخی افراد، با اینکه هم در کارگروه تخصصی و هم در کانون ارزیابی تأیید شده بودند، به دستگاه معرفی نشدند. دلیل این امر کمبود ظرفیت در مقصد بود. مثلاً اگر دستگاهی سه نفر نیاز داشت، ما باید ۹ نفر معرفی می‌کردیم، اما تعداد افراد واجد شرایط بیش از این بود؛ در نتیجه تعدادی معرفی نشدند.
۳۰ درصد نهایی امتیاز پذیرفته‌شدگان در اختیار دستگاه‌هاست
او تاکید کرد: تمام تلاش ما این است که این افراد که از نظر علمی و عمومی شایستگی دارند و فقط به دلیل کمبود ظرفیت رد شده‌اند، دوباره در صورت ایجاد ظرفیت جدید به دستگاه‌ها معرفی شوند. چراکه ۳۰ درصد نهایی امتیاز در اختیار دستگاه‌هاست و ممکن است فردی در آن مرحله انصراف دهد یا رد شود. در این حالت، جاهای خالی باقی می‌ماند و ما این افراد را مجدداً معرفی خواهیم کرد.
وی افزود: همچنین، تلاش می‌کنیم اگر ظرفیت‌های جذب جدیدی باز شد، این افراد که همه مراحل را گذرانده‌اند، در آن جایابی شوند. اکنون نیز در حال انجام همین کار هستیم و به متقاضیانی که مراجعه کرده‌اند، گفته‌ایم که قصد داریم آن‌ها را با وجود زمان‌هایی که صرف کرده‌اند، در فرصت‌های بعدی جایابی کنیم.
خدایگان یادآور شد: البته این مسئله نیازمند همکاری سازمان اداری و استخدامی، سازمان برنامه و بودجه و دستگاه‌های اجرایی است تا ظرفیت‌های موجود را اعلام کنند. در این صورت می‌توانیم هم از نیروهای واجد شرایط فعلی استفاده کنیم و هم در فراخوان‌های بعدی (مانند فراخوان چهارم) از ظرفیت‌های بالاتر بهره‌مند شویم.
بنیاد ملی نخبگان هم‌نظر با متقاضیانِ معترض است
او اشاره کرد: بنیاد ملی نخبگان نیز هم‌نظر با این متقاضیان است، و این رد شدن از سمت بنیاد نیست بلکه بخشی از آن براساس شیوه‌نامه و دفترچه است و بخشی دیگر نیز ناشی از محدودیت ظرفیت است. در حال رایزنی با دستگاه‌های مختلف هستیم تا امکان ایجاد ظرفیت جدید برای این افراد فراهم شود.
وی در واکنش به پیشنهاد متقاضیانِ معترض مبنی بر اینکه آنهایی که در فراخوان سوم از مرحله کانون ارزیابی گذر کرده‌اند، برای شرکت در فراخوان چهارم شرایطی برای آن‌ها فراهم می‌شود که مجددا مجبور نباشند همه مراحل را از اول طی کنند؟ گفت: این پیشنهاد خوبی است، زیرا هم هزینه‌های زمانی و مالی برای طرفین کاهش می‌یابد و هم روند تسهیل می‌شود. البته، این امر نیازمند هماهنگی و تصویب قانونی از سوی سازمان اداری و استخدامی و سازمان برنامه و بودجه است.
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان افزود: اگر این مصوبه گرفته شود، حتماً آن را پیاده‌سازی خواهیم کرد. به هر حال، هدف ما رعایت عدالت عمومی و استفاده از شایستگان علمی و عمومی در کوتاه‌ترین زمان و با کمترین هزینه است. در پی تحقق این امر هم از طریق پیشنهاد اولیه از سوی بنیاد و هم این پیشنهاد مطرح شده از سوی متقاضیان، خواهیم بود.
