در گفت‌وگو با ایلنا اعلام شد:
اعمال سخت‌گیری‌های بسیار مضاعف برای انتشار مقالات ایرانی در مجلات بین‌المللی پس از جنگ ۱۲ روزه
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت گفت: در یک ماه اخیر، سخت‌گیری‌های بسیار مضاعفی برای انتشار مقالات علمی پژوهشگران ایرانی در دنیا به‌وجود آمده است.
«شاهین آخوندزاده» معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در گفت و گو با خبرنگار ایلنا با اشاره به رفتار غیرعلمی ناشران بین المللی در یک ماه اخیر، بیان کرد: به‌طور کلی بخشی از مقالاتی که از ایران برای مجلات بین‌المللی در دنیا ارسال می‌شود، همواره به دلایل سیاسی رد می‌شوند. اما اگر بخواهم قضاوتی عادلانه داشته باشم، به‌عنوان کسی که هم در داخل کشور سردبیر بوده‌ام و هم در خارج از کشور، معمولاً حدود ۳۰ درصد از مقالات ایرانی‌ها به دلایل سیاسی رد می‌شوند.
در حال حاضر برخی ناشران صراحتا به دلیل تحریم، مقالات ایرانی را رد می کنند
او افزود: اخیراً در یک ماه گذشته، این درصد بیشتر شده است. ناشری به نام اشپرینگر که یکی از ناشران بین‌المللی بزرگ است، اکنون وقتی مقاله‌ای از ایران به آن‌ها ارسال می‌کنیم، خیلی سریع اعلام می‌کند که «به دلیل تحریم، نمی‌توانیم مقاله شما را چاپ کنیم».
وی ادامه داد: در حالی که پیش از این، این ناشر اسم تحریم را عنوان نمی‌کرد و بدون ذکر دلیل مشخصی، مقالات را رد می‌کرد. اما حالا این ناشر بزرگ، خیلی مشخص و صریح، با این دلیل مقاله‌های ایرانی را رد می‌کند.
او اشاره کرد: همچنین ناشر دیگری به نام جان وایلی، پیش تر وقتی مقاله‌ای از ایران دریافت می کرد، اعلام می‌کرد که باید اقرار کنید این تحقیق با بودجه یا اعتبار دولتی انجام نشده است. در حالی که تحقیقات در ایران، عموماً با اعتبارات دولتی انجام می‌گیرد.
آخوندزاده اضافه کرد: این ناشر پیش‌تر با همین محدودیت‌ها ما را مواجه می‌کرد. اما اکنون حتی بدون توجه به اینکه تحقیق با بودجه دولتی انجام شده یا نه، اعلام می‌کند که چون مقاله از ایران ارسال شده، ما به دلیل تحریم قادر به چاپ آن نیستیم. بنابراین، برخی ناشران مانند همین مورد ذکر شده سخت‌گیری‌های خود را افزایش داده‌اند.
برخی ناشران معافیت های مالی چاپ مقاله را برای ایران برداشته اند
او متذکر شد: ضمن اینکه اتفاق دیگری نیز رخ داده است. می‌دانید که بسیاری از مجلات دنیا Open Access هستند. یعنی وقتی مقاله‌ای در آنجا چاپ می‌کنید، باید مبلغی بین ۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ یورو یا دلار بپردازید، تا مقاله شما برای همه قابل دسترس و مطالعه باشد. در این راستا بسیاری از ناشران، کشورهایی را که از نظر اقتصادی در شرایط مشابه ایران هستند، از پرداخت این هزینه‌ها معاف می‌کنند یا حدود ۲۰ تا ۱۰۰ درصد تخفیف می‌دهند.
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت ادامه داد: اما اخیراً، همین مجلات که تا یک ماه پیش این سیاست را برای ایرانی‌ها اعمال می‌کردند، اکنون آن را حذف کرده‌اند. یعنی به پژوهشگران ایرانی اعلام می‌کنند که باید مبلغ کامل را پرداخت کنند.
در یک ماه اخیر، سخت‌گیری‌های مضاعفی برای انتشار مقالات علمی ایرانی در دنیا به‌وجود آمده است
او تاکید کرد: در نتیجه به‌طور مشخص در یک ماه اخیر، سخت‌گیری‌های بسیار مضاعفی برای انتشار مقالات علمی پژوهشگران ایرانی در دنیا به‌وجود آمده است. دلیل این موضوع را نیز می‌توان حدس زد، بسیاری از این ناشران بین‌المللی، ریشه‌ها و وابستگی‌های صهیونیستی دارند و سهام‌داران آن‌ها فشارهایی را وارد می‌کنند.
آخوندزاده یادآور شد: اگرچه این را هم می‌خواهم بگویم که معنی این سخنان من این نیست که محققان ایرانی باید دست از تلاش بکشند یا از ارسال مقاله به مجلات بین‌المللی خودداری کنند. قطعاً کار ما سخت‌تر شده، اما محققان ایرانی باید همچنان به فعالیت علمی خود ادامه دهند تا بتوانند مقالات باکیفیت بین‌المللی منتشر کنند.
دولت باید حمایت از محققان را افزایش دهد
او ادامه داد: در کنار آن، دولت نیز باید حمایت‌های خود را از محققان افزایش دهد. در این شرایط دشوار که در یک جنگ علمی هستیم، دولت باید حمایت بیشتری از پژوهشگران کشور، اعضای هیئت علمی، اساتید و دانشجویان به‌عمل آورد.
از جنگ اقتصادی وارد جنگ نظامی و علمی شده‌ایم
وی در پاسخ به این پرسش که این تغییر رویه ناشران در مواجهه با پژوهشگران ایرانی را تا چه حد ناشی از پیروی آنان از دستورالعمل‌های سیاسی آمریکا می‌بینید، گفت: اکثر ناشران آمریکایی و اسرائیلی هستند و به هر حال، ما وارد یک جنگ تمام‌عیار شده‌ایم، از جنگ اقتصادی وارد حوزه‌های دیگری مانند جنگ نظامی و جنگ علمی شده‌ایم. این نیز بخشی از همان فشارهایی است که علیه ایران اعمال می‌شود، این‌بار در عرصه علمی.
در عرصه علم، قرار نبود بازی سیاسی وجود داشته باشد
او در پاسخ به این سوال که چه راهکارهایی برای حفظ استقلال علمی و بازگرداندن اعتبار بین‌المللی پژوهش ایرانی وجود دارد، اظهار کرد: بخشی از این مسئله، به ذات ناعادلانه دنیا برمی‌گردد. در عرصه علم، قرار نبود بازی سیاسی وجود داشته باشد، اما این اتفاق افتاده است؛ همان‌طور که در ورزش نیز شاهد آن هستیم.
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت ادامه داد: بنابراین، پژوهشگران ما باید توانمندتر شوند تا بتوانند درصد موفقیت خود را افزایش دهند، حمایت بیشتری از سوی دولت دریافت کنند، و پشتکار بیشتری داشته باشند.
آخوندزاده عنوان کرد: ضمن اینکه ما در وزارت بهداشت، سال‌هاست که یک سیاست دیگر را نیز دنبال می‌کنیم تا اثرات این برخوردهای سیاسی-علمی را کاهش دهیم. آن سیاست این است که مجلاتی که در داخل کشور چاپ می‌شوند، در ۱۰ سال گذشته سعی کرده‌ایم آن‌ها را بین‌المللی کنیم.
او اضافه کرد: یعنی این مجلات را در نمایه‌نامه‌های بین‌المللی مانند Web of Science، PubMed، و Scopus نمایه کنیم. وقتی یک مجله داخلی در این پایگاه‌ها نمایه می‌شود، اعتبار یک مجله بین‌المللی را خواهد داشت.
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در پایان خاطرنشان کرد: خوشبختانه، بیش از ۵۰ درصد از مجلات حوزه علوم پزشکی کشور در این نمایه‌های بین‌المللی ثبت شده‌اند. این می‌تواند تا حدودی برای ما یک فضای بازی بین‌المللی ایجاد کند.
