در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
افراد آگاهانه دست به ترک تحصیل می‌زنند/ ضرورت انسداد مبادی بی‌سوادی و بازماندگی از تحصیل
معاون سوادآموزی آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: آن‌هایی که ترک تحصیل کرده‌اند آمارشان دقیق نیست و آگاهانه دست به ترک تحصیل می‌زنند. بیشتر این افراد در متوسطه اول به بعد ترک تحصیل می‌کنند و معمولا نمی‌خواهند ادامه تحصیل بدهند و دنبال کارهای مورد علاقه خودشان می‌روند و مشاغل بازار و… را دنبال می‌کنند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به تازگی طی یک گزارش پژوهشی به بررسی روند ترک تحصیل و بازماندگی از تحصیل در آموزش و پرورش از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰ پرداخته است؛ این پژوهش که طبق آخرین آمارهای اعلامی از سوی وزارت آموزش و پرورش در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ گردآوری شده است، نشان می‌دهد که هرچند تلاش‌های جدی برای جذب بازماندگان و تارکان از تحصیل و کاهش آمار نسبت به سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ انجام شده، ولی همچنان بیش از ۹۱۱ هزار نفر در مقاطع مختلف از تحصیل بازمانده‌اند و ۲۷۹ هزار دانش آموز نیز ترک تحصیل کرده اند.
پنج استان سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، تهران، خوزستان و آذربایجان غربی در این بررسی‌ها دارای بیشترین فراوانی مطلق بازماندگان از تحصیل هستند. همچنین استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، خوزستان، آذربایجان غربی و کرمان نیز به ترتیب بیشترین آمار تارکان از تحصیل در سال ۱۴۰۱-۱۴۰۰ را در بردارند.
به همین بهانه با «جمال وزیری» معاون سوادآموزی آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت و گویی داشتیم. وزیری در پاسخ به خبرنگار ایلنا در مورد علل آمار بالای بازماندگان و تارکان تحصیل در این استان بیان کرد: ما بحث ترک تحصیل و بازمانده از تحصیل داریم. بحث ترک تحصیل را می‌توان نوعی امر اختیاری دانست، اما بازماندگی از تحصیل امری اختیاری نیست و افراد بنا به دلایلی از تحصیل باز می‌مانند.
افراد آگاهانه دست به ترک تحصیل می‌زنند
وزیری اظهار کرد: آن‌هایی که ترک تحصیل کرده‌اند آمارشان دقیق نیست و آگاهانه دست به ترک تحصیل می‌زنند. بیشتر این افراد در متوسطه اول به بعد ترک تحصیل می‌کنند و معمولا نمی‌خواهند ادامه تحصیل بدهند و دنبال کارهای مورد علاقه خودشان می‌روند و مشاغل بازار و… را دنبال می‌کنند.
او در مورد تاثیر عامل ازدواج در ترک تحصیل دانش آموزان نیز گفت: در دوره متوسطه اول برای مناطق روستایی یا حاشیه شهرها ممکن است بحث ازدواج به ویژه در دختران در ترک تحصیل تاثیرگذار باشد.
معاون سوادآموزی آموزش و پرورش خراسان رضوی بیان کرد: برخی دیگر از افراد به دلیل بیماری‌های خاص و صعب العلاج بازمانده از تحصیل می‌شوند و برخی به خاطر داشتن اولیای بدسرپرست یا بی‌سرپرستی از تحصیل باز می‌مانند. جابه جایی چه داخل استان چه داخل کشور و حتی مهاجرت به خارج از کشور نیز از دلایلی است که فرد را بازمانده از تحصیل می‌شماریم و به کلی عنوان جابه‌جایی را برای این دسته قرار می‌دهیم. در این موارد والدین وقتی به خارج از کشور می‌روند فرزندان نیز به تبعیت از آنها از کشور خارج می‌شوند و ما در این شرایط از اینکه افراد در خارج به ادامه تحصیل می‌پردازند یا نه خبر نداریم.
برخی دانش آموزان انگیزه کافی برای تحصیل ندارند
معاون سوادآموزی آموزش و پرورش خراسان رضوی افزود: به دلیل بیماری والدین یا سایر بستگان ممکن است دانش آموزی ترک تحصیل کند مثلا دانش آموز ابتدایی ترک تحصیل می‌کند برای اینکه از خواهر یا برادرش پرستاری کند و به نوعی این فرد از تحصیل بازمانده است. همچنین بحث هزینه تحصیلی بالا نیز مطرح است و این عامل در خانواده‌هایی که تعداد فرزندان زیادی دارند مثلا پنج یا شش فرزند هستند بیشتر مطرح است و والدین امکان تامین هزینه‌های تحصیل بچه‌ها را ندارند و دانش آموز از تحصیل محروم می‌شود. در مواردی نیز مناطقی هستند که به دلیل نبود یک مدرسه خاص دانش آموزان آنجا از تحصیل باز می‌مانند مثلا دوره ابتدایی دانش آموز تمام شده و دبیرستان در روستایشان نیست و یا مدرسه استثنایی مورد نیاز برای دانش آموزی که بیماری خاصی دارد وجود ندارد؛ شاید در شهرشان مدرسه استثنایی باشد، اما یا دانش آموز برای تحصیل به شهر نمی‌رود یا اولیای او اجازه نمی‌دهند که این کار را انجام دهد.
وزیری با بیان اینکه برخی دانش آموزان انگیزه کافی برای تحصیل ندارند، اظهار کرد: این بی انگیزگی به ویژه در دوره اول یا دوم متوسطه دیده می‌شود. ما تمام ظرفیت‌های در اختیار آموزش و پرورش را به کار می‌گیریم تا فرمایش مقام معظم رهبری که می‌فرمایند هیچ دانش آموزی نباید از تحصیل محروم بماند را عملی کنیم. ما حتی ظرفیت‌های برون دستگاهی را نیز به کار می‌گیریم تا بتوانیم این دانش آموزان را به کلاس درس بیاوریم، اما باز هم در صحبت‌هایی که با آنها می‌کنیم می‌بینیم که همچنان انگیزه کافی برای ادامه تحصیل ندارند و می‌گویند می‌خواهیم به دنبال مشاغل آزاد برویم.
وزیری ادامه داد: در مقطع متوسطه و ابتدایی طرحی وزارتی تحت عنوان شهید محمودوند را برای شناسایی این دانش آموزان اجرا می‌کنیم. این شهید از شهدای تفحص بودند که به همین علت نام ایشان را برای این طرح شناسایی بازماندگان انتخاب کرده اند. در استان خراسان نیز طرحی تحت عنوان شجا (شناسایی، جذب و آموزش) را پیگیری می‌کنیم و سال گذشته نیز طرح‌هایی مثل «چتر آموزش» را اجرا کردیم تا حداکثر جذب اتفاق بیفتد. برای ارائه آمار دقیق تعداد بازمانده های شناسایی شده هنوز نمی‌توان چیزی گفت به این دلیل که همچنان در حال شناسایی هستیم.
خراسان رضوی جمعیت بازمانده از تحصیل قابل توجهی دارد
این معاون با بیان اینکه بهزیستی، کمیته امداد و دانشگاه علوم پزشکی نیز در این شناسایی آموزش و پرورش را همراهی می‌کنند، ادامه داد: ما امسال طرحی برای سوادآموزی اجرا کردیم که «مدرسه محوری» نام داشت به این ترتیب که هر دانش آموزی در هر پایه‌ای که بخواهد ثبت نام کند، باید مدرک تحصیلی پدر و مادرش را ارائه کند و در مورد آن‌هایی که مدرک ارائه نمی‌کنند ما این برداشت را می‌کنیم که والدین آنها بی‌سواد هستند و بر این اساس والدین را به سمت سوادآموزی هدایت می‌کردیم.
او با بیان اینکه استان خراسان رضوی جمعیت بازمانده از تحصیل قابل توجهی دارد به این نکته تاکید کرد که باید روی این موضوع کار و سرمایه‌گذاری جدی کنیم.
معاون سوادآموزی آموزش و پرورش خراسان رضوی در خصوص نقش قرارگاه عدالت تربیتی و نصیب برابر آموزشی برای کاهش آمار تارکان و بازماندگان از تحصیل بیان کرد: این قرارگاه پای کار است و می‌خواهد انسجام و وحدت ایجاد کند و ظرفیت‌های موجود را در سطح استان‌ها شناسایی کند و تا به حال نقش بسیار موثری داشته است. اینکه همه مسئولان مرتبط را به صورت گروهی به کار گرفته، کمک می‌کند که اثربخشی قابل توجهی برای کاهش آمار بازماندگان و تارکان از تحصیل داشته باشد و خوشبختانه طرحی موفق بوده است.
وزیری در ادامه در خصوص مشکلات اقتصادی کشور و ناتوانی قشر ضعیف برای ادامه تحصیل و تبدیل نظام آموزشی کشور به نظامی طبقاتی توضیح داد: بله مسائل اقتصادی تاثیرگذار است، اما همه دست اندرکاران آموزش در بحث پوشش تحصیلی دغدغه‌مند هستند و راهکارهای مختلفی را تعیین کرده‌اند و اینطور نیست که موضوع بازماندگی و ترک تحصیل صرفا به خاطر مسائل اقتصادی باشد. در قرارگاه عدالت تربیتی و مشارکت مردمی و کمک خیرین همه برای جذب حداکثری تلاش می‌کنند و هدف‌مان این است که دانش آموزان صرفا به خاطر مشکل اقتصادی از تحصیل بازنمانند.
در بازماندگی از تحصیل بحث اقتصادی در مجموع قابل حل است
این مقام مسئول افزود: در استان از طریق کمک خیرین، توزیع اقلام لوازم التحریر رایگان بین محرومان و… کمک می‌کنیم که کسی به دلیل اقتصادی از تحصیل محروم نشود. آموزش و پرورش نسبت به این موضوع متعهد است و دانش آموزان نیازمند را زیر چتر حمایتی خود می‌گیرد و از طریق نهادهایی مثل بهزیستی و کمیته امداد، به این افراد کمک‌رسانی می‌شود. بنابراین در بازماندگی از تحصیل بحث اقتصادی در مجموع قابل حل است هرچند تاحدی تاثیرگذاری دارد، اما اینطور نیست که بگوییم نظام آموزشی ما به دلیل مشکلات اقتصادی به نظامی طبقاتی تبدیل می‌شود. خوشبختانه در آموزش‌های رسمی کشور، تحصیل در مقطع ابتدایی و متوسطه به صورت رایگان است و مبلغ آنچنانی در مدارس دولتی از دانش آموزان اخذ نمی‌شود.
او در پاسخ به این سوال که آیا رشد بازماندگی و ترک تحصیل در برخی استان‌ها که در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس بیان شده را قبول دارد یا خیر؟ گفت: ما هنوز در حال شناسایی و جذب هستیم. کرونا یکی از دلایلی است که ممکن است باعث رشد بازماندگی از تحصیل شده باشد. استان خراسان رضوی استانی مهاجرپذیر است و هم از استان‌های دیگر و هم از افغانستان یا پاکستان و…مهاجرانی به خراسان رضوی وارد می‌شوند که برخی از آنها سند هویتی و شناسایی ندارند و ممکن است آمار بازماندگان از تحصیل را در استان ما بالا برده باشد. من نمی‌توانم در مورد درصد رشد این مسئله در خراسان رضوی قضاوت کنم.
او در پاسخ به این پرسش که مجلس چطور گزارشی را براساس داده‌های آموزش و پرورش نوشته در حالی که آموزش و پرورش هنوز در حال احصای آمار بازماندگان از تحصیل است، گفت: آنها بر اساس سامانه‌های اطلاعاتی مثل ثبت احوال یا سامانه‌های دانش آموزی یا خانه‌های بهداشت، کمیته امداد، بهزیستی و… ممکن است گزارش خود را نوشته باشند و به این آمارها دسترسی دارند. اینکه بگوییم صرفا از طریق یک سامانه به آمار بازماندگان از تحصیل می‌توان رسید، درست نیست. آماری که گزارش مجلس ارائه کرده ممکن است از چندین سامانه مشخص باشد، اما آمار دقیق‌تر زمانی حاصل می‌شود که اطلاعات جمعیت شناختی خیلی دقیقی به دست آوریم و اطلاعات یکپارچه تجمیع شود. یکی از مشکلات ما این است که سامانه یکپارچه‌ای در سطح کشور نداریم که اطلاعات را دقیق به ما بدهد و هر سامانه اطلاعاتی را تجمیع می‌کنند.
لزوم برخط شدن سامانه های اطلاعات دانش‌آموزی
او در مورد زمان احصای کامل آمار بازماندگان از تحصیل در خراسان رضوی که یکی از استان‌هایی است که در گزارش مجلس آمار بازماندگانش بالاست، عنوان کرد: ما به شهرستان‌ها و مناطق خودمان تا پایان دی ماه مهلت قانونی داده بودیم که این آمار را احصا کنند. امسال جمعیت بسیار خوبی را توانستیم جذب تحصیل کنیم. بسیاری از دانش آموزان که قبلا به عنوان بازمانده به ما معرفی شده بودند امسال سرکلاس هستند. در رصدهایی که داشتیم، برخی از دانش آموزان که فوت یا مهاجرت کرده‌اند و… هنوز از سامانه دانش آموزی حذف نشده‌اند و به نظر می‌رسد بازمانده‌اند در حالی که باید از سامانه حذف شوند و در آمار محسوب نشوند. سامانه‌های ما باید به صورت لحظه‌ای و دقیق به روزآوری شود. اخیرا دو دانش آموز ما در اثر تصادف از دنیا رفتند، ولی هنوز در «سیدا» که سامانه دانش آموزی است ثبت هستند و به عنوان دانش آموز شناخته می‌شوند پس باید سامانه‌ها برخط شوند.
بیش از ۹۸ درصد جمعیت استان خراسان رضوی باسواد هستند
وزیری تاکید کرد: بیش از ۹۸ درصد جمعیت استان خراسان رضوی با سواد هستند و جزو استان‌های سرآمد در آموزش هستیم، اما به همان نسبت باید مبادی بی‌سوادی یا بازماندگی از تحصیل را مسدود کنیم، اما به این دلیل که خراسان رضوی مهاجرپذیر است، نمی‌توان همه مبادی را مسدود کرد. نوار مرزی ما بزرگ است و اتباع زیادی به جمعیت دانش آموزی ما اضافه شده است. البته هنوز هم ثبت نام این افراد انجام می‌شود.
