آتش‌بس در اوکراین؛ میدان گروکشی شرق و غرب

با اعلام آتش‌بس در مناطق شرق اوکراین، قواعد بازی در این بحران تغییر می‌کند. لغو یا پایداری این توافق باعثشکست یا پیروزی روسیه و ایالات متحده آمریکا می‌شود. قوع انقلاب اوکراین در سال ۲۰۱۴ میللادی، سقوط دولت هوادار روسیه و روی کارآمدن غربگرایان منجر به شروع اعتراض‌هایی در شبه جزیره کریمه و مناطق هم‌مرز با روسیه شد. ورود روسیه به این منطقه و اشغال مراکز حساس توسط معترضان، زمینه سقوط کابینه کریمه را فراهم کرد. با همه‌پرسی انجام شده در ماه مارس سال جاری میلادی برای الحاق کریمه به روسیه، ‌ پوتین سند پیوستن این منطقه به خاک کشور خود را امضا و کریمه را جزء جداناپذیر روسیه خواند.

اقدام روسیه درپشتیبانی از جدایی‌طلبان، واکنش‌های بین‌المللی را برانگیخت. اتحادیه اروپا و آمریکا تحریم‌های سنگینی علیه روسیه اعمال کرده و سعی در منزوی کردن این کشور در صحنه جهانی کردند. روسیه نیز در مقابل، صدور گاز به اتحادیه اروپا را قطع کرد.

پس از وقوع این حوادث، درگیری میان جدایی‌طلبان هوادار روسیه و ارتش اوکراین در شرق این کشور آغاز شده و درگیری‌های پراکنده تبدیل به جنگی تمام عیار شد؛ جنگی که بر اساس آخرین آمار سازمان ملل متحد تا کنون حدود چهار هزار و ۳۰۰ کشته و ۱۰ هزار زخمی برجای گذاشته است. جنگ داخلی اوکراین، یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های سال‌های اخیر درشرق اروپا بوده است.

جنگ اوکراین، ‌ صحنه تقابل سیاسی و نظامی روسیه و ایالات متحده است. هر دو طرف سعی در تقویت مالی و لجستیکی جناح خود داشته و در تلاش برای مغلوب کردن طرف مقابل هستند. روسیه با پشتیبانی از جدایی‌طلبان و آمریکا با حمایت از دولت مرکزی اوکراین، سعی دارند منافع بیشتری در این منطقه استراتژیک کسب کنند.

دولت اوکراین و رهبران جدایی‌طلب شرق این کشوراعلام کردند که برای اجرای آتش‌بس از سه شنبه ۹ دسامبر ۲۰۱۴ آماده هستند. روند اجرای این توافق با برچیدن سلاح‌های سنگین از جبهه دو طرف آغاز می‌شود و مذاکره‌کنندگان اعلام کرده‌اند که برای امضای توافق نهایی آماده هستند.

رضایت دولت و شورشیان برای برقراری آتش‌بس را می‌توان ناشی از تمایل دو طرف به پایان دادن مناقشات و خون‌ریزی دانست. البته دولت مرکزی اوکراین هنوز اعلام نکرده که چه امتیازهایی به شورشیان اعطا می‌کند و آیا پس از اجرای آتش‌بس، استقلال «جمهوری خودخوانده دونتسک» را می‌پذیرد یا خیر.

آتش بس ۹ دسامبر به احتمال زیاد پایدار نخواهد بود و درگیری‌ها از سر گرفته خواهد شد. «ویکتور پروشنکو» رئیس‌جمهوری اوکراین و دولت وی در صورت برقراری آتش‌بس دائم و ‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍پذیرفتن خواسته جدایی‌طلبان، در مسیری بحرانی قرار می‌گیرند که آتش جنگ را در تمام این کشور شعله‌ور می‌کند. مناطق دیگر اوکراین در صورت پذیرش خواسته جدایی‌طلبان روسیه، به طور قطع صحنه تظاهرات و درگیری میان مردم و ارتش این کشور می‌شود، زیرا این تصمیم زمینه را برای ابراز خواسته‌های استقلال‌طلبانه فراهم می‌کند.

پذیرش جمهوری خودخوانده دونتسک به عنوان یک واحد سیاسی مستقل، به معنای شکست ایالات متحده و اتحادیه اروپا در برابر روسیه است. شورشیان شرق اوکراین که خود را طرفدار روسیه می‌دانند و خواستار استقلال هستند، نبرد نیابتی روسیه با غرب را بر عهده دارند. در صورت پیروزی آنها در نبرد با کی‌یف، روسیه جنگ با ایالات متحده را به نفع خود تمام کرده است.
در صحنه داخلی آمریکا نیز، شکست سیاست‌های این کشور در بحران اوکراین، به معنای شکست دولت اوباما است. کنگره آمریکا که در حال حاضر در اختیار حزب جمهوری‌خواه قرار دارد، از این اتفاق برای زیر سوال بردن دولت اوباما استفاده می‌کند. بنابراین، آمریکا با تمام توان تلاش می‌کند تا ارتش اوکراین، شورشیان دونتسک را به طور کامل شکست دهد.

پیروزی جدایی‌طلبان شرق اوکراین، موجب کاهش تاثیر آمریکا در عرصه بین‌المللی نیز می‌شود. شکست ایالات متحده در اوکراین را می‌توان در کنار ناکامی‌های این کشور در خاورمیانه، دلیلی بر کاهش قدرت بازیگری و پایانی بر دوره هژمونی آمریکا بر کشورهای دیگر دانست.

پس از آغاز بحران اوکراین و ورود کشورهای مختلف به این موضوع، جنگ نیابتی شرق و غرب و از نظر دیگر، جنگ سرد دوم میان روسیه و ایالات متحده آغاز شد. در حال حاضر با مطرح شدن آتش‌بس، روسیه که منافع خود را در پیروزی شورشیان و استقلال مناطق شرقی اوکراین می‌بیند، از گفت‌وگوی مخالفان و دولت استقبال کرده و این موضوع به طور مکرر در رسانه‌های جمعی تکرار می‌شود. در مقابل، ایالات متحده آمریکا به عنوان حامی اصلی دولت پوروشنکو، پیروزی خود را در پیروزی ارتش اوکراین می‌بیند و برای پیش نیامدن مسائلی که پیش از این مطرح شد، جنگ را ادامه می‌دهد. بنابراین، آتش‌بس اوکراین می‌تواند خرید زمان برای تسکین زخم‌های به وجود آمده از آتش جنگ و برنامه‌ریزی برای اقدام‌های بعدی باشد.

گزارش: محسن صالحی‌خواه