دلایل نزاع ایلان ماسک و ترامپ/ پیامدهای فردی و حزبی اختلاف در کاخ سفید

امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل آمریکا در تشریح دلایل و پیامدهای نزاع ایلان ماسک و دونالد ترامپ در گفت‌وگو با ایلنا اظهار کرد: آنچه در ظاهر، اختلافی بر سر یک بسته قانونی به نام «لایحه بزرگ زیبا» به نظر می‌رسد، در لایه‌های زیرین خود، نشانه‌هایی از رقابت‌های عمیق‌تر، تفاوت‌های شخصیتی، تضادهای ایدئولوژیک و حتی انتقام‌جویی‌های شخصی دارد. تقابل ماسک و ترامپ، دیگر تنها یک مشاجره‌ رسانه‌ای نیست؛ بلکه بازتابی از تشتت درون جریان محافظه‌کار آمریکا و حتی تهدیدی برای انسجام حزب جمهوری‌خواه در آستانه انتخابات ۲۰۲۶ است. دونالد ترامپ مجموعه‌ای از لوایح را با عنوان کلی «لایحه بزرگ زیبا» معرفی کرده که شامل محورهایی چون کاهش گسترده مالیات‌ها، افزایش بودجه نظامی، سیاست‌های سخت‌گیرانه‌تر در حوزه مهاجرت و کاستن از برخی برنامه‌های رفاهی است. این لوایح با استدلال‌هایی از جنس رشد اقتصادی، تقویت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و کاهش بیکاری از سوی ترامپ و محافظه‌کاران حامی‌ وی تبلیغ می‌شود. اما در مقابل، ایلان ماسک، این بسته را نادرست می‌داند که با افزایش کسری بودجه، بالا رفتن بدهی ملی و در نهایت فروپاشی اقتصادی آمریکا همراه خواهد بود. او با تکیه بر آمارها هشدار می‌دهد که تصویب این لایحه می‌تواند در بازه‌ای ۱۰ ‌ساله، تا هفت تریلیون دلار به بدهی ملی آمریکا اضافه کند؛ درحالی‌که بدهی فعلی دولت، حدود ۳۶ تریلیون دلار، یعنی معادل ۱۲۰ درصد تولید ناخالص داخلی است.

وی ادامه داد: ماسک معتقد است اگر روند هزینه‌های دولتی بدون اصلاح ادامه یابد، آمریکا به سمت ورشکستگی اقتصادی پیش خواهد رفت. تحلیل‌های او به شدت با استدلال‌های حامیان ترامپ تضاد دارد. آنها کاهش مالیات را فرصتی برای آزادسازی منابع مالی در اختیار کارآفرینان و موتور محرکی برای رشد اقتصادی و کاهش بیکاری می‌دانند. اما منتقدان در سمت ماسک بر این باورند که این سیاست‌ها در واقع نوعی امتیازدهی آشکار به ثروتمندان است؛ چراکه کاهش درآمدهای مالیاتی دولت به ناچار به حذف یا تضعیف برنامه‌هایی نظیر بیمه سلامت برای اقشار کم‌درآمد منجر خواهد شد، که مستقیماً فقرا را هدف قرار می‌دهد. همچنین در کنار این انتقادات اقتصادی، نگرانی‌های گسترده‌تری نیز وجود دارد؛ از جمله افزایش بی‌سابقه بودجه نظامی که ممکن است به یک تریلیون دلار برسد، تشدید سیاست‌های ضد مهاجرتی با ابعاد انسانی و حقوق بشری نگران‌کننده، و تخریب دستاوردهای زیست‌محیطی به دلیل کنار گذاشتن قوانین کنترلی به بهانه کاستن از هزینه‌های دولت. این عوامل در کنار هم، دلایل مخالفت سرسختانه ماسک با این بسته را شکل داده‌اند. با این حال، ابعاد دعوای این دو فراتر از محتواهای اقتصادی و سیاسی است. برخی تحلیل‌گران معتقدند یکی از دلخوری‌های ایلان ماسک به دوره‌ای بازمی‌گردد که از ترامپ حمایت کرد و انتظار داشت پاداشی در قالب جایگاه رسمی در دولت دریافت کند. اما اگرچه ترامپ تلاش‌هایی برای استفاده از توان و نفوذ ماسک در دولت داشت، فشارهای بیرونی و محدودیت‌های قانونی مانع شد که ماسک بیش از ۱۳۰ روز به‌عنوان یک کارمند ویژه در دولت باقی بماند.

این تحلیلگر مسائل سیاسی تصریح کرد: نهایتاً نیز، ماسک بدون دریافت جایگاه رسمی، دولت را ترک کرد و حتی به گفته برخی نزدیکان، از سوی دولت تنها یک کلید یادبود از کاخ سفید به او اهدا شد. این تجربه‌ ناکام، احتمالاً یکی از عوامل پنهان در شکل‌گیری تقابل اخیر است. تفاوت‌های شخصیتی ترامپ و ماسک نیز در شعله‌ور شدن این درگیری بی‌تأثیر نیست. ترامپ شخصیتی دارد که فرمان‌برداری را برمی‌تابد و افرادی را ترجیح می‌دهد که در برابر تصمیمات او بدون چالش و مقاومت عمل کنند. در مقابل، ایلان ماسک فردی مستقل، مقتدر و دارای صدای شخصی در فضای عمومی است؛ کسی که هرگز در نقش یک «بله‌قربان‌گو» ظاهر نمی‌شود. از این‌رو، طبیعی است که روابط آنها دیر یا زود به تعارض برسد. با شدت گرفتن این تنش‌ها، حالا هر دو طرف هزینه‌هایی را متحمل شده‌اند. ماسک زمانی ‌که از ترامپ حمایت می‌کرد، ضربات اقتصادی متعددی خورد؛ ارزش سهام تسلا کاهش یافت، واکنش‌های عمومی منفی به سوی برندهایش شکل گرفت و فروش محصولاتش در برخی نقاط جهان افت کرد. اکنون که در جبهه مقابل ترامپ ایستاده، باز هم با تهدیداتی مواجه است؛ از جمله کنار کشیدن دولت از پروژه‌هایی که با شرکت‌هایش همکاری دارند، به‌ویژه در حوزه‌های حساس مانند استارلینک یا اسپیس‌ایکس که نقشی حیاتی در معادلات نظامی و فضایی آمریکا ایفا می‌کنند. برای ترامپ نیز از دست دادن حمایت چهره‌ای مثل ماسک، لطمه‌ای تبلیغاتی و سیاسی محسوب می‌شود.

وی در پایان خاطرنشان کرد: ماسک، فراتر از ثروتش، به‌عنوان چهره‌ای پرنفوذ در میان جامعه فناوری و بخشی از جوانان محافظه‌کار شناخته می‌شود. در شرایطی که حزب جمهوری‌خواه برای حفظ اکثریت شکننده‌اش در سنا نیازمند اجماع است، هرگونه دودستگی می‌تواند به شکست منجر شود. این خطر زمانی پررنگ‌تر می‌شود که ماسک تهدید کرده از برخی کاندیداهای جمهوری‌خواه حامی ترامپ حمایت نخواهد کرد و حتی ممکن است به تخریب آن‌ها در رسانه‌های تحت نفوذش بپردازد. در نهایت، باید گفت که این درگیری ممکن است بیش از آنکه ترامپ را آسیب‌پذیر کند، به ضرر ماسک تمام شود؛ چراکه ترامپ با پشتوانه حزب و ساختار دولتی، ابزارهای بیشتری در اختیار دارد. اما ایلان ماسک، هرچند بسیار ثروتمند و بانفوذ است، خارج از دولت و بدون پشتیبانی حزبی عمل می‌کند. با وجود این، باید دید که آیا این دعوا به یک نزاع تمام‌عیار تبدیل می‌شود یا دو طرف ترجیح می‌دهند از تبعات گسترده‌تر آن جلوگیری کنند. در این مسیر، نشانه‌هایی از کاهش تنش در روزهای اخیر دیده شده؛ ترامپ سعی کرده از واژگان ملایم‌تری استفاده کند و شاید این گامی باشد برای مهار بحرانی که می‌تواند بر آینده سیاسی آمریکا سایه بیفکند.